Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 114/13
POSTANOWIENIE
Dnia 12 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. K. i R. G.
przy uczestnictwie K. U., A. O., J. Z., M. Z., M. B. – S. i W.K .o stwierdzenie
zasiedzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 lutego 2014 r.,
zażalenia wnioskodawczyń
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 23 kwietnia 2013 r.
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w G. uchylił na podstawie art.
386 § 2 k.p.c. postanowienie Sądu Rejonowego w G. w przedmiocie zasiedzenia,
zniósł postępowanie przed tym Sądem po dniu 16 października 2010 r. i przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania.
W ocenie Sądu drugiej instancji w sprawie wystąpiła nieważność
postępowania polegająca na pozbawieniu uczestnika postępowania W. K.
możności obrony praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.), mimo bowiem wezwania do udziału w
sprawie nie został on prawidłowo powiadomiony o toczącym się postępowaniu.
Uczestnik wykazał zaświadczeniem, że jego adres zameldowania nie pokrywa się z
miejscem zamieszkania, ponieważ od 2002 r. mieszka w P. i figuruje w rejestrze
wyborców pod adresem stałego zamieszkania w tej miejscowości, natomiast odpisy
wniosku o zasiedzenie zostały doręczone na adres wskazany przez uczestnika A.
C. tj. W. ul. H. 6A/8. Brak skutecznego doręczenia wniosku i zawiadomień
o rozprawach stanowi uchybienie procesowe, którego skutkiem jest pozbawienie
uczestnika możności obrony jego praw, a w konsekwencji nieważność
postępowania.
W zażaleniu wnioskodawczynie wniosły o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i zarzuciły błąd w ustaleniach faktycznych co do ustalenia miejsca
zamieszkania uczestnika oraz obrazę art. 378 § 1 w zw. z art. 379 pkt 5 i 13 § 2
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawę zażalenia stanowi art. 3941
§ 11
k.p.c., zgodnie z którym zażalenie
przysługuje do Sądu Najwyższego w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Przepis ten na podstawie odesłania zawartego w art. 13 § 2 k.p.c. ma odpowiednio
zastosowanie do postanowień orzekających co do istoty sprawy w postępowaniu
nieprocesowym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślono, że kontrola
dokonywana w ramach tego środka ma charakter formalny, a zażalenie ma służyć
zbadaniu, czy orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji zostało prawidłowo
oparte na jednej z przesłanek określonych w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. a więc, czy
3
powołana przez sąd przyczyna opiera się na jednej z przesłanek ustawowych.
Dokonana kontrola ma charakter czysto procesowy, bez wkraczania w kompetencje
sądu in merito (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012,
I CZ 136/12 z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, z dnia 9 listopada 2012 r.,
IV CZ 156/12, niepubl.). Skuteczne zakwestionowanie zaskarżonego
postanowienia wymaga więc przede wszystkim postawienia zarzutu naruszenia art.
386 § 2 k.p.c., a takiego zarzutu skarżące nie wywiodły. Zważywszy jednak na
argumenty zawarte w uzasadnieniu zażalenia, kwestionujące stanowisko Sądu
drugiej instancji w przedmiocie nieważności postępowania, należało je poddać
kontroli w aspekcie prawidłowości zastosowania przez Sąd Okręgowy wskazanego
wyżej przepisu.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 378 § 1 w zw. z art. 379 pkt 5 i 13
§ 2 k.p.c. uzasadnionego powołaniem się na zasadę prawną wynikającą z uchwały
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09
(OSNC z 2010 r., nr 7-8, poz. 98, Biul. Sądu Najwyższego z 2010 r., nr 4, poz. 9)
wskazać należy, iż zasada ta nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, która jest
wprawdzie także rozpoznawana w postępowaniu nieprocesowym, ale sytuacja
procesowa uczestnika jest odmienna od objętej przytoczoną uchwałą. W uchwale
Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że w art. 379 pkt 5 k.p.c. stosowanym
odpowiednio poprzez art. 13 § 2 k.p.c., chodzi o stronę w znaczeniu procesowym,
a nie o podmiot, który mógł lub powinien uczestniczyć w postępowaniu, ale nie
uzyskał przymiotu strony. W postępowaniu nieprocesowym stroną - uczestnikiem
jest ten, który bierze udział w tym charakterze po wskazaniu go przez
wnioskodawcę i doręczeniu odpisu wniosku, na skutek wezwania przez sąd lub
z własnej inicjatywy. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że niewzięcie przez
zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu
nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania, zwłaszcza że może on
żądać wznowienia postępowania na podstawie art. 524 § 2 k.p.c. Przytoczona
przez skarżące zasada prawna ma więc zastosowanie tylko w stosunku do
zainteresowanych, którzy nie brali udziału w postępowaniu do czasu wydania
prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy, a nie w stosunku do
uczestników postępowania, którzy zarzucają sądowi w toku postępowania
4
uchybienia procesowe stanowiące przyczynę nie uczestniczenia w pewnym etapie
postępowania i w rezultacie naruszenia prawa do obrony. Niniejsza sprawa toczy
się w postępowaniu nieprocesowym, ale W. K. został wezwany do udziału w
sprawie przez Sąd pierwszej instancji i chociaż nie został mu prawidłowo doręczony
odpis wniosku, to przed uprawomocnieniem się postanowienia wziął udział w
postępowaniu z własnej inicjatywy i podjął czynności procesowe. Jest uczestnikiem
postępowania, któremu przysługuje prawo powołania się na przyczynę nieważności
postępowania określoną w art. 379 pkt 5 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a Sąd drugiej
instancji jest obowiązany rozważyć, także z urzędu, czy przed Sądem Rejonowym
zachodziła nieważność postępowania (art. 378 § 1 k.p.c.).
Nie ma także podstaw do zakwestionowania stanowiska Sądu Okręgowego
w zakresie ustalenia stałego miejsca zamieszkania uczestnika. Nie budzi
wątpliwości, że fakt zameldowania osoby fizycznej w określonym lokalu nie
przesądza o jej miejscu zamieszkania i nie stanowi okoliczności decydującej, skoro
miejsce zameldowania jest kategorią prawa administracyjnego i może być
traktowane jedynie jako wskazówka. Definicja pojęcia „miejsca zamieszkania”
została określona w art. 25 k.c., który wskazuje na konieczność łącznego
występowania elementu zamiaru stałego pobytu oraz elementu faktycznego
przebywania w danej miejscowości. Sam fakt wskazania przez uczestnika adresu
w./…/ dla potrzeb postępowania podatkowego nie przesądza o właściwym miejscu
pobytu charakteryzującym się wskazanym wyżej elementem subiektywnym i
obiektywnym. Brak podstaw do zakwestionowania prawidłowości oceny Sądu
drugiej instancji w zakresie okoliczności wskazanych jako istotne dla ustalenia
miejsca zamieszkania uczestnika przesądza o niezasadności argumentu
skarżących o wadliwym zastosowania art. 25 k.c.
Z tych względów zażalenie jako bezzasadne podlegało oddaleniu na
podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.