155/4/B/2006
POSTANOWIENIE
z dnia 27 lutego 2006 r.
Sygn. akt Ts 198/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Janusz Niemcewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Józefa Sówki w sprawie zgodności:
art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) z art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 24 października 2005 r. Józef Sówka zarzucił art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) sprzeczność z art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.
Działając w oparciu o kwestionowany przepis Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Przeworsku decyzją z 5 lipca 2002 r. stwierdził nadpłatę zasiłku chorobowego dokonanego przez płatnika PBU „Sów-Pol” (Znak sprawy ZUS 63/2002), wynikającą z wliczenia do podstawy wymiaru zasiłku kwoty premii uznaniowej. Odwołanie od powyższej decyzji Sąd Rejonowy w Przemyślu oddalił wyrokiem z 21 kwietnia 2004 r. (sygn. akt IV U 174/04). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Krośnie – Ośrodek Zamiejscowy w Przemyślu z 24 września 2004 r. oddalono apelację (sygn. akt VIII Ua 55/04). Kasacja wniesiona od powyższego rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 11 maja 2005 r. (sygn. akt III UK 33/05), doręczonym skarżącemu 7 czerwca 2005 r.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie prawa do równego traktowania przez władzę publiczną w związku z gwarantowanym przez Konstytucję prawem obywatela do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę (art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji). Naruszenie wskazanych praw wynika, w jego ocenie, z rozróżnienia obywateli pod względem zatrudnienia w zakładzie pracy, który posiada regulamin wynagradzania i który go nie posiada; tylko w pierwszym wypadku istnieje możliwość niezaliczenia wypłacanej premii uznaniowej stanowiącej składnik wynagrodzenia do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji wywodzi skarżący z faktu, że w momencie, w którym został on zobowiązany do zwrotu wypłaconego pracownikowi zasiłku chorobowego, doszło do pozbawienia tegoż pracownika zabezpieczenia socjalnego.
Skarżący wskazuje także na naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa prawa oraz zasadę „Państwa prawa”, wywodzone z art. 2 Konstytucji. Naruszenia tych zasad upatruje on w istnieniu przepisu, który dopuszcza przyjmowanie różnej interpretacji przez Zakłady Ubezpieczeń Społecznych.
W dniu 22 maja 2005 r. skarżący wystąpił do sądu o przyznanie mu adwokata z urzędu. Został mu on przydzielony postanowieniem Sądu Rejonowego w Brzozowie z 8 sierpnia 2005 r. Okręgowa Rada Adwokacka w Rzeszowie wyznaczyła adwokata do sporządzenia skargi konstytucyjnej 17 sierpnia 2005 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 5 grudnia 2005 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do usunięcia braków wniesionej skargi konstytucyjnej m.in. przez wskazanie, które z przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności zostało naruszone oraz określenie sposobu tego naruszenia.
W piśmie procesowym z 15 grudnia 2005 r. skarżący ponownie wskazał na naruszenie art. 2 Konstytucji i wynikającej z niego zasady zaufania obywateli do demokratycznego państwa prawa, do którego doszło na skutek nieprawidłowej interpretacji zaskarżonego przepisu, oraz na naruszenie zasady równości wobec prawa poprzez nierówne traktowanie pracodawców zatrudniających różne ilości pracowników, czego konsekwencją jest różna wysokość wypłacanych zasiłków chorobowych. Ponadto skarżący wskazuje na naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 Konstytucji) przez pozbawienie pracownika podległego skarżącemu należnego zasiłku chorobowego w części rzekomej nadpłaty, a tym samym naruszenie obowiązków Józefa Sówki jako pracodawcy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem prawnym, którego rozpatrzenie wymaga uprzedniego spełnienia szeregu przesłanek, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Podstawową przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie wolności lub prawa konstytucyjnego, do którego naruszenia doszło poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o kwestionowany przepis oraz określenie sposobu tego naruszenia. Konieczność wykazania naruszenia konstytucyjnego prawa lub wolności wynika z istoty skargi konstytucyjnej. Prawo do jej wniesienia uwarunkowane jest bowiem istnieniem naruszonego prawa konstytucyjnego lub wolności, których ochronie skarga ma służyć. Podkreślić przy tym należy, że chodzi tu tylko o wolności lub prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym, przysługujące osobiście podmiotowi, który występuje ze skargą, a nie innej osobie. Legitymowaną do wniesienia skargi konstytucyjnej jest bowiem wyłącznie ta osoba, która jest podmiotem naruszonego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Nie ma zatem możliwości traktowania skargi konstytucyjnej jako actio popularis.
Podmiotem, który wniósł skargę konstytucyjną stanowiącą przedmiot wstępnego rozpoznania jest Józef Sówka prowadzący działalność w Przedsiębiorstwie Budowlano Usługowym „Sów-Pol”. Jako naruszone prawa, których ochrony skarżący chciałaby dochodzić w trybie wniesionego środka prawnego, wskazano zasadę zaufania do demokratycznego państwa prawa, zasadę równości oraz prawo do zabezpieczenia społecznego.
W pierwszej kolejności stwierdzić należy niedopuszczalność powoływania się we wniesionej skardze na naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z art. 67 ust. 1 Konstytucji, „obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa”. Beneficjentem tak ukształtowanego prawa podmiotowego jest osoba niezdolna do pracy, nie zaś osoba, która na gruncie ustawy zobowiązana została do wypłacania świadczenia w celu realizacji tego prawa. Z tego względu nie można przyjąć, że poprzez zobowiązanie pracodawcy do zwrotu nadpłaconego zasiłku chorobowego doszło do naruszenia przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego. Ewentualny zaś uszczerbek na prawie do zabezpieczenia społecznego przysługującym pracownikowi nie może uzasadniać wniesienia skargi konstytucyjnej przez pracodawcę. Skarga konstytucyjna, jak wskazano powyżej, jest skargą indywidualną; wystąpić z nią może tylko taki podmiot, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone. Występowanie w trybie skargi konstytucyjnej w obronie naruszonych praw osób trzecich jest na gruncie polskiej konstrukcji skargi niedopuszczalne.
Nie spełnia także wymogów skargi konstytucyjnej powołanie się na naruszenie zasad przedmiotowych wywodzonych z art. 2 Konstytucji, co Trybunał Konstytucyjny jednoznacznie wykazał rozpatrując sprawę o sygn. Ts 105/00 (por. postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Podkreślając wyjątkowość i subsydiarność odwoływania się przez skarżącego do treści klauzuli generalnej wyrażonej w art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny powołał się na konieczność precyzyjnego określenia prawa lub wolności przyjmujących normatywną postać praw podmiotowych i wywodzonych z treści tego przepisu, którego naruszenie stanowić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Za niewystarczające zatem uznać należy odwołanie się do wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże prawo podmiotowe mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także: postanowienia z: 19 grudnia 2001 r. sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).
Skarżący powołał się we wniesionej skardze na naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa. Przedmiotowy charakter tej zasady nie budzi najmniejszej wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego. Skarżący uzasadniając jej naruszenie odwołał się wprawdzie, w piśmie nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, do konstytucyjnego prawa podmiotowego – prawa do zabezpieczenia społecznego, jednakże – jak wykazano już powyżej – w kontekście, który nie pozwala przyjąć, że jest to przysługujące skarżącemu prawo. Tymczasem odwołanie do naruszenia zasady przedmiotowej dla wykazania spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej dopuszczalne jest tylko wtedy, kiedy skarżący wykaże, że jej naruszenie doprowadziło do powstania uszczerbku w przysługującym mu prawie podmiotowym.
Skarżący podstawy do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje także w naruszeniu zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji. W orzecznictwie Trybunału w sposób wyraźny wskazuje się na ograniczoną dopuszczalność powołania się na naruszenie tej zasady dla uzasadnienia spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Artykuł 32 Konstytucji nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej; odwołanie się do zasady równości wymaga wskazania przysługującej skarżącemu wolności lub prawa określonego w konkretnym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenie zasady równości. W niniejszej skardze skarżący wprawdzie wskazał na naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego, jednakże – jak wykazano – z uzasadnienia wynika, iż chodzi tu o naruszenie prawa do zabezpieczenia przysługującego osobie trzeciej. Ta konstatacja uniemożliwia przyjęcie, że została spełniona przesłanka skargi konstytucyjnej warunkująca jej przekazanie do merytorycznego rozpoznania.
Na marginesie tylko wskazać należy, że naruszenie wskazanych powyżej konstytucyjnych zasad zdaje się wiązać skarżący nie tyle z treścią zaskarżonej regulacji, ile z jej zastosowaniem przez organ rentowy orzekający w sprawie, z dokonaną przezeń niewłaściwą – w ocenie skarżącego – interpretacją. Wniesiona skarga staje się zatem skargą na stosowanie prawa, której rozpatrzenie wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.
Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.