Pełny tekst orzeczenia

452/6/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 12 kwietnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 238/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Romana P. w sprawie zgodności:
1) art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6 i 7 zdanie drugie w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.);
2) art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) w związku z art. 22 § 1 pkt 3 i 6 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, ze zm.) oraz w związku z art. 6 § 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) z
art. 79 ust. 1 w związku z art. 194 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 14 października 2009 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6 i 7 zdanie drugie w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK); a także art. 5 ust. 3 ustawy o TK w związku z art. 22 § 1 pkt 3 i 6 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, ze zm.) oraz w związku z art. 6 § 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) z art. 79 ust. 1 w związku z art. 194 ust. 1 Konstytucji.
W opinii skarżącego prawo do skargi konstytucyjnej obejmuje gwarancję ostatecznego rozpoznania skargi konstytucyjnej przez Trybunał Konstytucyjny w składzie 15 sędziów wybranych „bez uprzedniego wykluczenia lub dyskryminacji jakichkolwiek osób wyróżniających się wiedzą prawniczą, w tym również bez uprzedniego wykluczenia lub dyskryminacji osób wyróżniających się wiedzą prawniczą, które nie wykonywały zawodu prawniczego i nie uzyskały zawodowego tytułu magistra po ukończeniu studiów prawniczych uznanych lub zorganizowanych w Polsce”. W dalszej części pisma procesowego skarżący wywodzi, że zakwestionowane przepisy przewidują orzekanie przez trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej oraz że wykluczają wybór do tego orzekania osoby wyróżniającej się wiedzą prawniczą, „która nie wykonywała zawodu prawniczego i nie uzyskała zawodowego tytułu magistra”. W konsekwencji, w ocenie skarżącego, zaskarżone przepisy ograniczają bezstronność i „jakość rozpoznania skargi konstytucyjnej”, zwłaszcza w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzeka „w materii daleko wykraczającej poza kwestie zwyczajnego stosowania i wykładni prawa”. Skarżący za niekonstytucyjne uważa przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, zgodnie z którym o dopuszczalności skargi konstytucyjnej rozstrzyga ostatecznie trzech sędziów TK, czyli jedna piąta „części liczby wymaganej przez Konstytucję”.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny.
Skarżący w dniu 8 stycznia 2008 r. wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego ze skargą konstytucyjną, kwestionując w niej przepisy będące podstawą pobierania opłat w postępowaniu rejestracyjnym fundacji. Postanowieniem z 10 marca 2009 r. (Ts 21/08) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu postanowienia Trybunał wskazał, że w skardze niewłaściwie określono przedmiot skargi, nie spełniono również przesłanki, o której mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – tj. nie określono sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Skarżący wniósł zażalenie, które nie zostało uwzględnione postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2009 r. (Ts 21/08).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 grudnia 2009 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi między innymi przez doręczenie pełnomocnictwa procesowego zgodnego z wymogami, o których mowa w art. 48 ustawy o TK. Zarządzenie zostało doręczone pełnomocnikowi w dniu 4 stycznia 2010 r.
Pismem z 11 stycznia 2010 r. (zatytułowanym jako wniosek) skarżący wyjaśnił, że: (1) 5 stycznia 2010 r. otrzymał „do wiadomości” korespondencję podpisaną przez Wicedyrektora Zespołu Wstępnej Kontroli Skarg Konstytucyjnych i Wniosków. Z pisma tego nie wynikało – zdaniem skarżącego – „jakiej sprawy oraz jakich braków formalnych dotyczy to pismo oraz kopia zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 grudnia 2009 r. (Ts 238/09)”; (2) pismo z 5 stycznia 2010 r. świadczy o rażącej niestaranności w postępowaniu Trybunału Konstytucyjnego, stąd zasadny jest wniosek o uchylenie zarządzenia „jako wydanego z oczywistym naruszeniem prawa”; (3) w żadnej sprawie nie ustanowił pełnomocnika; (4) sporządzenie skargi konstytucyjnej nie czyni osoby sporządzającej pełnomocnikiem wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw jednostki, regulowanym przez art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem każdy, czyje konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach, prawach lub obowiązkach, określonych w Konstytucji. Warunki występowania z tym środkiem procesowym zostały doprecyzowane w art. 46-48 ustawy o TK.
Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy o TK, skarga konstytucyjna musi zostać sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Instytucja przymusu adwokackiego została wprowadzona w interesie skarżącego. U jej podstaw znalazło się przede wszystkim dążenie do zapewnienia prawidłowego sformułowania skargi konstytucyjnej i uczynienia jej środkiem zdolnym do wszczęcia postępowania wstępnego przed Trybunałem Konstytucyjnym, a równocześnie chęć ograniczenia spraw, w których skarga byłaby środkiem przedwczesnym, zbędnym lub niedopuszczalnym z punktu widzenia ochrony interesów osób skargę taką składających. Innymi słowy, przymus adwokacki ma na celu ukształtowanie określonego poziomu profesjonalizmu obrotu prawnego. Należy również podkreślić, że każdorazowe określenie przymusu adwokackiego w odniesieniu do środków o wysokim stopniu sformalizowania, takich jak skarga konstytucyjna, służyć ma w pierwszej kolejności ochronie praw podmiotu uprawnionego do wniesienia środka. Wymóg sporządzenia skargi konstytucyjnej przez profesjonalnego pełnomocnika, posiadającego w założeniu wysokie, ustawowo określone kwalifikacje zawodowe, stanowi gwarancję, że uprawniony nie utraci prawa do jej merytorycznego rozpatrzenia jedynie wskutek braku doświadczenia i specjalistycznej wiedzy (por. postanowienia TK z: 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77; 1 kwietnia 1998 r., Ts 27/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 25).
Sporządzenie pisma procesowego oznacza podjęcie przez uprawniony podmiot działań zmierzających do przygotowania tego pisma w sposób niewadliwy. Ustawodawca określił jednak sposób postępowania na wypadek, gdyby wniesiona skarga konstytucyjna dotknięta była brakami formalnymi. W takiej sytuacji, jeżeli skarga nie odpowiada warunkom formalnym, sędzia Trybunału wzywa do usunięcia braków w terminie siedmiu dni od daty zawiadomienia (art. 49 w związku z art. 36 ust. 2 ustawy o TK). Wezwanie zobowiązuje więc do podjęcia działań odnoszących się do samej skargi, stanowiących kontynuację procesu jej sporządzania. Bez względu na to, czy usunięcie przedmiotowych uchybień polega na pisemnym oświadczeniu co do określonych zdarzeń (np. podanie daty doręczenia ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej), na doręczeniu określonych pism (np. pełnomocnictwa, odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, orzeczeń organów władzy publicznej), doprecyzowaniu sformułowanych już w skardze zarzutów (np. przez wskazanie naruszonych konstytucyjnych praw podmiotowych, czy określenie sposobu ich naruszenia), działania te przedmiotowo mieszczą się w pojęciu „sporządzania skargi”. Przymus adwokacki nie ogranicza się jedynie do wniesienia skargi konstytucyjnej, ale także obejmuje pismo procesowe stanowiące uzupełnienie wskazanych w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK braków skargi (postanowienie TK z 6 lipca 2006 r., Ts 62/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 240). Akceptacja przeciwnego poglądu dawałaby bowiem „możliwość łatwego obchodzenia przedmiotowego przymusu i czyniłaby ochronę interesu skarżącego leżącego u podstaw jego wprowadzenia iluzoryczną” (postanowienie TK z 25 stycznia 2005 r., Ts 109/04, OTK ZU nr 1/B/2005, poz. 38). Jeśli zatem usuwanie braków formalnych skargi jest etapem jej sporządzania, zarządzenie sędziego TK wzywające do wyeliminowania tych uchybień jest kierowane do profesjonalnego pełnomocnika, który jest podmiotem uprawnionym do występowania z tego rodzaju środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw w imieniu i na rzecz osób fizycznych niebędących adwokatem, radcą prawnym, sędzią, prokuratorem, notariuszem, profesorem lub doktorem habilitowanym nauk prawnych.
Skoro zatem skargę konstytucyjną sporządzić może jedynie adwokat lub radca prawny (z wyjątkiem sytuacji, o której mowa w art. 48 ust. 1 zdanie drugie ustawy o TK), to zgodnie z art. 20 ustawy o TK w związku z art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jego obowiązkiem jest dołączenie do akt sprawy pełnomocnictwa już przy pierwszej czynności procesowej. Niedołączenie pełnomocnictwa do pierwszego pisma procesowego sporządzanego przez pełnomocnika, jeżeli nie zostało ono złożone wcześniej, stanowi brak formalny pisma procesowego (zob. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, C.H. BECK 2009, M. Uliasz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, C.H. BECK 2008). W rozpatrywanej sprawie pełnomocnictwo nie zostało załączone do akt sprawy. Trybunał Konstytucyjny nie był zatem władny rozstrzygnąć, czy radca prawny był umocowany do działania w imieniu skarżącego, a w konsekwencji, czy wniesiona skarga konstytucyjna pochodziła od podmiotu uprawnionego. Z uwagi na powyższe wątpliwości, dokonujący wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej sędzia Trybunału Konstytucyjnego zarządzeniem z 21 grudnia 2009 r. wezwał pełnomocnika skarżącego (między innymi) do usunięcia stwierdzonego braku formalnego skargi. Mimo prawidłowego doręczenia tego zarządzenia w dniu 4 stycznia 2010 r., braki formalne skargi nie zostały usunięte. Okoliczność ta stanowi podstawę do odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Trybunał Konstytucyjny raz jeszcze podkreśla, że istotą regulacji, o której mowa w art. 48 ust. 1 ustawy o TK, jest stworzenie prawnych warunków do sporządzenia skargi konstytucyjnej jako niewadliwego środka prawnego, zdolnego do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w celu stwierdzenia zgodności z Konstytucją zakwestionowanego w tym trybie aktu normatywnego. Dlatego też, wspomniany przymus adwokacki (radcowski) obejmuje czynności procesowe związane ze sporządzaniem tak rozumianego środka prawnego.
Na marginesie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie mógł, na co wskazuje treść nadesłanego przezeń pisma procesowego, uznać, że zarządzenie sędziego TK wzywające do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej dotyczyło skargi oznaczonej sygn. Ts 20/08. Postępowanie w tej sprawie zostało bowiem zakończone postanowieniem TK z 27 października 2009 r. o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 21 sierpnia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.