Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I KZP 26/13
UCHWAŁA
Dnia 26 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
Protokolant Łukasz Majewski
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej – Beaty Mik
w sprawie A. C.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 26 lutego 2014 r.,
przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.
przez Sąd Rejonowy w J.,
postanowieniem z dnia 15 października 2013 r.,
zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy Sąd Rejonowy w J. – orzekający od dnia 1 stycznia 2013
roku w VII Zamiejscowym Wydziale Karnym w W. w sprawie
prowadzonej pod sygnaturą akt VII Kp …/13 – jest Sądem
ustanowionym ustawą, a więc uprawnionym do rozstrzygania w
sprawach karnych w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 roku Nr 61,
poz. 284 ze zm.) w sytuacji, gdy decyzja Ministra Sprawiedliwości o
przeniesieniu sędziego referenta rozpoznającego sprawę o sygn. akt
VII Kp …/13 na inne miejsce służbowe, wydana na podstawie art. 75 §
3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 roku, poz.
427), została podpisana przez Podsekretarza Stanu w Ministerstwie
Sprawiedliwości, zaś wymieniony Sąd Rejonowy w VII Zamiejscowym
2
Wydziale Karnym działa jako sąd odwoławczy, rozpoznający
zażalenie pokrzywdzonego na postanowienie prokuratora o
umorzeniu dochodzenia?”
podjął uchwałę:
udzielić odpowiedzi jak w uchwale pełnego składu Sądu
Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r., w sprawie BSA-4110-4/13
(OSNKW 2014, z. 2, poz. 9).
UZASADNIENIE
Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się na tle następującej
sytuacji procesowej.
Postanowieniem Prokuratora Rejonowego umorzono dochodzenie w sprawie
zaistniałego w dniu 14 lutego 2013 r. w W. spowodowania uszkodzenia ciała A. C.
w wyniku czego doznał on obrażeń, które naruszyły czynności narządu ciała na
okres poniżej siedmiu dni, tj. o czyn z art. 157 § 2 k.k. - wobec niewykrycia
sprawcy. Na to postanowienie zażalenie złożył pokrzywdzony.
Akta wraz z zażaleniem wpłynęły do Sądu Rejonowego w J. VII
Zamiejscowego Wydziału Karnego w W., jako sądu odwoławczego zgodnie z art.
465 § 2 k.p.k. Termin posiedzenia został wyznaczony na dzień 15 października
2013 r. Z treści protokołu posiedzenia wynika, że sędzia M.K. występująca w
składzie sądu ad quem, po złożeniu sprawozdania, poinformowała strony o treści
uchwały z dnia 17 lipca 2013 r. zapadłej w siedmioosobowym składzie Sądu
Najwyższego w sprawie o sygn. III CZP 46/13 (OSNC 2013, z. 12, poz. 135) oraz
wskazała, iż decyzją z dnia 14 listopada 2012 r. z upoważnienia Ministra
Sprawiedliwości podsekretarz stanu przeniósł ją na stanowisko sędziego Sądu
Rejonowego w J. Jednocześnie sędzia wyraziła wątpliwość czy jest sądem
ustanowionym ustawą, a zatem sądem uprawnionym do rozstrzygania w sprawach
karnych, w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności. Z tychże wątpliwości zrodziło się pytanie prawne zadane
przez Sąd Rejonowy w J. Sądowi Najwyższemu w niniejszej sprawie.
3
Prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o odmowę podjęcia uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Pytanie spełnia wymogi określone w art. 441 § 1 k.p.k.
Już po sformułowaniu przez Sąd Rejonowy w J. pytania prawnego –
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego przedstawił w dniu 12 listopada 2013 r.
pełnemu składowi Sądu Najwyższego, na podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23
listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (t.j.: Dz.U. z 2013 r., poz., 499 – zwanej
dalej ustawa o Sądzie Najwyższym), do rozpoznania zagadnienie prawne: „Czy w
podjęciu decyzji o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe, wydanej na
podstawie art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p., Minister Sprawiedliwości może
być zastąpiony przez sekretarza lub podsekretarza stanu?”
Porównując zakres przedmiotowy przedstawionego przez Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego, z tym które in concreto zostało
sformułowane przez sąd pytający, oczywista jest tak tożsamość przyczyn owych
zgłaszanych wątpliwości interpretacyjnych, jak i podobieństwo argumentów
przedstawianych za każdym – z prezentowanych – odmiennych stanowisk.
W dniu 28 stycznia 2014 r. Sąd Najwyższy w pełnym składzie rozpoznał
wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2013 r. i
wydał uchwałę w sprawie BSA-4110-4/13 następującej treści: 1. W wydaniu decyzji
o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe na podstawie art. 75 § 3 w zw.
z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p. Minister Sprawiedliwości nie może być zastąpiony przez
sekretarza ani podsekretarza stanu. 2. Wykładnia dokonana w uchwale wiąże od
chwili jej podjęcia.
Nie ulega zatem wątpliwości, że przytoczona uchwała pełnego składu Sądu
Najwyższego rozstrzyga wprost wątpliwości interpretacyjne ujęte w pytaniu
prawnym Sądu Rejonowego w J.
Zgodnie z jej treścią, wszystkie decyzje o przeniesieniu sędziego na inne
miejsce służbowe, wydane, w oparciu o przepis art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1
u.s.p., do dnia 28 stycznia 2014 r. przez sekretarza stanu, bądź podsekretarza
stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, są skuteczne.
W konsekwencji, brak jest powodów do uznania, że orzeczenie wydane
przez sąd z udziałem sędziego, którego dotyczyła taka decyzja o przeniesieniu na
4
inne miejsce służbowe, wydana przed 28 stycznia 2014 r., jest – tylko z racji
podpisania jej przez sekretarza stanu, bądź podsekretarza stanu w Ministerstwie
Sprawiedliwości – dotknięte bezwzględną przyczyną odwoławczą, wskazaną w art.
439 § 1 pkt 1 k.p.k.
Zauważyć dalej należy, że zgodnie z treścią art. 61 § 6 ustawy o Sądzie
Najwyższym uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z chwilą ich podjęcia
uzyskują moc zasad prawnych. Wprawdzie tzw. abstrakcyjnym uchwałom Sądu
Najwyższego żaden przepis prawa wprost nie przypisuje mocy wiążącej pomimo,
że mają status zasad prawnych, to jednak nie ulega wątpliwości, iż odstąpienie od
uchwały Sądu Najwyższego wpisanej do księgi zasad prawnych wymaga
dochowania specjalnej, i to dość skomplikowanej, określonej w art. 62 ustawy o
Sądzie Najwyższym, procedury (por. P. Hofmański [w:] P. Hofmański, St. Zabłocki,
Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Zakamycze 2006, s. 217-
218; R. A. Stefański, Instytucja pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach
karnych, Warszawa 2001, s. 386-388).
Stosownie do treści § 1 tego przepisu odstąpienie przez zwykły skład Sądu
Najwyższego od zasady prawnej uchwalonej przez pełny skład Sądu Najwyższego
wymaga bowiem przedstawienia zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia
(również) pełnemu składowi najwyższej instancji. Regulacja ta przesądza więc, że
zasada prawna wiąże wszystkie składy Sądu Najwyższego. Związanie to ma zatem
charakter względny, gdyż wprawdzie skład orzekający tegoż Sądu nie może
rozstrzygać konkretnej sprawy w sposób sprzeczny z interpretacją zawartą w takiej
uchwale, lecz – nie podzielając wcześniejszego stanowiska co do znaczenia danej
normy – może zainicjować tę procedurę, zmierzającą do uchwalenia
rozstrzygnięcia w przedmiocie odstąpienia od poglądu prawnego mającego moc
zasady prawnej (por. W. Kozielewicz, Instytucja uchwał Sądu Najwyższego
mających moc zasad prawnych – kwestie sporne w orzecznictwie Sądu
Najwyższego w latach 1990-2010 [w:] Księga Jubileuszowa Prof. Romualda
Kmiecika pod red. A. Przyborowskiej-Klimczak i A. Tarachy, Warszawa 2011, s.
251; R. A. Stefański – op. cit. s. 398-399). W orzecznictwie podkreśla się, że
związanie składów Sądu Najwyższego uchwałą mającą moc zasady prawnej
obejmuje nie tylko to, co dana zasada prawna głosi, lecz także i to, co logicznie z
5
niej wynika. Skład Sądu Najwyższego nie może więc oprzeć swego orzeczenia na
poglądzie, którego pogodzenie z zasadą prawną byłoby logicznym
niepodobieństwem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 1963 r., II CK
511/63, OSPiKA 1964, z. 7-8). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym
przedstawione przez Sąd Rejonowy w J. zagadnienie prawne nie widzi podstaw do
wszczynania procedury odstąpienia od zasady prawnej wynikającej z uchwały
pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r. wydanej w sprawie
BSA-4110-4/13. Nie dostrzega bowiem uzasadnionych (a więc nowych, dotąd
nieznanych i przez to nierozważonych) przesłanek, które by przemawiały za
odstąpieniem od zaprezentowanej w uchwale Sądu Najwyższego interpretacji
przepisu art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p.
Aprobując treść wspomnianej uchwały oraz argumenty przedstawione na jej
uzasadnienie, a także mając na względzie wspomniane formalnoprawne
konsekwencje jej uchwalenia, Sąd Najwyższy nie dostrzega racjonalnych powodów,
by tę motywację powielać.
Stąd też odsyła do niej, zważając również na to, iż „Sąd Najwyższy jako
naczelny organ władzy sądowniczej powołany do zapewnienia jednolitości
orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych, w pierwszej kolejności musi
przestrzegać jednolitości orzecznictwa jego składów orzekających” (postanowienie
Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2006 r., I PZP 2/06, OSNP 2007/15-16/224).
Z powyższych względów, uchwalono jak na wstępie.