Pełny tekst orzeczenia

38/1/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 5 sierpnia 2011 r.
Sygn. akt Ts 198/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janiny M. o zbadanie zgodności:
art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747, ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 sierpnia 2009 r. (data nadania) Janina M. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie niezgodności art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747, ze zm.; dalej: u.z.z.w.) z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji.
Zaskarżony przepis rozstrzyga, że osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowokanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.
Skarżąca zarzuca, że kwestionowana regulacja narusza prawo własności (art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji), zasadę. zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz wymóg określoności przepisów prawa (art. 2 Konstytucji). Skarżąca podnosi również, że od 2 sierpnia 2008 r. funkcjonują w systemie prawnym dwa zbliżone treściowo przepisy – art. 49 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) oraz art. 31 u.z.z.w., co stwarza – jej zdaniem – kłopoty interpretacyjne i podważa zaufanie do ustawodawcy, a zatem nie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym.
Powyższe zarzuty zostały sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca jest właścicielką nieruchomości, przez którą przebiega nitka wodociągu wybudowana przez właścicieli sąsiednich nieruchomości (1984 r.), a następnie przekazana nieodpłatnie Gminie Krempna (umowa z 25 listopada 2004 r.). Skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Jaśle o ustalenie nieważności umowy przekazania wodociągu w części, w jakiej przebiega przez jej nieruchomość. Sąd Rejonowy w Jaśle wyrokiem z 12 lutego 2009 r. uwzględnił powództwo skarżącej (sygn. akt I C 118/07). W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, że nieważność umowy wynika z braku wszystkich stron koniecznych do jej zawarcia oraz z uwagi na brak odpowiedniej dokumentacji budowlanej dotyczącej odcinka wodociągu przebiegającego przez nieruchomość skarżącej. W wyniku apelacji wyrok Sądu Rejonowego został zmieniony, a powództwo oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Krośnie z 24 czerwca 2009 r. (sygn. akt I Ca 186/09). Sąd Okręgowy, po pierwsze, uznał brak legitymacji po stronie skarżącej (brak interesu prawnego). Po drugie, wskazał na błędne ustalenia dowodowe sądu pierwszej instancji oraz podkreślił, że art. 31 u.z.z.w. rozstrzyga jedynie, że uprawnienie przekazania wodociągu przysługuje osobom, które sfinansowały go z własnych środków. Sąd stwierdził, że „(…) nawet jeśli własność próbuje przenieść osoba, której przymiot właściciela nie przysługuje, to taka czynność nie jest dotknięta nieważnością, a co najwyżej bezskutecznością”. Z tym wyrokiem skarżąca wiąże naruszenie przysługujących jej praw.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi przepisy ustawy o TK, skarga – obok zrealizowania wymagań stawianych pismu procesowemu – powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone, oraz uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Z powyższego wynika, że przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonego przepisu określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Innymi słowy, trzon skargi stanowi prawidłowe wskazanie normy płynącej z podstawy prawnej rozstrzygnięcia i powiązanie jej z adekwatnymi wzorcami konstytucyjnymi.

2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymagań nie spełnia.

2.1. Trybunał przypomina, że naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności powinno „istnieć w chwili rozpatrywania przez TK skargi. Innymi słowy, naruszenie w chwili wnoszenia skargi musi być aktualne i realne” (zob. postanowienie TK z 20 lutego 2008 r., SK 44/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 23 oraz postanowienie TK z 29 listopada 2010 r., SK 8/10, OTK ZU nr 9/A/2010, poz. 117). Trybunał podkreśla przy tym, że „jeżeli w sprawie występuje brak naruszenia praw skarżącego lub nie potrafi on uprawdopodobnić przed TK takiego naruszenia, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne”, skarga konstytucyjna podlega bowiem rozpatrzeniu, „o ile skarżący nie może uzyskać ochrony swych praw za pomocą innych przysługujących mu środków” (zob. postanowienie TK z 13 lutego 2008 r., SK 5/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 19).
2.2. Mając powyższe na względzie, Trybunał odwołuje się do uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie, w którym zawarto kluczową kwestię dla oceny, czy naruszenie konstytucyjnych praw podmiotowych skarżącej jest aktualne i realne. Po pierwsze, Sąd Okręgowy stwierdził, że skarżąca pozbawiona jest interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy łączącej jednego z inwestorów nitki wodociągu z gminą, gdyż na podstawie art. 222 k.c. przysługuje jej dalej idąca ochrona własności niż określona w art. 189 k.p.c. Po drugie, w świetle uwag Sądu Okręgowego art. 31 ust. 1 u.z.z.w. nie prowadzi do wywłaszczenia właścicieli (współwłaścicieli) urządzeń wodociągowych. Skarżąca nadal więc jest chroniona przed naruszeniem jej własności. Jednocześnie akta sprawy rozpatrywanej skargi konstytucyjnej nie zawierają orzeczenia, które pozbawiałoby skarżącą takiej ochrony. Natomiast oddalenie powództwa skarżącej o ustalenie nieważności umowy zawartej pomiędzy jednym z inwestorów nitki wodociągu i gminą, nie determinuje ani zakresu przysługującej jej ochrony własności, ani – co podkreślił Sąd Okręgowy – nie ma znaczenia dla oceny skutków prawnych, które taka umowa wywarła. Dopiero wówczas, gdy skarżąca zostałaby pozbawiona ochrony jej własności lub ochrona ta zostałaby ograniczona na podstawie art. 31 ust. 1 u.z.z.w. – przysługiwałaby jej legitymacja skargowa.
Na tle przedstawionego w skardze stanu faktycznego Trybunał stwierdza, że skoro skarżąca nie uprawdopodobniła rzeczywistego naruszenia jej prawa do ochrony własności, to skarga konstytucyjna jest przedwczesna, a tym samym niedopuszczalna w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

3. Skarżąca, wskazując jako wzorce kontroli art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji, podnosi, że art. 31 ust. 1 u.z.z.w. narusza przysługujące jej konstytucyjne prawo podmiotowe w ten sposób, iż prowadzi do przełamania zasady nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet i umożliwia osobom trzecim rozporządzanie cudzą własnością (z wyłączeniem właścicieli). Ponadto, zdaniem skarżącej, art. 31 ust. 1 u.z.z.w. stanowi nieproporcjonalną w świetle art. 31 ust. 3 Konstytucji ingerencję ustawodawcy we własność.
Trybunał podkreśla, że w przywołanym przez skarżącą art. 21 ust. 1 Konstytucji została ujęta zasada ustrojowa, w myśl której Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Wypływające z niej wolności i prawa podmiotowe określa – wskazany także przez skarżącą – art. 64 Konstytucji i to ten przepis, nie zaś art. 21 ust. 1 Konstytucji, mógłby stanowić wzorzec kontroli w niniejszej sprawie (w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji), gdyby jego naruszenie miało charakter realny.

4. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji, Trybunał przypomina, że zasada demokratycznego państwa prawnego może – w myśl orzecznictwa Trybunału – stanowić źródło nowych praw lub wolności niezawartych w innych normach konstytucyjnych. W takiej sytuacji konieczne jest jednak dokładne określenie przez skarżącego zarówno adresata nowego konstytucyjnego prawa podmiotowego (jego beneficjenta), jak i jego całej sytuacji prawnej powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (zob. postanowienia TK z: 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie; 23 stycznia 2002 r., SK 13/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 9; 14 grudnia 2004 r., SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124). Takiej argumentacji nie przedstawiono jednak w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej.

Mając na uwadze powyższe Trybunał – na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.