Pełny tekst orzeczenia

384/5/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 5 października 2009 r.

Sygn. akt Ts 271/07



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz – przewodniczący

Ewa Łętowska – sprawozdawca

Mirosław Granat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 maja 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Jarosława N.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej zarzucono, że art. 26 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.) w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. (Dz. U. Nr 104, poz. 1104) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 84 Konstytucji. Przepis ten jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim nie uprawnia do skorzystania z przewidzianego w nim odliczenia wydatków poniesionych w roku podatkowym przez osoby niebędące w chwili poniesienia tych wydatków właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem wieczystym lub współużytkownikiem wieczystym gruntu, lecz stały się nimi w trakcie procesu inwestycyjnego. Zdaniem skarżącego dzielenie podatników na tych, którzy ponieśli wydatki na budowę budynku posadowionego na danym gruncie po nabyciu własności lub użytkownika wieczystego tegoż gruntu, którym przysługuje ulga, oraz na tych, którzy ponieśli wydatki na budowę budynku posadowionego na danym gruncie przed nabyciem własności lub użytkowania wieczystego tegoż gruntu i którym ulga nie przysługuje, jest całkowicie nieuzasadnione. Narusza to zasadę równości w zakresie obciążeń podatkowych. Wykonując zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające do uzupełnienia braków formalnych skargi przez wskazanie naruszonych wolności lub praw konstytucyjnych, skarżący w piśmie procesowym z 9 stycznia 2008 r. wskazał, że naruszone zostało jego prawo do równego traktowania w zakresie sprawiedliwego obciążenia obowiązkiem daninowym.

Skarga konstytucyjna została złożona na podstawie następującego stanu faktycznego. Decyzją dyrektora Urzędu Skarbowego w Poznaniu z 23 czerwca 2003 r. określone zostało zobowiązanie podatkowe dla skarżącego. W wyniku złożonego odwołania decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją z 19 września 2003 r. Skarga na powyższą decyzję została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 29 listopada 2005 r. (sygn. akt I SA/Po 2582/03). Skarga kasacyjna skarżącego została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 maja 2007 r. (sygn. akt II FSK 656/06).

Postanowieniem z 5 maja 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazując, że sformułowany w skardze zarzut naruszenia Konstytucji nie odnosi się do konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. W szczególności Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że podstawą skargi konstytucyjnej nie może być zarzut naruszenia zasady równości niepowiązany ze wskazaniem konstytucyjnych wolności lub praw.

W zażaleniu skarżący zarzucił naruszenie art. 188 pkt 5 w zw. z art. 197 Konstytucji oraz naruszenie szeregu przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zdaniem skarżącego sędzia podczas wstępnego rozpoznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie ma prawa oceniać, czy wskazane w skardze prawa wynikają z Konstytucji i czy zostały naruszone. Ocena taka jest bowiem zastrzeżona dla składu rozpatrującego merytorycznie skargę konstytucyjną. Wykładnia przepisów Konstytucji co do tego, czy wyrażają one określone prawa wskazane przez skarżącego, jest elementem orzekania w sprawie skargi konstytucyjnej. Zgodnie z brzmieniem art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) chodzi o prawa, które w przekonaniu skarżącego zostały naruszone. Zdaniem skarżącego bezzasadne było wzywanie go do wykazania, w jaki sposób jego prawa zostały naruszone zaskarżonym przepisem ustawy. Skarżący podnosi również, że Trybunał Konstytucyjny błędnie zinterpretował art. 32 ust. 1 i art. 84 Konstytucji uznając, iż przepisy te nie wyrażają praw konstytucyjnych skarżącego. Na dowód tego skarżący przywołał orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wydane w sprawach SK 14/04 i SK 39/01, w których wskazane przepisy Konstytucji stanowiły podstawy skarg konstytucyjnych.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Przedstawiona przez skarżącego wykładnia art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie uwzględnia art. 79 ust. 1 Konstytucji. Ten ostatni przepis ma istotne znaczenie dla ustalenia normatywnej treści przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym formułujących wymogi skargi konstytucyjnej. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji rozpatrzenie żądania skarżącego kontroli zgodności aktu normatywnego z Konstytucją jest dopuszczalne, jeśli skarżący wskaże, że doszło do naruszenia jego konstytucyjnych wolności lub praw. Wymóg ten jest związany z istotą skargi konstytucyjnej, która jest szczególnym środkiem kontroli konstytucyjności prawa. Szczególny charakter skargi konstytucyjnej polega na tym, że jest ona immanentnie związana z naruszeniem praw skarżącego. Jeżeli zarzut niekonstytucyjności aktu normatywnego ma wyłącznie przedmiotowy charakter, nie odnosi się do naruszenia praw konstytucyjnych skarżącego, nie mamy do czynienia ze skargą konstytucyjną w znaczeniu materialnoprawnym. Stąd wskazanie konstytucyjnych praw jest koniecznym wymogiem, od którego zależy dopuszczalność dalszego badania hierarchicznej zgodności norm. Polski model skargi konstytucyjnej opiera się na złożonym sposobie wskazania naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego. Naruszenie tych praw znajduje wyraz w konkretno-indywidualnym orzeczeniu o prawach skarżącego, jednak źródłem tego naruszenia jest przepis (przepisy) stanowiący podstawę takiego orzeczenia. Z powyższego wynika, że skarżący powinien wskazać konstytucyjne wolności lub prawa, które zostały jego zdaniem naruszone, wskazać orzeczenie, które jest wyrazem naruszenia tych praw oraz uprawdopodobnić, że źródłem naruszenia konstytucyjnych praw jest normatywna treść przepisów będących podstawą tego orzeczenia, a nie np. błędna wykładnia zaskarżonych przepisów. Wymogi powyższe zostały wyrażone wprost w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, który stanowi konkretyzację art. 79 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten należy odczytywać w zgodzie z Konstytucją, odmienne jego odczytanie, zaprezentowane w zażaleniu, jest nietrafne. Uwzględnienie art. 79 ust. 1 Konstytucji przy ustalaniu normatywnej treści art. 47 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym prowadzi do wniosku, że wskazanie naruszonych wolności lub praw konstytucyjnych jest koniecznym wymogiem skargi konstytucyjnej. W trakcie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej Trybunał powinien ustalić, czy wymóg ten jest spełniony, a w razie jego niespełnienia odmówić nadania dalszego biegu skardze.

W rozpatrywanej sprawie skarżący jako podstawę skargi konstytucyjnej wskazuje art. 32 ust. 1 oraz art. 84 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony w orzeczeniach wydanych w pełnym składzie, w myśl którego ani zasada równości, ani zasada powszechności opodatkowania nie stanowią samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, a w związku z tym nie mogą stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Odnośnie do zasady równości Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd zawarty w postanowieniu z 24 października 2001 r.: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym. Uprawnienia podmiotowego do świadczeń, których podstawą byłaby wyłącznie ustawa, nie można uznać za konstytucyjne prawo jednostki. Jeżeli treść prawa (uprawnienia) wynika wyłącznie z ustawy, domaganie się ochrony tego prawa z powołaniem się na zasadę równości nie ma w pełni »konstytucyjnego« wymiaru” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). W odniesieniu do art. 84 Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie podziela w pełni pogląd zawarty w postanowieniu z 16 lutego 2009 r.: „wyrażona w art. 2 Konstytucji zasada sprawiedliwości stanowi dyrektywę dla ustawodawcy, w oparciu o którą powinien on kształtować normatywną treść obowiązków podatkowych nakładanych na obywateli. Z przepisu tego nie wynika jednak prawo jednostki do żądania sprawiedliwego opodatkowania rodzące po stronie ustawodawcy obowiązek nakładania podatków o określonej wysokości lub determinujące zakres wprowadzanych ulg podatkowych. Należy natomiast zgodzić się ze skarżącymi, że Konstytucja gwarantuje każdemu równość w zakresie obciążeń podatkowych i w tym zakresie ustawodawca jest związany dyrektywami płynącymi z konstytucyjnej zasady równości w związku z zasadą sprawiedliwości. Naruszenie tych dyrektyw może też być przedmiotem kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym. Jednakże w przypadku skargi konstytucyjnej wszczęcie takiej kontroli obwarowane jest dodatkowym wymogiem wskazania naruszonych wolności lub praw konstytucyjnych skarżącego. Wynika to wprost z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Konstytucyjna zasada równości nie może jednak stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Skarżący, podnosząc zarzut naruszenia prawa do równego traktowania, powinni wskazać, w zakresie jakiej wolności lub prawa konstytucyjnego to nierówne traktowanie występuje. Wymóg powyższy nie jest spełniony, gdy skarżący zarzut naruszenia zasady równości łączy z zasadą sprawiedliwości, gdyż z obu tych zasad nie wynika publiczne prawo podmiotowe w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Prawo takie nie wynika również z powiązania wskazanych wyżej zasad z zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 84 Konstytucji. Ta zasada stanowi podstawę nakładania obowiązków na obywateli, a nie do wywodzenia z Konstytucji wolności lub praw. Za nietrafny należy w związku z tym uznać pogląd skarżących wyrażony w zażaleniu, w myśl którego związek zasady równości, sprawiedliwości i powszechności opodatkowania daje podstawę do wyinterpretowania z Konstytucji publicznego prawa podmiotowego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Uznanie dopuszczalności skargi konstytucyjnej wyłącznie w oparciu o związek występujący między art. 32 ust. 1, art. 84 i art. 217 prowadziłoby do obejścia wymogu, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK” (Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23).



Mając powyższe na względzie, należy stwierdzić, że skarżący w niniejszej sprawie nie wskazał naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw, co stanowi podstawę do nieuwzględnienia zażalenia na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.