Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 26 lipca 2011 r.

Sygn. akt Ts 155/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przemysława S. w sprawie zgodności:

art. 41 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593) z art. 32, art. 67, art. 69 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 29 czerwca 2010 r. Przemysław S. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 41 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593; dalej: ustawa o pomocy społecznej) jest niezgodny z art. 32, art. 67, art. 69 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 16 kwietnia 2009 r. (nr MOPS 81214219/09) Prezydent Miasta Kalisza odmówił skarżącemu przyznania pomocy w formie specjalnego zasiłku celowego. Pismem z 30 kwietnia 2009 r. skarżący wniósł odwołanie od wyżej wymienionej decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kaliszu, które decyzją z 11 maja 2009 r. (nr SKO-4110/270/09) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji. Wyrokiem z 11 lutego 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny (sygn. akt IV SA/Po 423/09) oddalił skargę skarżącego.

Zakwestionowany art. 41 ustawy o pomocy społecznej stanowi: „W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany: (1) specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi; (2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową”, stwarza dowolność w interpretowaniu go przez organy stosujące prawo i tym samym narusza art. 32, art. 67, art. 69 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2010 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 27 września 2010 r.) wezwano skarżącego do usunięcia w terminie siedmiu dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: (1) doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, określającego dokładnie sprawę, do której zostało sporządzone (przedmiot skargi) i zawierające datę jego sporządzenia; (2) wskazanie – stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – konstytucyjnych praw lub wolności wywodzonych przez skarżącego z art. 32, art. 67, art. 69 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz dokładne określenie sposobu ich naruszenia; (3) wskazanie ostatecznego orzeczenia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie jego konstytucyjnych praw lub wolności, wraz z datą doręczenia tego orzeczenia skarżącemu; (4) wyjaśnienie, na czym polega dowolność interpretacji art. 41 ustawy o pomocy społecznej; (5) dokładny opis stanu faktycznego w niniejszej sprawie wraz z podaniem konkretnych dat i sygnatur.

W piśmie procesowym sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 1 października 2010 r. (data nadania), odniesiono się do poglądów występujących w doktrynie i literaturze przedmiotu, stanowiących polemikę z rozstrzygnięciami zapadłymi w sprawie skarżącego.

Do pisma procesowego załączono pełnomocnictwo oraz wskazano – jako ostateczne rozstrzygnięcie – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 11 lutego 2010 r. (sygn. akt IV SA/Po 423/09), który został doręczony skarżącemu 12 lutego 2010 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie uzależnione zostało od spełnienia przez skarżącego szeregu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i przepisów ustawy o TK.

W szczególności należy podkreślić, że w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK, warunkiem rozpoznania przez Trybunał skargi konstytucyjnej jest wydanie na podstawie zaskarżonego aktu normatywnego wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, w którym orzeczono ostatecznie o konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach skarżącego. Wprawdzie przedmiotem kontroli w postępowaniu skargowym jest problem zgodności z Konstytucją objętego skargą aktu normatywnego, niemniej, wcześniejsze podjęcie „ostatecznego orzeczenia” przez sąd bądź organ administracji publicznej stanowi warunek sine qua non zainicjowania tej formy kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym. Wynika to z przyjętej przez polskiego ustrojodawcę konstrukcji skargi konstytucyjnej, zgodnie z którą instytucja ta służy uruchomieniu postępowania o charakterze nadzwyczajnym i subsydiarnym w stosunku do innych środków i procedur ochrony konstytucyjnych praw i wolności skarżącego. Niedochowanie powyższego warunku powoduje, iż rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny skargi konstytucyjnej staje się niedopuszczalne.

Jak wynika z treści sformułowanych w skardze zarzutów, w sprawie skarżącego Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z 11 lutego 2010 r. (sygn. akt IV SA/Po 423/09) oddalił jego skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kaliszu z 11 maja 2009 r. (nr SKO-4110/270/09) w przedmiocie specjalnego zasiłku celowego. Zarówno z treści skargi konstytucyjnej, jak również pisma skarżącego i załączonych do akt sprawy dokumentów wynika, że od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skarżący nie wniósł skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W niniejszej sprawie nie została zatem wyczerpana droga prawna wydaniem orzeczenia sądowego, legitymującego skarżącego do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.

Brak takiego orzeczenia powoduje niemożność rozpoznania zarzutów sformułowanych w skardze. Skarżącemu nie przyznano bowiem uprawnienia do zainicjowania przed Trybunałem Konstytucyjnym kontroli abstrakcyjnej konstytucyjności prawa, a wyłącznie kontroli konkretnej. W niniejszej sprawie nie została spełniona podstawowa przesłanka dopuszczenia skargi do merytorycznego rozpoznania, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Niedopełnienie powyższego warunku stanowi samoistną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał podkreśla przy tym, że skarga jest obarczona również innymi brakami uniemożliwiającymi merytoryczną ocenę zarzutów. Skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym służącym ochronie wolności lub praw skarżącego określonych w Konstytucji. Oznacza to, że sformułowane zarzuty muszą uprawdopodabniać ingerencję w te postanowienia Konstytucji, które są dla skarżącego źródłem jego praw lub wolności. Zgodnie bowiem z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, obowiązkiem występującego ze skargą konstytucyjną jest wskazanie, jakie jego konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zostały naruszone. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie w swoim orzecznictwie podkreślał, że zasady równego traktowania przez władze publiczne oraz zakazu dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym - wynikające z art. 32 Konstytucji - nie są samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby domagać się w skardze konstytucyjnej. Artykuł 32 Konstytucji może stanowić wzorzec kontroli, lecz tylko wówczas, gdy zasady z niego płynące zostaną odniesione do przepisów Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają. Ze względu na sposób sformułowania uzasadnienia nie jest możliwe zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone (zob. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 47/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 41 oraz 17 czerwca 1998 r., Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59).

Z tego też powodu skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

W dalszej kolejności należy zauważyć, że skarga konstytucyjna stanowi środek prawny służący ochronie konstytucyjnych wolności oraz praw o charakterze podmiotowym, do których naruszenia doszło na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika obowiązek wskazania przez skarżącego, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez kwestionowane przepisy aktu normatywnego. Z kolei art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK nakłada na skarżącego obowiązek uzasadnienia zarzutów postawionych w skardze konstytucyjnej wraz z powołaniem dowodów na ich poparcie.

W niniejszej sprawie przesłanki te nie zostały spełnione. Skarżący w petitum skargi powołuje art. 67, art. 69, art. 71 ust. 1 Konstytucji, jednak w jej uzasadnieniu nie określa, w jaki sposób zostały one naruszone przez zaskarżony przepis ustawy o pomocy społecznej.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że w trybie art. 36 ust. 2 w związku z art. 49 ustawy o TK wezwał skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej poprzez jej uzupełnienie o stosowne uzasadnienie zarzutów niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu ustawy o pomocy społecznej. Nadesłane w odpowiedzi pismo procesowe, poza wskazaniem kilku przepisów Konstytucji, przytoczeniem poglądów prezentowanych w doktrynie i literaturze przedmiotu, stanowiło polemikę z rozstrzygnięciami zapadłymi w sprawie skarżącego.

W tym miejscu należy przypomnieć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podkreślono, iż prawidłowe wykonanie przez skarżącego obowiązku przedstawienia, jakie konstytucyjne prawa lub wolności (i w jaki sposób) zostały naruszone przez przepisy stanowiące przedmiot wnoszonej skargi konstytucyjnej, polegać musi nie tylko na wskazaniu (numerycznym) w petitum skargi postanowień Konstytucji, z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodny jest kwestionowany przepis, ale również na precyzyjnym przedstawieniu treści prawa lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez ustawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna argumentacja uprawdopodabniająca stawiane zarzuty. Z powyższego obowiązku nie może zwolnić skarżącego, działający niejako z własnej inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który – zgodnie z art. 66 ustawy o TK – orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 14 stycznia 2009 r., Ts 21/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 91). W konsekwencji niedopuszczalne jest samodzielne precyzowanie przez Trybunał, a tym bardziej uzasadnianie, jedynie ogólnikowo sformułowanych zarzutów niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów (zob. postanowienie TK z 4 lutego 2009 r., Ts 256/08, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 138).

W świetle powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wykonał obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK, a także – mimo stosownego zarządzenia sędziego TK z 21 września 2010 r. – nie usunął tego braku formalnego w nadesłanym piśmie procesowym, co skutkuje odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK.

Ponadto Trybunał, zwraca uwagę, że skarżący niekonstytucyjność kwestionowanego przepisu upatruje w jego błędnym zastosowaniu przez orzekające w sprawie organy. W ocenie wnoszącego skargę konstytucyjną „ustawodawca nie sprecyzował jakie okoliczności są szczególne i w tym zakresie istnieje dowolność (…) brak doprecyzowania tego przepisu powoduje dowolność w jego interpretacji. Różne Urzędy Pomocy Społecznej interpretują ten przepis w sposób odmienny, co nie służy stabilności prawa”.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skarga konstytucyjna w tym zakresie jest skargą na stosowanie prawa. Zgodnie z konstrukcją skargi konstytucyjnej (przyjętą w prawie polskim) przedmiotem skargi mogą być tylko akty normatywne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych, a nie celowość i słuszność wydania takiego rozstrzygnięcia. Jak już bowiem wskazano powyżej, zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, mające na celu wyeliminowanie z systemu prawnego przepisów prawa, które są niezgodne z Konstytucją. Nie należy natomiast do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie. Nie ma też podstaw, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, aby wnioskować o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów z samego faktu ich niewłaściwego zastosowania. Z tego względu zarzuty odwołujące się do sprzecznego z prawem i ze stanem faktycznym postępowania organów orzekających w sprawie nie mogą stanowić przedmiotu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.

Okoliczność powyższa stanowi zgodnie z art. art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Z wyżej przedstawionych powodów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.