Pełny tekst orzeczenia

158/3/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 23 czerwca 2010 r.
Sygn. akt Ts 58/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Kotlinowski – przewodniczący


Mirosław Granat – sprawozdawca


Teresa Liszcz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lutego 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janusza B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 18 lutego 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 394 § 1 i art. 367 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 78, art. 176 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), a także niezgodności art. 403 § 3 k.p.c. z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji z art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c. są niezgodne ze wskazanymi wzorcami kontroli w zakresie, w jakim mają zastosowanie tylko do orzeczeń sądu pierwszej instancji, zaś z sądu orzekającego o wznowieniu postępowania czynią od razu sąd odwoławczy, przez co pozbawiają skarżącego prawa do skutecznego środka odwoławczego. Zdaniem skarżącego art. 403 § 3 k.p.c. jest niezgodny ze wskazanymi wzorcami kontroli w zakresie, w jakim nie uznaje orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego za „inny prawomocny wyrok dotyczący tego samego stosunku prawnego”, przez co ogranicza stronie postępowania cywilnego prawo do skutecznego uruchomienia nadzwyczajnego środka odwoławczego.
Postanowieniem z 18 lutego 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Podstawowym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było uznanie, że treść zaskarżonych przepisów pozostaje bez związku z orzeczeniem zapadłym w sprawie skarżącego. Orzeczeniem, które wskazał skarżący jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach, jest postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku – Wydział II Cywilny Odwoławczy (sygn. akt II Ca 682/07) z 14 listopada 2007 r. odrzucające zażalenie na postanowienie z 24 października 2007 r. o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania. Trybunał przyjął, że w zakresie środków odwoławczych zastosowanie znajdują zatem przepisy określające tryb zaskarżania orzeczeń wydanych w wyniku uruchomienia nadzwyczajnych trybów odwoławczych, w tym art. 3941 k.p.c., na co zresztą wskazał także sąd orzekający w sprawie. Z tego też powodu oczywiste jest, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącego nie mogły być zaskarżone przepisy, które regulują zasady zaskarżania postanowień sądu pierwszej instancji. Te same okoliczności przesądziły o uznaniu niedopuszczalności nadania biegu skardze w zakresie art. 403 § 3 k.p.c., zgodnie z którym można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego. Przepis art. 403 § 3 k.p.c. stanowi podstawę wznowienia postępowania w sytuacji stwierdzenia uprzedniego prawomocnego orzeczenia dotyczącego tego samego stosunku prawnego (res iudicata). Tymczasem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, jako przesłanka wznowienia postępowania, stanowi jego podstawę w oparciu o art. 401 k.p.c. oraz w terminie określonym w art. 407 § 2 k.p.c. Zatem zaskarżony przepis nie stanowił podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia, którego przedmiotem było jedynie odrzucenie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania z powodu braku drogi prawnej.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł skarżący. Zarzucił w nim niezasadne uznanie przez Trybunał Konstytucyjny, że zaskarżone przepisy nie były podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego. Skarżący wskazał, że stawiane przez niego zarzuty związane są z pozbawieniem go zwykłych środków odwoławczych od postanowienia o odmowie wznowienia postępowania, a nie środków nadzwyczajnych, w tym wynikających z art. 3941 k.p.c. Zdaniem skarżącego stanowisko Trybunału Konstytucyjnego uniemożliwia konstytucyjną kontrolę przepisów, które nigdy nie są wprost wymienione w ostatecznym orzeczeniu. Skarżący wskazuje ponadto, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stanowi co prawda podstawę wznowienia postępowania na podstawie art. 401 k.p.c. w zw. z art. 407 § 2 k.p.c., jednak te przepisy nie mogły mieć zastosowania w jego sprawie, ponieważ korzystne dla niego orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wydane zostało przed wydaniem ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego. W tej sytuacji skarżący, uznając konieczność wznowienia postępowania w swojej sprawie, wskazał jako jego podstawę art. 403 § 3 k.p.c., zaś sąd orzekający w sprawie powinien był uznać wyrok Trybunału Konstytucyjnego za „pominiętą okoliczność faktyczną”. Zdaniem skarżącego, odmawiając nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 403 § 3 k.p.c., Trybunał powinien uzasadnić powody nieskuteczności wykrycia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, istniejącego przed wydaniem ostatecznego orzeczenia w sprawie, jako podstawy wznowienia. Skarżący wskazał także na błędne ustalenia zawarte w uzasadnieniu postanowienia o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie treści wezwania do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej. Uznał, że konsekwencją takiego stanu było uznanie przez Trybunał braku posiadania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, że zaskarżone przepisy nie były podstawą wydania orzeczenia wskazanego jako ostateczne orzeczenie o prawach i wolnościach obywatelskich. Nie budzi wątpliwości, że ustalenia te są zgodne ze stanem faktycznym niniejszej sprawy. Nie sposób bowiem uznać, że podstawę orzeczenia o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania stanowią przepisy art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c., określające przesłanki wnoszenia zażalenia i apelacji. Kwestię zaskarżalności postanowienia w przedmiocie wznowienia postępowania reguluje bowiem art. 3941 § 2 k.p.c. Obowiązek wykazania stosowania zaskarżonego przepisu w sprawie wynika wprost z treści art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być, jak zdaje się tego żądać skarżący, wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. W opisanej sytuacji brak jest ostatecznego orzeczenia opartego na zaskarżonych przepisach. Za takowe z pewnością nie można uznać pouczenia o prawomocności zapadłego rozstrzygnięcia. O ile bowiem skarżący wiąże naruszenie swych konstytucyjnych praw i wolności z treścią przepisów zamykających w jego przekonaniu drogę do wykorzystania należnego mu środka prawnego i chce skorzystać z instytucji skargi konstytucyjnej, o tyle zobowiązany jest spełnić warunki określone w Konstytucji dla tego środka prawnego. Oznacza to konieczność uzyskania „ostatecznego orzeczenia” w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, które jest oparte na kwestionowanych przepisach, a nie jakiegokolwiek prawomocnego orzeczenia wydanego w jego sprawie i bez podstawy w zaskarżonych przepisach. Nie budzi przy tym wątpliwości, że charakter środka odwoławczego odpowiadać musi rodzajowi orzeczenia, do którego ma się odnosić. Zatem stwierdzenie, że zaskarżone przepisy nie mogły być podstawą orzeczenia wskazanego przez skarżącego, jako orzeczenie ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej. Powyższe ustalenia odnoszą się także do zarzutów skarżącego związanych z art. 403 § 3 k.p.c. W szczególności stwierdzić należy, że uzasadnieniem stawianych przez skarżącego zarzutów nie może być dokonana przez niego dowolna i rozszerzająca wykładnia treści zaskarżonego przepisu, czy też próba nadania mu niezgodnie z jego brzmieniem takiej treści, która byłaby korzystna dla skarżącego. Zatem ustalenie dokonane przez Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym przez skarżącego postanowieniu, że przepis art. 403 § 3 k.p.c. nie mógł być podstawą ostatecznego orzeczenia uznać należy za trafne. Okoliczności te przesądzają o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej i braku podstaw do uwzględnienia zażalenia.
Wskazane przez skarżącego błędne ustalenia Trybunału Konstytucyjnego w zakresie treści wezwania do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej nie zmieniają powyższych ustaleń. Jak wynika z zarządzenia Trybunału Konstytucyjnego z 6 października 2008 r., skarżący wezwany został do dokładnego określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 2, art. 78, art. 176 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji, przez zaskarżone przepisy art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c. Zawarte zaś w uzasadnieniu postanowienia Trybunału w części historycznej wezwania odnosiły się do innej skargi konstytucyjnej skarżącego (Ts 207/07), skierowanej przeciwko tym samym przepisom Kodeksu postępowania cywilnego. Przytoczenie treści wezwania we wskazanym zakresie nie miało jednak wpływu na rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego. Jego podstawa została jednoznacznie i w sposób trafny wskazana w uzasadnieniu. Niezasadny jest w tym kontekście zarzut skarżącego, że przytoczona treść wezwania do uzupełnienia braków miała wpływ na uznanie przez Trybunał braku posiadania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów. Podstawą takiego stwierdzenia był bowiem wyłącznie charakter i zakres orzeczeń zapadłych w sprawie skarżącego, które zostały przez Trybunał Konstytucyjny wskazane i ocenione w sposób prawidłowy.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.