Pełny tekst orzeczenia

97/3B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 24 maja 2005 r.

Sygn. akt Tw 38/04





Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Dębowska-Romanowska,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Rady Gminy Kleszczów o zbadanie zgodności:

§ 33 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. Nr 105, poz. 1114) z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.





UZASADNIENIE:



W dniu 3 września 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Gminy Kleszczów o zbadanie zgodności § 33 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. Nr 105, poz. 1114) z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 listopada 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia braków formalnych wniosku, przez wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania Rady Gminy Kleszczów przed Trybunałem Konstytucyjnym, doręczenie 1 kopii wniosku i 4 kompletów załączników oraz doręczenie 1 kopii uchwały Rady Gminy Kleszczów z 5 sierpnia 2004 r. (Nr XXVII/264/04).

W piśmie z 25 listopada 2004 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Art. 191 Konstytucji, wyznaczający zakres uprawnienia podmiotów do występowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm, wyraźnie określa dwie grupy podmiotów, które mogą inicjować postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym. Pierwszą grupę, stanowią podmioty wskazane w art. 191 ust. 1 Konstytucji, którym przysługuje legitymacja do występowania z wnioskiem do Trybunału we wszystkich sprawach określonych w art. 188 Konstytucji. Druga grupa podmiotów, wskazana w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, może natomiast inicjować postępowanie w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm jedynie wówczas, jeżeli akt normatywny podlegający zaskarżeniu dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy. Tego rodzaju legitymację procesową określa się mianem legitymacji ograniczonej, w odróżnieniu od legitymacji ogólnej, przysługującej podmiotom, wymienionym w art. 191 ust. 1 Konstytucji.

Ograniczony charakter legitymacji do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, jaki przysługuje organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego, podlega weryfikacji w trybie wstępnej kontroli, na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy o TK. Tego rodzaju kontrola, dokonywana przez Trybunał w składzie jednego sędziego na posiedzeniu niejawnym, ma zagwarantować, iż żądanie wszczęcia postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm pochodzi od podmiotu uprawnionego. Obejmuje zatem nie tylko badanie przesłanek wskazanych w art. 36 ust. 3 ustawy o TK (oczywista bezzasadność i uchybienie brakom formalnym wniosku), ale także tych, które wykluczają możliwość merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy ze względu na zbędność lub niedopuszczalność orzekania. Tego rodzaju sytuacja ma miejsce, w odniesieniu do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, jeśli sformułowany przez te podmioty wniosek wykracza poza zakres wskazany w art. 191 ust. 2 Konstytucji.



2. Rada Gminy Kleszczów kwestionuje konstytucyjność § 33 ww rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, określającego sposób obliczenia opłaty przesyłowej dla danego poziomu napięć znamionowych, z powodu jego niezgodności z szeregiem zasad konstytucyjnych wynikających z art. 2 i 32 Konstytucji. Jak wskazuje wnioskodawca, regulacja wynikająca z § 33 kwestionowanego rozporządzenia narusza zasadę ochrony zaufania obywateli do organów państwa oraz zasadę pewności prawa i wynikającą z niej zasadę ochrony praw słusznie nabytych i interesów w toku. Jest także sprzeczna z zasadą proporcjonalności, sprawiedliwości społecznej, a także zasadą równości wyrażoną w art. 32 Konstytucji.

Odnosząc się do tak określonych zarzutów wnioskodawcy Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że do zakresu działania jednostki samorządu terytorialnego w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji nie należy ochrona praw obywateli. Niedopuszczalne jest kwestionowanie przez organ jednostki samorządu terytorialnego aktu normatywnego z punktu widzenia jego niezgodności z prawami obywatelskimi wyrażonymi w Konstytucji. Należy zatem uznać, że zarzut naruszenia przez zaskarżone rozporządzenie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, wyrażonej w art. 2 Konstytucji – jak to zostało sformułowane we wniosku - leży poza zakresem działania Rady Gminy Kleszczów, co stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu (por. postanowienie z 13 kwietnia 2005 r., Tw 34/04, OTK ZU nr 2/B/2005, poz. 57).



3. Trybunał Konstytucyjny pragnie odnieść się także do zaprezentowanego we wniosku rozumienia zasady pewności prawa, wywodzonej z art. 2 Konstytucji. Jak wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie Trybunału, klauzula demokratycznego państwa prawnego oraz wynikająca z niej zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, nakładają na ustawodawcę obowiązek takiego formułowania przepisów, aby nie dochodziło do naruszenia tzw. interesów w toku, czyli takich przedsięwzięć gospodarczych i finansowych, które rozpoczęto pod rządami poprzednich regulacji. Obowiązkowi temu należy jednak przypisać kategoryczny charakter w tych sytuacjach, kiedy w przepisie zapewniono obywatela, że przez pewien czas obowiązywać go będą pewne reguły, a obywatel – kierując się tym zapewnieniem – rozpoczął konkretne działania. Takich reguł – co do zasady – nie można wówczas zmieniać na niekorzyść obywatela. Zawsze muszą być jednak równocześnie spełnione trzy przesłanki: 1) przepisy prawa muszą wyznaczać pewien horyzont czasowy dla realizowania określonych przedsięwzięć, 2) przedsięwzięcie to – ze swej natury – musi mieć charakter rozłożony w czasie i nie może się zrealizować w wyniku jednorazowego znaczenia gospodarczego, 3) obywatel musi faktycznie rozpocząć określone przedsięwzięcie w okresie obowiązywania owych przepisów (por. m.in. wyroki z: 25 listopada 1997 r., K 26/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 64 oraz 22 czerwca 1999 r., K 5/99, OTK ZU nr 5/1999, poz. 100).

Biorąc pod uwagę rozumienie zasady pewności prawa, wynikające z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, należy zauważyć, iż obowiązujący poprzednio § 36 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad obliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 1, poz. 7) nie określał żadnego horyzontu czasowego, w którym miałaby obowiązywać ulga w stawce systemowej opłaty przesyłowej, przysługująca odbiorcom będącym autoproducentami i odbiorcom końcowym w małych systemach wydzielonych. Wskazany przepis rozporządzenia, podawał jedynie sposób obliczenia wysokości opłaty przesyłowej dla danego poziomu napięć znamionowych, w stosunku do poszczególnych rodzajów odbiorców. Nie przyznawał on natomiast, żadnego prawa do ulgi na rzecz odbiorców wskazanych w § 36 ust. 2 pkt 2 oraz nie wskazywał, w jakim czasie tego rodzaju uprawnienie miałoby obowiązywać. Nie można zatem mówić, o istnieniu po stronie określonego grona odbiorców jakiegokolwiek prawa słusznie nabytego na podstawie § 36 poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra Gospodarki. Tym samym, formułowany przez wnioskodawcę zarzut, zgodnie z którym ustawodawca wprowadzając w § 33 kwestionowanego rozporządzenia nowy sposób obliczenia opłat przesyłowych, naruszył zasadę pewności prawa oraz wynikającą z niej zasadę ochrony praw słusznie nabytych i interesów w toku, należy uznać za oczywiście bezzasadny.



4. Trybunał Konstytucyjny pragnie stwierdzić także, iż kwestionowany przez wnioskodawcę przepis § 33 rozporządzenia, określający sposób obliczenia opłaty przesyłowej, ma zastosowanie wyłącznie do określonych podmiotów, zajmujących się obrotem energią elektryczną. Ocena tego, czy wprowadzenie tej regulacji nastąpiło z naruszeniem konstytucyjnych zasad proporcjonalności i równości, może mieć miejsce, jedynie z perspektywy tych podmiotów, które prowadząc działalność w określonej sferze, zobowiązane są do terminowego uiszczania danego rodzaju opłat. Podmioty te mogą, w drodze skargi konstytucyjnej, kwestionować zasadność zmiany sposobu obliczenia takich opłat, powołując się na przysługujące im konstytucyjne wolności lub prawa. Należy podkreślić, iż gmina, jako podmiot działający w określonej sferze publicznoprawnej i korzystając z przysługującego jej uprawnienia do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, może powoływać się we wniosku na naruszenie zasad proporcjonalności i równości jedynie wówczas, jeżeli wprowadzenie określonych regulacji prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania jej sytuacji prawnej względem innej jednostki samorządu terytorialnego. Kwestionowanie określonej regulacji, z punktu widzenia naruszenia wskazanych powyżej zasad konstytucyjnych w stosunkach pomiędzy dwoma obywatelami, bądź podmiotami prowadzącymi działalność w danej sferze gospodarczej, nie dotyczy spraw objętych zakresem działania gminy w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji. Przeprowadzenie przez Trybunał Konstytucyjny kontroli § 33 kwestionowanego rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z punktu widzenia naruszenia zasad proporcjonalności i równości, w zakresie wskazanym we wniosku Rady Gminy Kleszczów, należy zatem uznać za niedopuszczalne.



Mając na uwadze powyższe, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.