Pełny tekst orzeczenia

357/5/B/2010



POSTANOWIENIE

z dnia 3 września 2010 r.

Sygn. akt Ts 99/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Zbigniew Cieślak – przewodniczący


Andrzej Rzepliński – sprawozdawca


Ewa Łętowska,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 listopada 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Biura Ochrony Osób i Mienia „Persona” sp. z o.o.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 17 kwietnia 2009 r. Biuro Ochrony Osób i Mienia „Persona” sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) oraz art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zaskarżonym przepisom skarżąca zarzuciła niczym nieuzasadniony, zbytni rygoryzm, skutkujący w szczególności zamknięciem drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 16 września 2008 r. (sygn. akt VII GC 291/08) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Północ, VII Wydział Gospodarczy odrzucił zażalenie skarżącej reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika na postanowienie z 31 lipca 2008 r. o odrzuceniu sprzeciwu. W uzasadnieniu Sąd ten przyjął, że zażalenie wniesione przez radcę prawnego nie zostało opłacone. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie, X Wydział Gospodarczy, oddalił postanowieniem z 16 grudnia 2008 r. (sygn. akt X Gz 288/08) wniesione w tej sprawie zażalenie. Powyższe postanowienie zostało doręczone skarżącej 19 stycznia 2009 r.

Postanowieniem z 2 listopada 2009 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącej 9 listopada 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazał, że wydanie merytorycznego orzeczenia jest zbędne, gdyż art. 1302 § 3 k.p.c. był już przedmiotem oceny w innej sprawie zakończonej wyrokiem. W odniesieniu do art. 21 u.k.s.c. Trybunał uznał, że z uwagi na jego techniczny charakter i funkcjonalny związek z art. 1302 § 3 k.p.c., zarzut jego niekonstytucyjności stał się – w obliczu zapadłych rozstrzygnięć – bezprzedmiotowy, a orzekanie zbędne.

Zażalenie na postanowienie Trybunału w zakresie dotyczącym odmowy merytorycznego zbadania art. 21 u.k.s.c. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 177 Konstytucji skierował pełnomocnik skarżącej. W piśmie z 16 listopada 2009 r. zarzucił, że postanowienie Trybunału zostało wydane z naruszeniem art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarżąca wskazała, że zgodnie z tym przepisem Trybunał może odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu wyłącznie w sytuacji, gdy skarga jest oczywiście bezzasadna lub jej braki nie zostały usunięte w określonym tą ustawą terminie. W ocenie skarżącej w niniejszej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca. Jednocześnie skarżąca zarzuciła nieuzasadnione przyjęcie zbędności orzekania co do art. 21 u.k.s.c. Jej zdaniem zapadłe orzeczenia zgodności z Konstytucją art. 1302 § 3 k.p.c. nie dają podstaw do podjęcia rozstrzygnięcia przyjętego w postanowieniu z 2 listopada 2009 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają dokonanych ustaleń i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.



2. Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W konsekwencji Trybunał analizuje te zarzuty zażalenia, które podają w wątpliwość trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



3. Kwestionowanym postanowieniem Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z uwagi na wystąpienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci zbędności podjęcia merytorycznego rozstrzygnięcia. Trybunał na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK uznał, że w świetle zapadłych – a przytoczonych w zaskarżonym postanowieniu – wyroków przesądzających o zgodności art. 1302 § 3 k.p.c. z postanowieniami Konstytucji przywołanymi w skardze konstytucyjnej jako wzorce jej kontroli, przedstawione zarzuty nie stanowią istotnego novum, mogącego zainicjować merytoryczne postępowanie.



4. Złożonym zażaleniem skarżąca kwestionuje jedynie odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie art. 21 u.k.s.c. w brzmieniu: „Końcówkę opłaty zaokrągla się w górę do pełnego złotego”, zarzucając mu nieuzasadnione podwyższenie opłaty sądowej oraz – jak ujmuje to skarżąca – wprowadzenie sankcji jego nieprawidłowego wykonania.



5. W świetle zarzutów skargi i zażalenia Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podziela rozstrzygnięcie w zaskarżonym postanowieniu, że na tle sprawy, w związku z którą została wniesiona niniejsza skarga konstytucyjna, art. 21 u.k.s.c. należy oceniać w związku z przepisem wprowadzającym sankcję jego nieprawidłowego wykonania. Przemawia za tym w pierwszej kolejności zarówno analiza stanu faktycznego, na gruncie którego powstał problem konstytucyjny objęty rozpatrywaną skargą konstytucyjną, jak i uzasadnienie skargi i zażalenia. Zarzuty formułowane przez skarżącą jednoznacznie świadczą, że wiąże ona naruszenie swych konstytucyjnych praw, w szczególności prawa do sądu, z sankcją nieprawidłowo obliczonej i uiszczonej kwoty. Problemem konstytucyjnym nie jest w niniejszej sprawie wyłącznie czynność techniczna związana z obliczeniem należnej kwoty, lecz skutek, jakim ustawodawca obarczył strony, które korzystając z fachowej pomocy prawnej, nie uiściły należnej opłaty lub uczyniły to w sposób inny niż określony w art. 21 u.k.s.c. Dla rozstrzygnięcia w sprawie istotne znaczenie ma również rozumienie tego przepisu przez judykaturę, w szczególności przez Sąd Najwyższy, który w uchwale z 22 listopada 2006 r. (sygn. akt III CZP 83/06) przyjął, że zaskarżony niniejszą skargą przepis u.k.s.c. określa z jednej strony sposób obliczenia opłaty sądowej, z drugiej zaś kształtuje jej ostateczny wymiar. Niedopełnienie przez fachowego pełnomocnika obowiązku wynikającego z tego przepisu należy zatem – również zdaniem Sądu Najwyższego – ściśle wiązać z konsekwencją odrzucenia przez sąd środka odwoławczego na podstawie art. 1302 § 3 k.p.c. Nie można jednak uznać zarzutu skarżącej dotyczącego niczym nieuzasadnionego podwyższenia opłaty sądowej za zasadny. Po pierwsze, ustawowy obowiązek dopłaty wynikający z art. 21 u.k.s.c. jest kontynuacją poprzedniego stanu prawnego, gdyż identyczne unormowanie zawierał art. 26 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.), z czego wynika, że nie jest to rozwiązanie nowe, nieznane dotychczas obowiązującej procedurze uiszczania opłat sądowych. Profesjonalny pełnomocnik powinien zatem wiedzieć, jak należy obliczać opłatę sądową. Zdaniem Sądu Najwyższego, przewidziane w art. 21 u.k.s.c. unormowanie jest niedolegliwe dla stron, racjonalne i nie budzi zastrzeżeń (por. powołana wyżej uchwała SN). Zarzut natomiast zbytniego podwyższenia przez ustawodawcę opłaty nie może zyskać akceptacji Trybunału, gdyż przepis w brzmieniu zakwestionowanym przez skarżącą wprowadza w rzeczywistości dopłatę groszową. Trybunał przyznaje rację skarżącej, że rygor procesowy będący konsekwencją nieopłacenia lub nienależytego opłacenia środka odwoławczego przez profesjonalnego pełnomocnika jest poważny, jednak w świetle zapadłego już rozstrzygnięcia Trybunału w sprawie P 87/08 nie jest nadmierny i tym samym nie stanowi naruszenia praw wskazanych w niniejszej skardze. Poza tym, zdaniem Sądu Najwyższego, niestosowanie rygoru odrzucenia nieopłaconych lub nieprawidłowo opłaconych środków odwoławczych oznaczałoby brak możliwości wyegzekwowania dopłaty. Przemawia za tym z jednej strony niemożność obejścia prawa przez niestosowanie art. 1302 § 3 k.p.c. Z drugiej zaś strony – uruchamianie trybu ściągania nieznacznej opłaty musiałoby prowadzić do umorzenia z urzędu postępowania egzekucyjnego jako oczywiście bezcelowego. W takiej sytuacji art. 21 u.k.s.c. uległby w istocie marginalizacji, ma on jednak zastosowanie w dużej liczbie spraw sądowych, w ten sposób przyczyniając się do budowania w skali globalnej pokaźnego dochodu Skarbu Państwa.



6. Konkludując, Trybunał w obecnym składzie podziela rozstrzygnięcie w zaskarżonym postanowieniu, że w obliczu uznania zgodności z Konstytucją art. 1302 § 3 k.p.c. ustanawiającego zwiększony rygoryzm dla środków odwoławczych wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników procesowych, merytoryczna ocena przepisu u.k.s.c. ściśle z nim związanego jest również zbędna.



7. Trybunał podkreśla, że w jego orzecznictwie instytucją, która ma na celu zapewnienie stabilności sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (zob. spośród wielu, postanowienia TK z: 21 stycznia 1998 r., K 33/97, OTK ZU nr 1/1998; 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4; 19 maja 2009 r., Ts 158/07, OTK ZU nr 173/3/B/2009).

W przypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając za każdym razem celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ. Rozszerzenie przedmiotu skargi, jak również wzorców jej kontroli nie oznacza zatem per se konieczności jej merytorycznego rozpoznania.



Biorąc powyższe pod uwagę działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 47 ust. 2 ustawy o TK, orzeka się jak w sentencji.