Pełny tekst orzeczenia

85/8/A/2011

POSTANOWIENIE

z dnia 4 października 2011 r.

Sygn. akt K 9/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński – przewodniczący

Stanisław Biernat

Zbigniew Cieślak

Maria Gintowt-Jankowicz

Mirosław Granat

Wojciech Hermeliński

Adam Jamróz

Marek Kotlinowski – I sprawozdawca

Teresa Liszcz – II sprawozdawca

Małgorzata Pyziak-Szafnicka

Stanisław Rymar

Piotr Tuleja

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz

Andrzej Wróbel

Marek Zubik,



po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym, w dniu 4 października 2011 r., wniosku przedstawiciela grupy posłów o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2011 r., sygn. akt K 9/11 (Dz. U. Nr 149, poz. 889),



p o s t a n a w i a:



na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) odmówić wyjaśnienia wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2011 r., sygn. akt K 9/11 (Dz. U. Nr 149, poz. 889).



UZASADNIENIE



I



1.1. Wyrokiem z 20 lipca 2011 r., sygn. K 9/11, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1) Art. 4 § 2 i 3, art. 26 § 3, art. 39 § 2 w części obejmującej wyrazy „Jeżeli głosowanie przeprowadza się w ciągu jednego dnia”, art. 39 § 3, art. 39 § 7 zdanie drugie w części zaczynającej się od wyrazów „a jeżeli głosowanie przeprowadza się w ciągu dwóch dni”, art. 43 i art. 69 § 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, Nr 26, poz. 134, Nr 94, poz. 550, Nr 102, poz. 588 i Nr 134, poz. 777; dalej: k.w.):

a) w zakresie, w jakim dotyczą wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, są niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji,

b) w zakresie, w jakim dotyczą wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, są niezgodne z art. 128 ust. 2 Konstytucji.

2) Art. 4 § 2 i 3, art. 39 § 3, art. 43 k.w., w zakresie, w jakim dotyczą wyborów do Parlamentu Europejskiego, organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, nie są niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji.

3) Art. 4 § 2 k.w. jest niezgodny z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 7 Konstytucji.

4) Art. 51 § 1 w części obejmującej wyrazy „jego pełnomocnik” oraz art. 38 § 1 w związku z przepisami rozdziału 7 działu I k.w.:

a) w zakresie, w jakim dotyczą głosowania przez pełnomocnika w wyborach do Sejmu, do Senatu, w wyborach Prezydenta oraz w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, są zgodne z art. 62 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji i wynikającą z niego zasadą równości formalnej praw wyborczych,

b) w zakresie, w jakim dotyczą głosowania przez pełnomocnika w wyborach do Parlamentu Europejskiego, nie są niezgodne z art. 62 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,

c) w zakresie, w jakim dotyczą wyborów do Sejmu, są zgodne z art. 96 ust. 2 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 97 ust. 2 i art. 127 ust. 1 Konstytucji,

d) w zakresie, w jakim dotyczą wyborów do Senatu, są zgodne z art. 97 ust. 2 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 96 ust. 2 i art. 127 ust. 1 Konstytucji,

e) w zakresie, w jakim dotyczą wyborów Prezydenta, są zgodne z art. 127 ust. 1 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 96 ust. 2 i art. 97 ust. 2 Konstytucji,

f) w zakresie, w jakim dotyczą wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, są zgodne z art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji.

5) Art. 38 § 2 w związku z art. 62 i art. 66 k.w., w zakresie, w jakim dopuszcza głosowanie poza lokalem obwodowej komisji wyborczej:

a) w odniesieniu do wyborów do Sejmu, jest zgodny z art. 96 ust. 2 Konstytucji i wyrażoną w nim zasadą tajności głosowania,

b) w odniesieniu do wyborów do Senatu, jest zgodny z art. 97 ust. 2 Konstytucji i wyrażoną w nim zasadą tajności głosowania,

c) w odniesieniu do wyborów Prezydenta, jest zgodny z art. 127 ust. 1 Konstytucji i wyrażoną w nim zasadą tajności głosowania.

6) Art. 65 i art. 66 k.w., w zakresie, w jakim elementem procedury głosowania korespondencyjnego czynią przesyłanie kart do głosowania:

a) w odniesieniu do wyborów do Sejmu i do Senatu oraz wyborów Prezydenta, są zgodne z art. 62 ust. 1 Konstytucji,

b) w odniesieniu do wyborów do Parlamentu Europejskiego, nie są niezgodne z art. 62 ust. 1 Konstytucji.

7) Art. 66 k.w., w zakresie, w jakim elementem procedury głosowania korespondencyjnego czyni wypełnienie kart do głosowania przed dniem wyborów:

a) w odniesieniu do wyborów do Sejmu i do Senatu, jest zgodny z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji,

b) w odniesieniu do wyborów Prezydenta, jest zgodny z art. 128 ust. 2 Konstytucji.

8) Art. 110 § 4 w związku z art. 495 § 1 pkt 4 k.w. są niezgodne z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz są zgodne z art. 32 Konstytucji.

9) Ustawa z dnia 3 lutego 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 26, poz. 134) jest niezgodna z art. 2 Konstytucji i z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz jest zgodna z art. 32 Konstytucji.

10) Art. 260, art. 261 § 1 – 3 k.w. oraz załącznik nr 2 do k.w. nie są niezgodne z art. 62 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

11) Art. 260, art. 261, art. 264 § 1, art. 268, art. 269, art. 272 § 3, art. 273 § 1 i 4, art. 274 k.w. oraz załącznik nr 2 do k.w. są zgodne z art. 121 ust. 2 Konstytucji.

12) Art. 16 ust. 1 i 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 113 i Nr 102, poz. 588; dalej: ustawa z 5 stycznia 2011 r. lub p.w.k.w.) przez to, że uzależnia reżim prawny wyborów od terminu ich zarządzenia, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 10 Konstytucji.



1.2. 27 lipca 2011 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści punktu 12 wyroku o sygn. K 9/11. Pełnomocnik wnioskodawcy zgłosił następującą wątpliwość: „czy orzeczenie o niezgodności z art. 2 Konstytucji powołanych w punkcie 12 wyroku przepisów ustawy z 5 stycznia 2011 r. oznacza:

a) nakaz stosowania przepisów Kodeksu wyborczego z 2011 r. do wyborów do Sejmu i do Senatu zarządzonych w roku 2011 na podstawie art. 98 ust. 2 Konstytucji, bez względu na termin ich zarządzenia, czy też przeciwnie –

b) zakaz stosowania przepisów Kodeksu wyborczego do tych wyborów, bez względu na termin ich zarządzenia, co implikuje stosowanie do nich przepisów ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej”.

W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wnioskodawcy stwierdził, że „w ocenie wnioskodawcy wyrok należy rozumieć zgodnie z wariantem (b)”. Dodał, że za takim rozumieniem punktu 12 wyroku przemawia jego brzmienie, a także zasada orzekania przez Trybunał wyłącznie w graniach wniosku oraz zasada pewności i stabilności prawa wyborczego co najmniej na sześć miesięcy przed zarządzeniem wyborów, do których prawo to ma być stosowane. Pełnomocnik podniósł, że od złożenia wniosku aż do zamknięcia rozprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym wnioskodawca niezmiennie wskazywał jako przedmiot zaskarżenia unormowanie dopuszczające stosowanie nowego Kodeksu wyborczego do wyborów parlamentarnych w 2011 r., wyrażając przy tym pogląd, że wybory te powinny odbyć się według ordynacji wyborczej z 2011 r., bez względu na termin ich zarządzenia. W konkluzji pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o to, by Trybunał „potwierdził prezentowany przez wnioskodawcę kierunek rozumienia punktu 12 swego rozstrzygnięcia”.

W piśmie z 3 sierpnia 2011 r. przewodniczący składu orzekającego w sprawie o sygn. K 9/11 poinformował przedstawiciela wnioskodawcy, że wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału zostanie rozpatrzony po sporządzeniu i podpisaniu pisemnego uzasadnienia wyroku oraz zdań odrębnych, gdyż wcześniejsze rozpoznanie tego wniosku byłoby przedwczesne. Jednocześnie przewodniczący składu orzekającego zauważył, że treść punktu 12 wyroku została przedstawiona przez Trybunał na posiedzeniu 20 lipca 2011 r. w ramach ogłoszenia sentencji wyroku oraz ustnych motywów uzasadnienia, była również przedmiotem zdań odrębnych zgłoszonych wówczas przez sędziów składu orzekającego. Na przedstawionych ustnie motywach uzasadnienia wyroku oparty został komunikat prasowy Trybunału, w którym informowano, że do najbliższych wyborów parlamentarnych w 2011 r. znajdzie zastosowanie Kodeks wyborczy.



II



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) na wniosek uczestnika postępowania skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, na posiedzeniu niejawnym rozstrzyga wątpliwości co do jego treści. W doktrynie prawa wskazuje się, że „wątpliwości, stanowiące przesłankę wykładni orzeczenia, powinny mieć obiektywny, a nie subiektywny charakter, a więc potrzeba wyjaśnienia nie może być uzasadniona wadliwym rozumieniem orzeczenia przez uczestnika postępowania. Wykładnia nie może także stanowić ponownego merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. (…) Można natomiast przyjąć, że przyczynę i potrzebę wykładni może stanowić niejasność lub nieprecyzyjność pewnych sformułowań zawartych w orzeczeniu” (Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 222).

Wykładni podlega jedynie sentencja orzeczenia, czyli rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 71 ust. 1 pkt 6 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, które ma moc powszechnie wiążącą (zob. postanowienia TK: z 31 marca 2000 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 65; z 13 listopada 2002 r., sygn. SK 28/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 86 oraz z 21 listopada 2006 r., sygn. SK 33/04, OTK ZU nr 10/A/2006, poz. 160). Wątpliwości co do sentencji wyroku powinny być rozstrzygane na podstawie uzasadnienia, które nie podlega wykładni.



2. Z uzasadnienia wniosku o wykładnię orzeczenia wynika, że wnioskodawca nie ma wątpliwości co do punktu 12 sentencji wyroku, lecz co do skutków prawnych tego rozstrzygnięcia. Zdaniem wnioskodawcy, skutkiem stwierdzenia niekonstytucyjności art. 16 ust. 1 i 2 w związku z art. 1 p.w.k.w. jest brak możliwości stosowania kodeksu wyborczego do wyborów parlamentarnych w 2011 r., a w konsekwencji konieczność przeprowadzenia tych wyborów na podstawie przepisów ordynacji wyborczej. Owe przypuszczenia co do skutków rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 12 sentencji wyroku pełnomocnik wnioskodawcy sformułował bez znajomości uzasadnienia wyroku odnoszącego się do tej części rozstrzygnięcia. W chwili złożenia wniosku o wykładnię uzasadnienie wyroku nie zostało bowiem sporządzone. Obecnie, gdy treść uzasadnienia wyroku została sporządzona i podpisana przez członków składu orzekającego, należy stwierdzić, że podnoszone przez wnioskodawcę wątpliwości nie mają żadnej racji bytu. W części III punkcie 9 uzasadnienia wyroku Trybunał w obszerny sposób wyjaśnił bowiem przyczyny orzeczonej niekonstytucyjności art. 16 ust. 1 i 2 w związku z art. 1 p.w.k.w. oraz skutki tego rozstrzygnięcia. Trybunał stwierdził, że „od 1 sierpnia 2011 r. ordynacja wyborcza traci moc obowiązującą i nie może być już stosowana do jakichkolwiek wyborów powszechnych. Aby akt prawny uchylony mógł być stosowany do zdarzeń zaistniałych po jego uchyleniu (w tym wypadku – do wyborów parlamentarnych w 2011 r.), w systemie prawnym musiałaby istnieć regulacja intertemporalna zezwalająca na to. Takiej regulacji zezwalającej na stosowanie ordynacji wyborczej do wyborów zarządzonych po 1 sierpnia 2011 r. w ustawie – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy nie ma i orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego również nie mogłoby jej wykreować (…). Z dniem ogłoszenia wyroku w niniejszej sprawie art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. zostaje wyeliminowany z porządku prawnego, a w konsekwencji powstaje – wynikająca z art. 1 i art. 10 pkt 3 p.w.k.w. – pewność co do reżimu prawnego jesiennych wyborów do Sejmu i Senatu. Zamiast zakwestionowanej regulacji intertemporalnej będzie obowiązywać zasada bezpośredniego działania prawa nowego. Ponieważ kodeks wyborczy wchodzi w życie 1 sierpnia 2011 r., a najbliższe wybory parlamentarne odbędą się po tym terminie, do wyborów tych będą zastosowane jego przepisy”.

W świetle powyższych ustaleń Trybunału nie ma żadnych wątpliwości co do reżimu prawnego, który znajdzie zastosowanie do wyborów parlamentarnych w 2011 r. Wybory te odbędą się na podstawie przepisów kodeksu wyborczego z wyłączeniem możliwości stosowania w nich przepisów ordynacji wyborczej. Należy zauważyć, że już po ogłoszeniu wyroku nie mogło być wątpliwości co do skutków rozstrzygnięcia zawartego w jego punkcie 12. Przedstawiając na posiedzeniu w dniu 20 lipca 2011 r. ustne motywy rozstrzygnięcia, przewodniczący składu orzekającego podkreślił, że do najbliższych wyborów znajdzie zastosowanie kodeks wyborczy, a nie ordynacja wyborcza. Taka sama informacja została zamieszczona w ogłoszonym na stronie internetowej Trybunału komunikacie prasowym opartym na przedstawionych ustnie głównych motywach uzasadnienia wyroku. Z przedstawionych na posiedzeniu w dniu 20 lipca 2011 r. zdań odrębnych od punktu 12 wyroku również wynikało, że niektórzy sędziowie nie zgadzają się z rozstrzygnięciem Trybunału, przesądzającym o tym, iż do wyborów parlamentarnych w 2011 r. znajdzie zastosowanie kodeks wyborczy. Do tych wszystkich informacji dotyczących skutków rozstrzygnięcia Trybunału wnioskodawca w żaden sposób się nie odniósł, choć były mu one znane, skoro przedstawiciel wnioskodawcy uczestniczył w posiedzeniu Trybunału w dniu 20 lipca 2011 r. Skoro zatem wątpliwości co do skutków rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 12 sentencji wyroku nie mogło być już w momencie przedstawienia jego ustnych motywów na tym właśnie posiedzeniu, to tym bardziej nie ma wątpliwości obecnie, gdy zostało sporządzone pisemne uzasadnienie obszernie tę kwestię wyjaśniające. Brak wątpliwości co do treści rozstrzygnięcia uniemożliwia zaś uwzględnienie wniosku o dokonanie wykładni punktu 12 sentencji wyroku.



Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.