Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 60/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Marta Romańska
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 lutego 2014r.,
skargi P. W. i A. W.
o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 6 września 2011r., wydanego
w sprawie z powództwa A. P.
przeciwko P.W. i in. ,
o zapłatę,
1) oddala skargę,
2) zasądza solidarnie od skarżących P. W. i A. W. na rzecz A.
P. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania wywołanego wniesieniem skargi.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo A.
P. przeciwko P. W. i A.W. o zasądzenie kwoty 10 000,00 zł tytułem odszkodowania
za niewykonanie zawartego przez strony porozumienia z dnia 27 września 2007 r.
Pozwani zwrócili się do powoda o zamianę wynajmowanego od niego, na
podstawie umowy najmu z dnia 21 kwietnia 2006 r., lokalu na lokal o mniejszym
metrażu. Kiedy pojawiła się możliwość wynajęcia mniejszego mieszkania, pozwani
wyrazili zgodę na zamianę. W dniu 27 września 2007 r. strony zawarły
porozumienie, na mocy którego łącząca strony umowa najmu została rozwiązana,
w terminie zaś do 30 października 2007 r. pozwani zobowiązali się wydać lokal
powodowi. Powód zawarł z nimi umowę przedwstępną zbycia przedmiotowego
lokalu i pobrał 10.000,00 zł zadatku. Przyrzeczona umowa sprzedaży lokalu miała
zostać zawarta do dnia 15.11.2007 r., a wydanie lokalu nabywcom miało nastąpić w
terminie 5 dni od podpisania umowy.
Umowa sprzedaży nie doszła do skutku, ponieważ pozwani nie wyprowadzili
się z wynajmowanego od powoda lokalu.
Powód zwrócił niedoszłym nabywcom zadatek w podwójnej wysokości i następnie
pozwał pozwanych o zwrot kwoty 10 000 zł tytułem odszkodowania.
Wyrokiem z dnia 6 września 2011 r. Sąd Okręgowy w Ł. oddalił apelację
pozwanych od uwzględniającego powództwo wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z dnia
17 grudnia 2010 r.
W dniu 17 stycznia 2011 r. powód A. P., wniósł o nakazanie eksmisji
pozwanych z lokalu, opierając się na zawartym przez strony porozumieniu z dnia
27 września 2007 r.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 24 maja 2012 r. oddalił powództwo, a Sąd
Okręgowy wyrokiem z dnia 25 marca 2013 r. oddalił apelację, uznając między
innymi, że przez zawarte porozumienie z dnia 27 września 2007r. nie doszło do
rozwiązania umowy najmu, gdyż zgodnie z § 2 tego porozumienia powód powinien
przedstawić pozwanym umowę najmu nowego lokalu, a tego nie uczynił. Następnie
powód pobierał od pozwanych czynsz za lokal i przez ponad 3 lata nie wzywał do
opuszczenia lokalu. To wszystko, zdaniem Sądu świadczyło o tym, że
3
porozumienie przestało obowiązywać, per facta concludentia, a umowa najmu
z dnia 21 kwietnia 2006 r. wiązała strony.
Pozwani w ustawowym terminie wnieśli skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem wyroku z dnia 6 września 2011 r. Sądu Okręgowego. Zarzucili w niej
niezgodność wyroku z następującymi przepisami prawa materialnego:
- art. 76 k.c. w zw. z art. 77 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie,
że do rozwiązania umowy najmu lokalu nr 15 doszło w drodze ustnych zgodnych
oświadczeń, w sytuacji, gdy strony łączyła umowa najmu lokalu zawarta w formie
pisemnej, mocą której strony w § 12 ust 2 zastrzegły rygor nieważności
w przypadku dokonywania jakichkolwiek zmian i uzupełnień umowy bez
zachowania formy pisemnej, które to zastrzeżenie ma charakter bezwzględnie
obowiązujący i wyklucza możliwość rozwiązania przedmiotowej umowy w innej
formie niż pisemna;
- art. 674 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że doszło do
skutecznego rozwiązania umowy najmu z dniem określonym w „porozumieniu”
w sytuacji, gdy przez okres półtora roku po upływie terminu określonego w tym
porozumieniu pozwani nadal używali rzeczy za zgodą wynajmującego i uiszczali
należne opłaty z tytułu najmu przedmiotowego lokalu, a powód dopiero w dniu
18 sierpnia 2010 r. wezwał pozwanych do wydania lokalu;
- art. 471 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że nieopróżnienie
lokalu nastąpiło wskutek okoliczności, za które wyłączną odpowiedzialność
ponoszą pozwani, w sytuacji gdy warunkiem wykonania przez pozwanych
przedmiotowego zobowiązania było współdziałanie powoda, który w akcie
notarialnym umowy przedwstępnej sprzedaży lokalu zobowiązał się do
wymeldowania pozwanych z lokalu do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
podobnie jak skarga kasacyjna, podlega rozpoznaniu wyłącznie w granicach jej
podstaw (art. 39813
§ 1 i art. 42410
).
Jak przyjmuje się w judykaturze Sądu Najwyższego orzeczenie niezgodne
z prawem – w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 4171
§ 2 k.c. to orzeczenie
niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
4
przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć (dyskrecjonalności)
albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego
zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej.
Niezgodność z prawem powodująca powstanie odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany,
elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim wypadku orzeczeniu sądu można
przypisać cechy bezprawności. Jeżeli zatem sędzia nie wykracza poza obszar
przyznanej mu swobody, pozostaje w zgodzie z własnym sumieniem i prawidłowo
dobiera standardy orzecznicze, to działa w ramach porządku prawnego nawet jeśli,
wydane orzeczenie – oceniane a posteriori jest obiektywnie niezgodne
z prawem( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2006 r., I CNP 14/04
niepubl.; z dnia 7 lutego 2007 r. III CNP 53/06, niepubl.; z dnia 21 lutego 2007 r.
I CNP 71/06, niepubl.; z dnia 23 listopada 2011 r., V CNP 14/11, niepubl.)). Takie
pojmowanie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie pozostaje
w kolizji z ogólnym pojęciem bezprawności przyjmowanym na gruncie art. 77 ust. 1
Konstytucji RP oraz art. 4171
k.c. Sędzia poruszający się na obszarze przyznanej
mu swobody i nie przekraczający jej granic, pozostający w zgodzie z własnym
sumieniem, jak też prawidłowo dobierający standardy orzeczenia, działa w ramach
porządku prawnego, nawet gdy wydane przez niego orzeczenie może być ocenione
jako niezgodne z prawem ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada
2007 r., I BP 26/07, niepubl.).
Podobnie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
podkreśla się, że obowiązek odszkodowawczy za wydane orzeczenie powstaje
dopiero wówczas, gdy treść orzeczenia poważnie narusza prawo. Szczególne
funkcje wypełniane w państwie przez sądy oraz zasada pewności prawa powodują,
że państwo może ponieść odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną orzeczeniem
sądowym tylko wtedy, gdy sąd naruszył prawo w sposób oczywisty, w przypadku
bowiem wykonywania władzy dyskrecjonalnej niezbędny jest pewien margines
błędu, którego popełnienie nie może rodzić odpowiedzialności odszkodowawczej
państwa (orzeczenie z dnia 30 września 2003 r. w sprawie C-224/01, Gerhard
Kobler v. Austria).
5
W uzasadnieniu wyroku z dnia 1 kwietnia 2008 r. (SK 77/06, OTK – A 2008,
Nr 3, poz. 39) Trybunał Konstytucyjny przyjął, że prawo pozytywne nie zawsze
determinuje jedno możliwe rozstrzygnięcie, ale często pozostawia niezależnym
sądom pewien margines swobody przy rozpoznawaniu spraw i orzekaniu. To, że
jakiś sąd inaczej interpretuje prawo bądź ocenia sytuację faktyczną
i w konsekwencji sąd odwoławczy uchyla wyrok nie oznacza, że sąd niższej
instancji wykroczył poza granice przyznanej mu swobody. Rozbieżność orzeczeń
w podobnych sprawach również nie przesądza, że jedno z nich jest niezgodne
z prawem. Jedynie niewątpliwie i rażąco wadliwe orzeczenie może być tak
oceniane. Ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych dla celów dochodzenia
odszkodowania musi zawsze uwzględniać zakres swobody decyzyjnej
przysługującej sądom przy rozpoznawaniu spraw i orzekaniu, będącej istotnym
elementem sędziowskiej niezawisłości.
Przenosząc dotychczasowe rozważania na grunt rozpoznawanej skargi
należy przyjąć, że nie zostały spełnione przesłanki stwierdzenia, że wyrok z dnia
6 września 2011 r. Sądu Okręgowego jest niezgodny z prawem. Odmienna
interpretacja zawartego przez strony porozumienia z dnia 17 września 2007 r.
dokonana przez Sąd Rejonowy zarówno w wyroku z dnia 17 grudnia 2010 jak i
wyroku z dnia 24 maja 2012 r. nie oznacza automatycznie, że w obrocie prawnym
istnieją dwa sprzeczne orzeczenia. W pierwszej ze spraw, konsekwencją
zawartego ze skarżącymi porozumienia z dnia 27 września 2007 r., było ich
zobowiązanie do wydania lokalu powodowi oraz zawarcie umowy przedwstępnej
między powodem a nabywcami lokalu i uiszczenie na jego rzecz zadatku. Wobec
faktu, że do zawarcia umowy przyrzeczonej nie doszło, powód musiał zwrócić
niedoszłym nabywcom zadatek i dlatego wystąpił na podstawie art. 471 k.c. z
roszczeniem wobec skarżących o zapłatę odszkodowania stanowiącego
równowartość zwróconej kwoty 10.000,00 zł.
W sprawie z powództwa o eksmisję pozwanych, Sądy obu instancji oceniły
zasadność powództwa o wydanie przedmiotu najmu nie tylko na podstawie
zawartego porozumienia z dnia 27 września 2007 r. ale także na podstawie
zachowania się stron po jego zawarciu w szczególności faktycznego korzystania
6
z lokalu przez pozwanych na dotychczasowych zasadach, co pozwoliło przyjąć, iż
doszło do konkludentnej kontynuacji dotychczasowej umowy.
Wyprowadzone przez sądy wnioski na podstawie wskazanych stanów
faktycznych i wydane w obu rozpatrywanych sprawach prawomocne wyroki
mieściły się w granicach prawa i nie sposób zarzucić im niezgodności z prawem
w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c. prowadzącej do odpowiedzialności
odszkodowawczej Państwa.
Z tych względów skarga pozwanych podlegała oddaleniu na podstawie art.
42411
§ 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy rozstrzygnął o kosztach postępowania jak w punkcie drugim
wyroku na podstawie art. 98, 99 w zw. z art. 391 § 1, 39821
, 42412
k.p.c.