Ts 58/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
POSTANOWIENIE
z dnia 21 stycznia 2011 r.
Sygn. akt Ts 58/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz – przewodnicząca
Maria Gintowt-Jankowicz – sprawozdawca
Mirosław Granat,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 października 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Stanisława K.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 25 lutego 2009 r. zarzucono, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 13, art. 19 ust. 4 i art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w zakresie, w jakim obliguje sąd do odrzucenia zarzutów od nakazu zapłaty wniesionych przez adwokata lub radcę prawnego w przypadku niezaokrąglenia w górę (do pełnego złotego) opłaty stosunkowej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.).
W ocenie skarżącego zaskarżony przepis stanowi nieproporcjonalne ograniczenie praw konstytucyjnych wskazanych w art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 1 sierpnia 2007 r. skarżący złożył zarzuty od wydanego przez Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział I Cywilny nakazu zapłaty z 13 lipca 2007 r. Postanowieniem z 3 września 2007 r. Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział I Cywilny odrzucił wniesione przez skarżącego zarzuty jako nienależycie opłacone (sygn. akt I NC 137/07). Zażalenie na powyższe postanowienie Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny oddalił postanowieniem z 7 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACz 1311/07). Postanowienie tegoż sądu zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 25 listopada 2008 r.
Postanowieniem z 27 października 2009 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 10 listopada 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, że w niniejszej sprawie zachodzi przesłanka zbędności orzekania. Ponadto, Trybunał podkreślił, że w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej wzorcem kontroli skargi nie mogą być umowy międzynarodowe.
Zażalenie na postanowienie Trybunału złożył pełnomocnik skarżącego. W piśmie z 17 listopada 2009 r. zaskarżył postanowienie w całości i wniósł o merytoryczne rozpoznanie skargi. Zarzucił, że uznanie przez Trybunał zgodności z postanowieniami Konstytucji jedynie art. 1302 § 3 k.p.c. nie uzasadnia odmowy nadania skardze dalszego biegu z powodu zbędności orzekania.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają dokonanych ustaleń i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podziela stanowisko przedstawione w zaskarżonym postanowieniu, że w sprawie, w związku z którą zainicjowano postępowanie, zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci zbędności orzekania. Trybunał, oceniając zarzuty skargi oraz zażalenia, nie ma wątpliwości, że przepisy u.k.s.c., które skarżący również wskazał jako przedmiot skargi konstytucyjnej, należy oceniać w związku z art. 1302 § 3 k.p.c., którego zgodność z Konstytucją została już poddana kontroli Trybunału. Przemawia za tym w pierwszej kolejności zarówno analiza stanu faktycznego, na gruncie którego powstał problem konstytucyjny objęty rozpatrywaną skargą konstytucyjną, jak i uzasadnienie skargi oraz zażalenia. Zarzuty skarżącego – mimo że zostały sformułowane w oparciu o rozszerzony względem zapadłych orzeczeń przedmiot skargi i wzorce kontroli – jednoznacznie świadczą, iż naruszenie swych konstytucyjnych praw, w szczególności prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń, skarżący wiąże z wprowadzoną przez ustawodawcę sankcją nieprawidłowo obliczonej i uiszczonej opłaty sądowej. Trybunał podkreśla, że wątpliwości skarżącego co do zgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów zostały powzięte w wyniku odrzucenia przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z 3 września 2007 r. zarzutów skarżącego. Dlatego też w niniejszej sprawie problemem konstytucyjnym nie jest – jak zarzuca skarżący – norma wywiedziona z zaskarżonych przepisów k.p.c. i u.k.s.c., lecz wyłącznie skutek, jakim ustawodawca obarczył nieopłacone lub nienależycie opłacone środki odwoławcze lub środki zaskarżenia wnoszone przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Innymi słowy, w sprawie inicjującej niniejsze postępowanie problem konstytucyjny sprowadza się do oceny konieczności odrzucenia przez sąd nieopłaconych lub opłaconych w inny sposób niż określony w art. 21 u.k.s.c. zarzutów od nakazu zapłaty.
Dla oceny niniejszej sprawy istotne znaczenie ma również rozumienie tego przepisu przez judykaturę, w szczególności przez Sąd Najwyższy, który uchwałą z 22 listopada 2006 r. (sygn. akt III CZP 83/06) przyjął, że zaskarżony niniejszą skargą między innymi art. 21 u.k.s.c. określa z jednej strony sposób obliczenia opłaty sądowej, z drugiej zaś kształtuje jej ostateczny wymiar. Niedopełnienie przez fachowego pełnomocnika obowiązku wynikającego z tegoż przepisu należy zatem – również zdaniem Sądu Najwyższego – ściśle wiązać z konsekwencją odrzucenia przez sąd środka odwoławczego na podstawie art. 1302 § 3 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego ustawowy obowiązek dopłaty wynikający z art. 21 u.k.s.c. jest kontynuacją poprzedniego stanu prawnego, gdyż identyczne unormowanie zawierał art. 26 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.), z czego wynika, że nie jest to rozwiązanie nowe, nieznane dotychczas obowiązującej procedurze uiszczania opłat sądowych. Profesjonalny pełnomocnik powinien zatem posiadać wiedzę, w jaki sposób należy dokonywać obliczenia opłaty sądowej. Zdaniem Sądu Najwyższego, przewidziane w art. 21 u.k.s.c. unormowanie jest niedolegliwe dla stron, racjonalne i nie budzi zastrzeżeń (zob. powołana wyżej uchwała SN). Poza tym, niestosowanie rygoru odrzucenia nieopłaconych lub nieprawidłowo opłaconych środków odwoławczych oznaczałoby brak możliwości wyegzekwowania dopłaty. Przemawia za tym z jednej strony niemożność obejścia prawa przez niestosowanie art. 1302 § 3 k.p.c. Z drugiej zaś strony – uruchamianie trybu ściągania nieznacznej opłaty musiałoby prowadzić do umorzenia z urzędu postępowania egzekucyjnego jako oczywiście bezcelowego. W takiej sytuacji art. 21 u.k.s.c. uległby w istocie marginalizacji, ma on jednak zastosowanie w dużej liczbie spraw sądowych, w ten sposób przyczyniając się do budowania w skali globalnej pokaźnego dochodu Skarbu Państwa.
W ocenie Trybunału decydujące znaczenie dla sprawy mają wskazane wyżej okoliczności, jak również treść zarzutu, nawet jeśli do jego skonstruowania skarżący posłużył się odmiennym przedmiotem skargi i wzorcami kontroli. Z tego powodu Trybunał Konstytucyjny zaskarżonym postanowieniem słusznie uznał, że problem nadmiernie surowej sankcji, jaką ustawodawca obarczył nieopłacone lub nienależycie opłacone środki odwoławcze lub środki zaskarżenia, został już merytorycznie oceniony. Należy raz jeszcze przy tym podkreślić, że – w ocenie Trybunału – rygoryzm wynika z profesjonalizmu adwokatów i radców prawnych zastępujących strony w postępowaniu cywilnym, z których błędami wiąże się kwestionowana przez skarżącego sankcja. Trybunał stanął na stanowisku, że od profesjonalnego pełnomocnika można wymagać więcej, dlatego surowość sankcji nie mogła być uznana za naruszającą postanowienia Konstytucji (zob. wyroki TK z: 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154; 28 maja 2009, P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72; 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).
Trybunał zwraca również uwagę, że zasada ne bis in idem rozumiana jest w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (por. np. postanowienia TK z: 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 24 października 2005 r., SK 2/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 141; 29 maja 2006 r., P 29/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61; 24 października 2006 r., SK 27/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 143; 23 października 2006 r., SK 66/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 139; 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4).
W przypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając za każdym razem celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ. Rozszerzenie przedmiotu skargi, jak również wzorców jej kontroli nie oznacza per se – co podkreślono wyżej – konieczności jej merytorycznego rozpoznania.
Mając powyższe na uwadze należało nie uwzględnić zażalenia na postanowienie Trybunału odmawiające nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
z dnia 21 stycznia 2011 r.
Sygn. akt Ts 58/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz – przewodnicząca
Maria Gintowt-Jankowicz – sprawozdawca
Mirosław Granat,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 października 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Stanisława K.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 25 lutego 2009 r. zarzucono, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 13, art. 19 ust. 4 i art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w zakresie, w jakim obliguje sąd do odrzucenia zarzutów od nakazu zapłaty wniesionych przez adwokata lub radcę prawnego w przypadku niezaokrąglenia w górę (do pełnego złotego) opłaty stosunkowej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.).
W ocenie skarżącego zaskarżony przepis stanowi nieproporcjonalne ograniczenie praw konstytucyjnych wskazanych w art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 1 sierpnia 2007 r. skarżący złożył zarzuty od wydanego przez Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział I Cywilny nakazu zapłaty z 13 lipca 2007 r. Postanowieniem z 3 września 2007 r. Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział I Cywilny odrzucił wniesione przez skarżącego zarzuty jako nienależycie opłacone (sygn. akt I NC 137/07). Zażalenie na powyższe postanowienie Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny oddalił postanowieniem z 7 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACz 1311/07). Postanowienie tegoż sądu zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 25 listopada 2008 r.
Postanowieniem z 27 października 2009 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 10 listopada 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, że w niniejszej sprawie zachodzi przesłanka zbędności orzekania. Ponadto, Trybunał podkreślił, że w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej wzorcem kontroli skargi nie mogą być umowy międzynarodowe.
Zażalenie na postanowienie Trybunału złożył pełnomocnik skarżącego. W piśmie z 17 listopada 2009 r. zaskarżył postanowienie w całości i wniósł o merytoryczne rozpoznanie skargi. Zarzucił, że uznanie przez Trybunał zgodności z postanowieniami Konstytucji jedynie art. 1302 § 3 k.p.c. nie uzasadnia odmowy nadania skardze dalszego biegu z powodu zbędności orzekania.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają dokonanych ustaleń i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podziela stanowisko przedstawione w zaskarżonym postanowieniu, że w sprawie, w związku z którą zainicjowano postępowanie, zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci zbędności orzekania. Trybunał, oceniając zarzuty skargi oraz zażalenia, nie ma wątpliwości, że przepisy u.k.s.c., które skarżący również wskazał jako przedmiot skargi konstytucyjnej, należy oceniać w związku z art. 1302 § 3 k.p.c., którego zgodność z Konstytucją została już poddana kontroli Trybunału. Przemawia za tym w pierwszej kolejności zarówno analiza stanu faktycznego, na gruncie którego powstał problem konstytucyjny objęty rozpatrywaną skargą konstytucyjną, jak i uzasadnienie skargi oraz zażalenia. Zarzuty skarżącego – mimo że zostały sformułowane w oparciu o rozszerzony względem zapadłych orzeczeń przedmiot skargi i wzorce kontroli – jednoznacznie świadczą, iż naruszenie swych konstytucyjnych praw, w szczególności prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń, skarżący wiąże z wprowadzoną przez ustawodawcę sankcją nieprawidłowo obliczonej i uiszczonej opłaty sądowej. Trybunał podkreśla, że wątpliwości skarżącego co do zgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów zostały powzięte w wyniku odrzucenia przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z 3 września 2007 r. zarzutów skarżącego. Dlatego też w niniejszej sprawie problemem konstytucyjnym nie jest – jak zarzuca skarżący – norma wywiedziona z zaskarżonych przepisów k.p.c. i u.k.s.c., lecz wyłącznie skutek, jakim ustawodawca obarczył nieopłacone lub nienależycie opłacone środki odwoławcze lub środki zaskarżenia wnoszone przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Innymi słowy, w sprawie inicjującej niniejsze postępowanie problem konstytucyjny sprowadza się do oceny konieczności odrzucenia przez sąd nieopłaconych lub opłaconych w inny sposób niż określony w art. 21 u.k.s.c. zarzutów od nakazu zapłaty.
Dla oceny niniejszej sprawy istotne znaczenie ma również rozumienie tego przepisu przez judykaturę, w szczególności przez Sąd Najwyższy, który uchwałą z 22 listopada 2006 r. (sygn. akt III CZP 83/06) przyjął, że zaskarżony niniejszą skargą między innymi art. 21 u.k.s.c. określa z jednej strony sposób obliczenia opłaty sądowej, z drugiej zaś kształtuje jej ostateczny wymiar. Niedopełnienie przez fachowego pełnomocnika obowiązku wynikającego z tegoż przepisu należy zatem – również zdaniem Sądu Najwyższego – ściśle wiązać z konsekwencją odrzucenia przez sąd środka odwoławczego na podstawie art. 1302 § 3 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego ustawowy obowiązek dopłaty wynikający z art. 21 u.k.s.c. jest kontynuacją poprzedniego stanu prawnego, gdyż identyczne unormowanie zawierał art. 26 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.), z czego wynika, że nie jest to rozwiązanie nowe, nieznane dotychczas obowiązującej procedurze uiszczania opłat sądowych. Profesjonalny pełnomocnik powinien zatem posiadać wiedzę, w jaki sposób należy dokonywać obliczenia opłaty sądowej. Zdaniem Sądu Najwyższego, przewidziane w art. 21 u.k.s.c. unormowanie jest niedolegliwe dla stron, racjonalne i nie budzi zastrzeżeń (zob. powołana wyżej uchwała SN). Poza tym, niestosowanie rygoru odrzucenia nieopłaconych lub nieprawidłowo opłaconych środków odwoławczych oznaczałoby brak możliwości wyegzekwowania dopłaty. Przemawia za tym z jednej strony niemożność obejścia prawa przez niestosowanie art. 1302 § 3 k.p.c. Z drugiej zaś strony – uruchamianie trybu ściągania nieznacznej opłaty musiałoby prowadzić do umorzenia z urzędu postępowania egzekucyjnego jako oczywiście bezcelowego. W takiej sytuacji art. 21 u.k.s.c. uległby w istocie marginalizacji, ma on jednak zastosowanie w dużej liczbie spraw sądowych, w ten sposób przyczyniając się do budowania w skali globalnej pokaźnego dochodu Skarbu Państwa.
W ocenie Trybunału decydujące znaczenie dla sprawy mają wskazane wyżej okoliczności, jak również treść zarzutu, nawet jeśli do jego skonstruowania skarżący posłużył się odmiennym przedmiotem skargi i wzorcami kontroli. Z tego powodu Trybunał Konstytucyjny zaskarżonym postanowieniem słusznie uznał, że problem nadmiernie surowej sankcji, jaką ustawodawca obarczył nieopłacone lub nienależycie opłacone środki odwoławcze lub środki zaskarżenia, został już merytorycznie oceniony. Należy raz jeszcze przy tym podkreślić, że – w ocenie Trybunału – rygoryzm wynika z profesjonalizmu adwokatów i radców prawnych zastępujących strony w postępowaniu cywilnym, z których błędami wiąże się kwestionowana przez skarżącego sankcja. Trybunał stanął na stanowisku, że od profesjonalnego pełnomocnika można wymagać więcej, dlatego surowość sankcji nie mogła być uznana za naruszającą postanowienia Konstytucji (zob. wyroki TK z: 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154; 28 maja 2009, P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72; 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).
Trybunał zwraca również uwagę, że zasada ne bis in idem rozumiana jest w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (por. np. postanowienia TK z: 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 24 października 2005 r., SK 2/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 141; 29 maja 2006 r., P 29/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61; 24 października 2006 r., SK 27/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 143; 23 października 2006 r., SK 66/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 139; 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4).
W przypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając za każdym razem celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ. Rozszerzenie przedmiotu skargi, jak również wzorców jej kontroli nie oznacza per se – co podkreślono wyżej – konieczności jej merytorycznego rozpoznania.
Mając powyższe na uwadze należało nie uwzględnić zażalenia na postanowienie Trybunału odmawiające nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.