Ts 268/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
386/5/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 12 sierpnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 268/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej NSZZ Solidarność Region Mazowsze w sprawie zgodności:
art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 5 listopada 2009 r. NSZZ Solidarność Region Mazowsze (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu nadanym mu przez art. 126 pkt 12 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i 78 Konstytucji.
W ocenie skarżącego zaskarżony przepis poprzez nadmierną i nieuzasadnioną restrykcyjność (wykluczenie możliwości pomyłki), jaką wprowadza w stosunku do pewnej tylko grupy profesjonalnych pełnomocników (adwokaci, radcowie prawni i rzecznicy patentowi), powoduje, że wnoszone przez nich nienależycie opłacone pisma, środki odwoławcze lub środki zaskarżenia są odrzucane przez sąd bez możliwości uzupełnienia braków. Ustanowiona w ten sposób sankcja narusza prawa skarżącego wskazane w petitum skargi. Ponadto, skarżący zarzucił, że orzecznictwo Trybunału w kwestii konstytucyjności przepisów dotyczących możliwości uzupełnienia braków formalnych środków odwoławczych cechuje niekonsekwencja. Uzasadniając zarzut, skarżący przywołał wyrok z 20 maja 2008 r., P 18/07 (OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 61) oraz wyroki z 17 listopada 2008 r., SK 33/07 (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) i z 28 maja 2009 r., P 87/08 (OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72).
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 3 czerwca 2009 r. (sygn. akt XXI P 532/06) Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w Warszawie odrzucił apelację skarżącego od wyroku tegoż sądu z 8 kwietnia 2009 r. W uzasadnieniu wskazał, że apelacja nie została należycie opłacona. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postanowieniem z 6 sierpnia 2009 r. (sygn. akt III APz 127/09) oddalił wniesione w tej sprawie zażalenie. Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone skarżącemu 11 oraz 21 sierpnia 2009 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 grudnia 2009 r. (doręczonym 15 grudnia 2009 r.) skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi przez: wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego wywodzonych z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji oraz wskazanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – ostatecznego orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie wolności lub praw, oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem. Pismem z 22 grudnia 2009 r. skarżący odniósł się do powyższych braków.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Wniesionej skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, gdyż merytoryczne rozpatrzenie sformułowanych w niej zarzutów jest zbędne.
Skarżony przepis art. 1302 § 3 k.p.c. był już przedmiotem kontroli Trybunału także w zakresie określonym niniejszą skargą konstytucyjną. Należy zatem jedynie podkreślić, że wyrokiem z 17 listopada 2008 r., SK 33/07 (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) Trybunał Konstytucyjny orzekł m.in., że: art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.
2. Problem rygoryzmu odrzucania nienależycie opłaconych środków zaskarżenia wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników był także przedmiotem kontroli Trybunału (zob. wśród wielu, wyrok z 28 maja 2009 r., P 87/08 (OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72, pkt 5). Z jednolitego w tej mierze orzecznictwa Trybunału wynika, że w analizie oceny obowiązków procesowych zawodowych pełnomocników i negatywnych skutków wywodzonych z ich niedochowania strona postępowania nie może powoływać się na nadmierny rygoryzm, jeżeli zastępuje ją przed sądem powszechnym adwokat, radca prawny czy rzecznik patentowy. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok z 20 grudnia 2007 r., P 39/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161, poz. 3.3.).
Konkludując, Trybunał stwierdza, że brak jest podstaw do uznania, że nałożony przez ustawodawcę rygoryzm związany z odrzuceniem nieopłaconej apelacji wniesionej przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika narusza prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji, a tym samym prawo do sądu. Ustawowy rygoryzm dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika nie jest, w konsekwencji, nadmierny.
3. Art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim dotyczy skutków wniesienia przez zawodowego pełnomocnika procesowego nienależycie opłaconej apelacji, został już – wbrew zarzutom skarżącego – poddany kontroli Trybunału. Wyrażona przez skarżącego negatywna ocena wskazanych rozstrzygnięć, nie może jednak uzasadniać zainicjowania kolejnego postępowania w tej sprawie.
Na marginesie należy również nadmienić, że wyeliminowanie przez ustawodawcę z obrotu prawnego kwestionowanego przepisu nie oznacza a priori jego niezgodności z Konstytucją. Każdy przepis korzysta z domniemania konstytucyjności, które w świetle postanowień Konstytucji podważyć może jedynie Trybunał Konstytucyjny.
4. Artykuł 39 ust. l pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia TK z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22). Trybunał Konstytucyjny stoi przy tym na stanowisku, że konieczność uwzględniania określonej w ustawie o TK przesłanki zbędności wydania orzeczenia uwidacznia się na każdym etapie postępowania inicjowanego skargą (por. postanowienie TK z 3 września 2007 r., Ts 94/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 75).
Na marginesie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że rozstrzygnięcie podjęte w sprawie SK 33/07 skutkowało – wobec zaistnienia przesłanki ne bis in idem – umorzeniem innych postępowań, w których przedmiotem zaskarżenia był art. 1302 § 3 k.p.c. w tym samym zakresie zastosowania, a także w kontekście tych samych wzorów kontroli (por. postanowienia TK z: 3 marca 2009 r., P 67/07, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 32; 2 czerwca 2009 r., SK 36/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 89; 8 czerwca 2009 r., SK 26/07, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 92; 21 lipca 2009 r., SK 61/08, OTK ZU nr 7/A/2009, poz. 120).
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 12 sierpnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 268/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej NSZZ Solidarność Region Mazowsze w sprawie zgodności:
art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 5 listopada 2009 r. NSZZ Solidarność Region Mazowsze (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu nadanym mu przez art. 126 pkt 12 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i 78 Konstytucji.
W ocenie skarżącego zaskarżony przepis poprzez nadmierną i nieuzasadnioną restrykcyjność (wykluczenie możliwości pomyłki), jaką wprowadza w stosunku do pewnej tylko grupy profesjonalnych pełnomocników (adwokaci, radcowie prawni i rzecznicy patentowi), powoduje, że wnoszone przez nich nienależycie opłacone pisma, środki odwoławcze lub środki zaskarżenia są odrzucane przez sąd bez możliwości uzupełnienia braków. Ustanowiona w ten sposób sankcja narusza prawa skarżącego wskazane w petitum skargi. Ponadto, skarżący zarzucił, że orzecznictwo Trybunału w kwestii konstytucyjności przepisów dotyczących możliwości uzupełnienia braków formalnych środków odwoławczych cechuje niekonsekwencja. Uzasadniając zarzut, skarżący przywołał wyrok z 20 maja 2008 r., P 18/07 (OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 61) oraz wyroki z 17 listopada 2008 r., SK 33/07 (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) i z 28 maja 2009 r., P 87/08 (OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72).
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 3 czerwca 2009 r. (sygn. akt XXI P 532/06) Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w Warszawie odrzucił apelację skarżącego od wyroku tegoż sądu z 8 kwietnia 2009 r. W uzasadnieniu wskazał, że apelacja nie została należycie opłacona. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postanowieniem z 6 sierpnia 2009 r. (sygn. akt III APz 127/09) oddalił wniesione w tej sprawie zażalenie. Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone skarżącemu 11 oraz 21 sierpnia 2009 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 grudnia 2009 r. (doręczonym 15 grudnia 2009 r.) skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi przez: wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego wywodzonych z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji oraz wskazanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – ostatecznego orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie wolności lub praw, oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem. Pismem z 22 grudnia 2009 r. skarżący odniósł się do powyższych braków.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Wniesionej skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, gdyż merytoryczne rozpatrzenie sformułowanych w niej zarzutów jest zbędne.
Skarżony przepis art. 1302 § 3 k.p.c. był już przedmiotem kontroli Trybunału także w zakresie określonym niniejszą skargą konstytucyjną. Należy zatem jedynie podkreślić, że wyrokiem z 17 listopada 2008 r., SK 33/07 (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) Trybunał Konstytucyjny orzekł m.in., że: art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.
2. Problem rygoryzmu odrzucania nienależycie opłaconych środków zaskarżenia wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników był także przedmiotem kontroli Trybunału (zob. wśród wielu, wyrok z 28 maja 2009 r., P 87/08 (OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72, pkt 5). Z jednolitego w tej mierze orzecznictwa Trybunału wynika, że w analizie oceny obowiązków procesowych zawodowych pełnomocników i negatywnych skutków wywodzonych z ich niedochowania strona postępowania nie może powoływać się na nadmierny rygoryzm, jeżeli zastępuje ją przed sądem powszechnym adwokat, radca prawny czy rzecznik patentowy. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok z 20 grudnia 2007 r., P 39/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161, poz. 3.3.).
Konkludując, Trybunał stwierdza, że brak jest podstaw do uznania, że nałożony przez ustawodawcę rygoryzm związany z odrzuceniem nieopłaconej apelacji wniesionej przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika narusza prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji, a tym samym prawo do sądu. Ustawowy rygoryzm dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika nie jest, w konsekwencji, nadmierny.
3. Art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim dotyczy skutków wniesienia przez zawodowego pełnomocnika procesowego nienależycie opłaconej apelacji, został już – wbrew zarzutom skarżącego – poddany kontroli Trybunału. Wyrażona przez skarżącego negatywna ocena wskazanych rozstrzygnięć, nie może jednak uzasadniać zainicjowania kolejnego postępowania w tej sprawie.
Na marginesie należy również nadmienić, że wyeliminowanie przez ustawodawcę z obrotu prawnego kwestionowanego przepisu nie oznacza a priori jego niezgodności z Konstytucją. Każdy przepis korzysta z domniemania konstytucyjności, które w świetle postanowień Konstytucji podważyć może jedynie Trybunał Konstytucyjny.
4. Artykuł 39 ust. l pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia TK z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22). Trybunał Konstytucyjny stoi przy tym na stanowisku, że konieczność uwzględniania określonej w ustawie o TK przesłanki zbędności wydania orzeczenia uwidacznia się na każdym etapie postępowania inicjowanego skargą (por. postanowienie TK z 3 września 2007 r., Ts 94/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 75).
Na marginesie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że rozstrzygnięcie podjęte w sprawie SK 33/07 skutkowało – wobec zaistnienia przesłanki ne bis in idem – umorzeniem innych postępowań, w których przedmiotem zaskarżenia był art. 1302 § 3 k.p.c. w tym samym zakresie zastosowania, a także w kontekście tych samych wzorów kontroli (por. postanowienia TK z: 3 marca 2009 r., P 67/07, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 32; 2 czerwca 2009 r., SK 36/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 89; 8 czerwca 2009 r., SK 26/07, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 92; 21 lipca 2009 r., SK 61/08, OTK ZU nr 7/A/2009, poz. 120).
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał orzekł jak w sentencji.