Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 7/14
POSTANOWIENIE
Dnia 26 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z wniosku Zakładów Drobiarskich "L.-D." spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w E.
z udziałem zainteresowanej A. M.
o wysokość podstawy wymiaru składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 marca 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 listopada 2013 r.
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Pozwany organ rentowy decyzją z 23 lutego 2012 r. stwierdził większą
podstawę wymiaru składek dla zainteresowanej A. M. przez doliczenie
wypłaconych jej przez pracodawcę bonów z funduszu socjalnego w grudniu 2004 r.,
2005 r., 2007 r. i 2010 r., odpowiednio w kwotach 100 zł, 150 zł, 124 zł i 183 zł. Sąd
Okręgowy w E. wyrokiem z 10 lipca 2012 r. oddalił odwołanie pracodawcy
Zakładów Drobiarskich L. – D. Spółka z o.o. w Z. od tej decyzji a Sąd Apelacyjny
wyrokiem z 10 maja 2013 r. oddalił jego apelację.
W skardze kasacyjnej pracodawca wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczył
na 20.068,05 zł.
2
Sąd Apelacyjny wezwał skarżącego do wskazania matematycznego sposobu
wyliczenia wartości przedmiotu zaskarżenia. W odpowiedzi skarżący podał, że
wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi suma ustalonych przez pozwanego
podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanej. Sąd
Apelacyjny na podstawie art. 25 § 1 k.p.c. postanowił sprawdzić wartość
przedmiotu zaskarżenia i zwrócił się do pozwanego o podanie kwoty, o którą
wzrosła łączna wysokość składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne,
rentowe, chorobowe, wypadkowe) i zdrowotne zainteresowanej w spornych
miesiącach w wyniku doliczenia do podstaw wymiaru składek wartości bonów
pieniężnych. Pozwany podał, że podstawa wymiaru składek po doliczeniu bonów
wzrosła w grudniu 2004 r., w grudniu 2005 r., w grudniu 2007 r. i w grudniu 2010 r.
łącznie o 557 zł. Podstawa wymiaru składek zainteresowanej na ubezpieczenia
zdrowotne łącznie za te miesiące wzrosła o 446,92 zł. Łączna wysokość składek na
ubezpieczenia społeczne wzrosła o 169,17 zł a na ubezpieczenia zdrowotne o
40,22 zł.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 20 listopada 2013 r. ustalił wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 209,39 zł i z tej przyczyny odrzucił skargę
kasacyjną jako niedopuszczalną (art. 3982
§ 1 k.p.c.). Stwierdził, że o wartości
przedmiotu zaskarżenia w sprawie nie decyduje suma ustalonych przez pozwanego
w decyzji podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i dlatego podana
w skardze kasacyjnej kwota 20.068,05 zł nie stanowi wartości przedmiotu
zaskarżenia. Gdy przedmiotem sporu jest kwestia oskładkowania kwot (bonów)
wypłaconych zainteresowanej, to wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi różnica
składki uiszczonej przez płatnika i składki należnej według pozwanego organu
rentowego. Meritum sprawy sprowadza się bowiem do wysokości tej składki,
natomiast wysokość podstawy jej wymiaru stanowi jedynie element niezbędny do
wyliczenia wysokości tej składki.
W zażaleniu skarżący zarzucił naruszenie: 1. art. 3984
k.p.c. „poprzez błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, iż skarżący ma obowiązek podać matematyczny
sposób wyliczenia wartości przedmiotu zaskarżenia, w okoliczności gdy obowiązek
ów nie jest wymogiem formalnym skargi kasacyjnej przewidzianym przepisem
prawa, a ponadto wartość przedmiotu zaskarżenia została ukonstytuowana
3
zakresem zaskarżenia, który nie był w żaden sposób wolą skarżącego zmieniony”;
2. art. 378 w związku z art. 39821
k.p.c. „poprzez pominięcie zakresu zaskarżenia
wyrażonego zarówno w odwołaniu od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
jak i apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w E., który to obejmował całość decyzji
ZUS ustalającej składki na ubezpieczenie społeczne w stosunku do
zainteresowanego ubezpieczonego”; 3. art. 25 § 2 k.p.c. w związku z art. 26 k.p.c.
„poprzez sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia dopiero na etapie
wnoszenia skargi kasacyjnej, nie zaś bezpośrednio po wniesieniu odwołania, w
okoliczności gdy ZUS nie kwestionuje wartości przedmiotu zaskarżenia, a zatem
wartość przedmiotu zaskarżenia należy uznać za ustaloną, a nadto poprzez
sprawdzenie wartości przedmiotu sporu bez wydania właściwych decyzji
procesowych”; 4. art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności z 4 listopada 1950 r. „poprzez ograniczenie stronie prawa do Sądu
polegającym na wprowadzeniu nie przewidzianych prawem wymogów do
wniesienia środka zaskarżenia”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest zasadne. Sąd Najwyższy oddalił już kilka zażaleń
skarżącego na postanowienia odrzucające jego skargi kasacyjne ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia w takich samych sprawach (postanowienia z
7 listopada 2013 r., II UZ 59/13, z 8 listopada 2013 r., II UZ 60/13 i II UZ 61/13).
Oczywistym jest, że przedmiotem sporu nie była cała kwota podstawy wymiaru
składek, ale tylko różnica między zadeklarowaną przez płatnika podstawą wymiaru
składek a należną według organu rentowego. To co nie było kwestionowane jako
podstawa wymiaru składek nie może być ujmowane jako przedmiot zaskarżenia
(wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia). Różnica to tylko wartości wynikające z
wypłaconych bonów i według ustaleń ich suma nie jest znaczna - nie przekracza 10
tys. zł. Nie można nie zauważyć, że uzasadnienie obecnego zażalenia, chyba tylko
przez omyłkę stanowi niechcianą kompilację z inną sprawą, gdyż niemała część
uzasadnienia odwołuje się „do ubezpieczonego A. B.”, zamiast do sprawy A. M.
Wracając do sprawy, to obecne zażalenie nie podważa utrwalonego stanowiska
4
Sądu Najwyższego, że w sprawie o zaliczenie do podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wartości bonów towarowych
wydanych pracownikom przez pracodawcę (płatnika składek) dopuszczalność
skargi kasacyjnej zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia, którą wyznacza
wartość naliczanych przez organ rentowy składek (prócz powołanych wyżej także
postanowienia Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2010 r., I UZ 8/10, z 26 stycznia
2011 r., II UK 190/10, LEX nr 786391 i podane w nich orzecznictwo). Chodzi o to,
że podstawa wymiaru składek sama w sobie należy tylko do sfery faktycznej
sprawy, gdyż dopiero od niej liczy się składki lub świadczenia i to te ostatnie
wartości decydują o treści sporu. Innymi słowy sąd rozstrzyga o prawie i fakty
ustala tylko dla zastosowania prawa materialnego. Oczywiście dopuszcza się
sprawę o ustalenie samej podstawy wymiaru składek, jednak tylko dla uproszczenia
problemu i dalszego postępowania, co nie zmienia tego, że rzecz sprowadza się
wówczas tylko do ustalenia wysokości tej podstawy. Gdyby nawet próbować
podważać taką argumentację, to wyżej wskazano, że sporna podstawa wymiaru
składek, liczona według wartości bonów, nie przekracza granicy dopuszczalności
skargi kasacyjnej (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Oceny powyższej nie zmieniają dalsze zarzuty zażalenia, gdyż przepisy
art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. nakładają na sąd drugiej instancji oraz Sąd Najwyższy
obowiązek dokonania kontroli dopuszczalności skargi jako nadzwyczajnego środka
zaskarżenia przysługującego poza tokiem instancji, skargę kasacyjną wnosi się
wszak od prawomocnego wyroku. Konieczna jest więc na tym etapie weryfikacja
wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia w celu wyeliminowania
przypadków nieprawidłowego oznaczenia tej wartości w zamiarze zapewnienia
sobie dostępu do postępowania kasacyjnego. Innymi słowy jest to sfera kontroli
odrębna od wcześniejszego etapu postępowania i od podstawowych reguł
procesowych przez sądem powszechnym do jakich odwołuje się zażalenie. Kontroli
tej nie warunkuje więc uprzednie temporalne sprawdzenie wartości przedmiotu
sporu według reguł z art. 25 § 2 w związku z art. 26 k.p.c. Konsekwentnie nie został
naruszony „art. 378 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.”, gdyż od początku sprawy
przedmiot sporu jest ten sam i wyznacza on również wartość przedmiotu
zaskarżenia, tyle tylko, że przedmiot sporu i zaskarżenia dotyczy tylko wartości
5
bonów, a ta nie przekracza granicy majątkowej sprawy kasacyjnej z art. 3982
§ 1
k.p.c. Nie ma znaczenia więc zarzut naruszenia art. 3984
k.p.c., gdyż z istoty rzeczy
tylko metoda matematyczna, odwołująca się do określonego algorytmu, pozwala
właściwe ustalić wartość przedmiotu zaskarżenia. Nie został też naruszony art. 6
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, gdyż skarżący miał
zagwarantowane prawo do sądu w dwuinstancyjnym postępowaniu, natomiast
postępowanie kasacyjne nie jest kolejną (powszechną) instancją i w sprawach o
prawa majątkowe warunkuje je określona wartość przedmiotu zaskarżenia, która
została prawidłowo ustalona przez Sąd Apelacyjny.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.