Ts 227/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
462/6/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 13 października 2009 r.
Sygn. akt Ts 227/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Teresy D. w sprawie zgodności:
1) art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), mającego zastosowanie do spraw wszczętych przed 10 marca 2007 r., z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 45 w związku z art. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 17 lipca 2008 r. zarzucono, że: po pierwsze, art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), mający zastosowanie do spraw wszczętych przed 10 marca 2007 r., narusza art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, po drugie, art. 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 45 w związku z art. 2 Konstytucji.
Jednocześnie skarżąca wniosła o wydanie postanowienia tymczasowego o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy.
W ocenie skarżącej obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł przez stronę całkowicie zwolnioną od kosztów sądowych jest – w sytuacji osób niebędących w stanie ponieść tej opłaty – ograniczeniem prawa do sądu. Zaskarżony przepis intertemporalny narusza, zdaniem skarżącej, nakaz równego traktowania podmiotów zwolnionych od kosztów sądowych.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny.
Postanowieniem z 27 lutego 2008 r. (sygn. akt II C-upr 29/07) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie – II Wydział Cywilny odrzucił apelację skarżącej od wyroku tegoż sądu z 20 grudnia 2007 r. (sygn. akt II C-upr 29/07) z uwagi na nieuiszczenie opłaty podstawowej. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało w dniu 23 kwietnia 2008 r. oddalone przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie – IV Wydział Cywilny-Odwoławczy (sygn. akt IV Cz 533/08). Powyższe postanowienie zostało doręczone skarżącej 14 maja 2008 r.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wniesionej skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem Trybunał dokonał już oceny zgodności zaskarżonych przepisów z wskazanymi w skardze wzorcami konstytucyjnymi, co zgodnie z przepisem art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przemawia za uznaniem zbędności ponownego orzekania w tym zakresie. Wyrokiem z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), Trybunał stwierdził, że: „art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji”. Tym samym Trybunał rozpoznał większość zarzutów przedstawionych w skardze, wynikających ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne.
We wskazanym wyroku Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś „sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem (wyjątkiem) od tej zasady. Zasadniczo ustawodawca ma swobodę regulacyjną – tym bardziej przysługuje mu ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok TK z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał podkreślił, że w tej sprawie zostały zachowane reguły poprawnej legislacji, treść przepisów nie budzi wątpliwości interpretacyjnej, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały – w związku z tym, trudno mówić o niekonstytucyjności prawa. Trybunał zaznaczył, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższa argumentacja determinuje również stwierdzenie braku podstaw do merytorycznego rozpoznania zarzutów skargi konstytucyjnej w odniesieniu do art. 2 w związku z art. 1 ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zarzuty skarżącej dotyczące wyżej wymienionych przepisów pozostają w bezpośrednim związku z art. 14 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który Trybunał uznał za zgodny z Konstytucją. Jednocześnie należy zauważyć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego dochodziło już do procesowej kwalifikacji przypadków, w których brak podstaw do przyjęcia zaistnienia w danej sprawie powagi rzeczy osądzonej (występującej tylko w przypadku tożsamości podmiotowej i przedmiotowej wniosku lub skargi) nie oznaczał bynajmniej, że uprzednie rozpoznanie sprawy konstytucyjności określonego przepisu prawnego (normy prawnej) z punktu widzenia tych samych zarzutów winno być uznawane za prawnie obojętne. Instytucją, która ma na celu zapewnienie stabilności sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (por. np. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 24 października 2005 r., SK 2/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 141; 29 maja 2006 r., P 29/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61; 24 października 2006 r., SK 27/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 143; 23 października 2006 r., SK 66/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 139; 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4). W przypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ.
Zważywszy, że przedmiot niniejszej sprawy jest zbieżny z materią, co do której Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się we wspomnianym wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07), merytoryczne rozpatrzenie zarzutów sformułowanych w niniejszej skardze jest zbędne.
Odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej czyni bezprzedmiotowym rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 13 października 2009 r.
Sygn. akt Ts 227/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Teresy D. w sprawie zgodności:
1) art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), mającego zastosowanie do spraw wszczętych przed 10 marca 2007 r., z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 45 w związku z art. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 17 lipca 2008 r. zarzucono, że: po pierwsze, art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), mający zastosowanie do spraw wszczętych przed 10 marca 2007 r., narusza art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, po drugie, art. 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 45 w związku z art. 2 Konstytucji.
Jednocześnie skarżąca wniosła o wydanie postanowienia tymczasowego o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy.
W ocenie skarżącej obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł przez stronę całkowicie zwolnioną od kosztów sądowych jest – w sytuacji osób niebędących w stanie ponieść tej opłaty – ograniczeniem prawa do sądu. Zaskarżony przepis intertemporalny narusza, zdaniem skarżącej, nakaz równego traktowania podmiotów zwolnionych od kosztów sądowych.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny.
Postanowieniem z 27 lutego 2008 r. (sygn. akt II C-upr 29/07) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie – II Wydział Cywilny odrzucił apelację skarżącej od wyroku tegoż sądu z 20 grudnia 2007 r. (sygn. akt II C-upr 29/07) z uwagi na nieuiszczenie opłaty podstawowej. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało w dniu 23 kwietnia 2008 r. oddalone przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie – IV Wydział Cywilny-Odwoławczy (sygn. akt IV Cz 533/08). Powyższe postanowienie zostało doręczone skarżącej 14 maja 2008 r.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wniesionej skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem Trybunał dokonał już oceny zgodności zaskarżonych przepisów z wskazanymi w skardze wzorcami konstytucyjnymi, co zgodnie z przepisem art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przemawia za uznaniem zbędności ponownego orzekania w tym zakresie. Wyrokiem z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), Trybunał stwierdził, że: „art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji”. Tym samym Trybunał rozpoznał większość zarzutów przedstawionych w skardze, wynikających ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne.
We wskazanym wyroku Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś „sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem (wyjątkiem) od tej zasady. Zasadniczo ustawodawca ma swobodę regulacyjną – tym bardziej przysługuje mu ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok TK z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał podkreślił, że w tej sprawie zostały zachowane reguły poprawnej legislacji, treść przepisów nie budzi wątpliwości interpretacyjnej, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały – w związku z tym, trudno mówić o niekonstytucyjności prawa. Trybunał zaznaczył, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższa argumentacja determinuje również stwierdzenie braku podstaw do merytorycznego rozpoznania zarzutów skargi konstytucyjnej w odniesieniu do art. 2 w związku z art. 1 ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zarzuty skarżącej dotyczące wyżej wymienionych przepisów pozostają w bezpośrednim związku z art. 14 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który Trybunał uznał za zgodny z Konstytucją. Jednocześnie należy zauważyć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego dochodziło już do procesowej kwalifikacji przypadków, w których brak podstaw do przyjęcia zaistnienia w danej sprawie powagi rzeczy osądzonej (występującej tylko w przypadku tożsamości podmiotowej i przedmiotowej wniosku lub skargi) nie oznaczał bynajmniej, że uprzednie rozpoznanie sprawy konstytucyjności określonego przepisu prawnego (normy prawnej) z punktu widzenia tych samych zarzutów winno być uznawane za prawnie obojętne. Instytucją, która ma na celu zapewnienie stabilności sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (por. np. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 24 października 2005 r., SK 2/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 141; 29 maja 2006 r., P 29/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61; 24 października 2006 r., SK 27/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 143; 23 października 2006 r., SK 66/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 139; 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4). W przypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ.
Zważywszy, że przedmiot niniejszej sprawy jest zbieżny z materią, co do której Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się we wspomnianym wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07), merytoryczne rozpatrzenie zarzutów sformułowanych w niniejszej skardze jest zbędne.
Odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej czyni bezprzedmiotowym rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.