POSTANOWIENIE
z dnia 6 września 2011 r.
Sygn. akt Ts 263/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Czesława K. w sprawie zgodności:
art. 8 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 45, art. 87 ust. 1 oraz art. 91 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
1. W skardze konstytucyjnej z 7 października 2010 r. Czesław K. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 8 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 2, art. 45, art. 87 ust. 1 oraz art. 91 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku skarżący został skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności, wyrok został uchylony przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z 1 lipca 2008 r. w sprawie K. przeciwko Państwu Polskiemu (skarga nr 44131/05) Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził naruszenie art. 5 § 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja), polegające na stosowaniu wobec skarżącego tymczasowego aresztowania przez okres czterech lat i ponad dwóch miesięcy. Postanowieniem z 22 czerwca 2010 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku przedłużył stosowanie wobec skarżącego tymczasowego aresztowania do 30 września 2010 r. Postanowieniem z 7 lipca 2010 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – II Wydział Karny (sygn. akt II AKz 503/10) utrzymał postanowienie w mocy.
3. Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że art. 8 § 2 k.p.k., w zakresie, w jakim narusza zasadę nadrzędności międzynarodowych umów w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej oraz gwarantowane tymi umowami prawa osobiste, a przede wszystkim pomija rozstrzygnięcia międzynarodowych organów sadowych, jest niezgodny z art. 2 i art. 45 Konstytucji. Przewidziane w kwestionowanym przepisie związanie sędziego prawomocnymi rozstrzygnięciami sądów kształtującymi prawo lub stosunek prawny stawia, zdaniem skarżącego, niezawisłość sędziowską ponad międzynarodową odpowiedzialnością państwa wynikającą z art. 14 Konwencji. Skarżący wskazuje, że wydane w jego sprawie ostateczne rozstrzygnięcie jest sprzeczne z Konstytucją poprzez brak norm ogólnych przepisów kodeksu postępowania karnego, które zobowiązywałyby do korygowania decyzji prowadzących do ingerencji w sferę praw gwarantowanych przez Konwencję, które to decyzje zostały zakwestionowane przez sądowy organ międzynarodowy.
4. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 9 maja 2011 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej przez: (1) doręczenie orzeczeń zapadłych w sprawie skarżącego - postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z 22 czerwca 2010 r. oraz wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 1 lipca 2008 r. (nr skargi 44131/05); (2) doręczenie kopii postanowienia sądu, ustanawiającego pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej, oraz kopii decyzji Okręgowej Rady Adwokackiej wyznaczającej konkretnego adwokata do sporządzenia skargi konstytucyjnej; (3) podanie daty doręczenia orzeczenia, które skarżący uważa za ostateczne w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK); (4) dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 45 Konstytucji, przez zaskarżony przepis art. 8 § 2 k.p.k.
W piśmie z 30 maja 2011 r. skarżący wskazał, że postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z 22 czerwca 2010 r. zostało ogłoszone na rozprawie i nie zostało skarżącemu doręczone, zaś z uwagi na fakt, że „akta znajdują się pod nadzorem Prokuratora Apelacyjnego dostęp do akt jest niemożliwy”. Skarżący wskazał, że postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku zostało przez niego odebrane 13 lipca 2010 r. Ponadto stwierdził, że art. 8 § 2 k.p.k. narusza zawartą w art. 45 Konstytucji koncepcję rzetelnego procesu w odniesieniu do orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.
2. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest nieuzupełnienie przez skarżącego braków skargi konstytucyjnej. Wskazać należy, że wbrew zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie wykonał pkt 1, 2 i 4 wezwania. Brak doręczenia postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z 22 czerwca 2010 r. skarżący uzasadnia faktem przekazania akt do Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku. Należy zauważyć jednak, że wbrew twierdzeniom skarżącego okoliczność ta, zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu postępowania karnego nie zamyka stronie drogi przewidzianej w przepisach art. 156 i art. 157 k.p.k. do dostępu do akt postępowania sądowego, uzyskiwania odpisów oraz uwierzytelnionych odpisów każdego orzeczenia zapadłego w sprawie skarżącego (art. 157 § 1 k.p.k.). Fakt przekazania akt może powodować obiektywne trudności z uzyskaniem odpisu orzeczenia w wymaganym przez Trybunał terminie, co może prowadzić do przedłużenia albo przywrócenia skarżącemu terminu do uzupełnienia braków, jednak skarżący nie wykazał podjęcia w tym zakresie żadnych kroków, stwierdzając jedynie, że dostęp jest niemożliwy.
3. Niezależnie od powyższego skarżący nie przedstawił na wezwanie Trybunału kopii postanowienia sądu ustanawiającego pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej oraz kopii decyzji Okręgowej Rady Adwokackiej wyznaczającej konkretnego adwokata do sporządzenia skargi konstytucyjnej.
Do pisma z 30 maja 2011 r. dołączono jedynie pismo Delegata Pomorskiej Izby Adwokackiej o wyznaczeniu Wandy Schmidt jego pełnomocnikiem celem wniesienia skargi konstytucyjnej w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Gdyni – VII Wydział Cywilny (akta sprawy VII Co 473/10). Pismo to nie może być uznane za pełnomocnictwo do wniesienia niniejszej skargi konstytucyjnej, skoro opatrzone jest datą 22 czerwca 2010 r., zaś ostateczne orzeczenie wydane zostało 7 lipca 2010 r. przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku – II Wydział Karny (sygn. akt II AKz 503/10), a zatem później niż przedstawione pismo.
4. Skarżący nie przedstawił nadto postanowienia sądu ustanawiającego pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie. Trybunał stwierdza, że dołączone przez skarżącego pismo Delegata Pomorskiej Izby Adwokackiej z 22 czerwca 2010 r. pozostaje bez związku z niniejszą skargą konstytucyjną. Dokonane w nim wyznaczenie pełnomocnika wynika z postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni – Wydział VII Cywilny z 22 kwietnia 2010 r. (sygn. akt VII Co 473/10) o wyznaczeniu adwokata z urzędu celem wniesienia skargi konstytucyjnej dla skarżącego w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Gdańsku (pod sygn. akt IV K 288/09). Postanowienie Sądu Rejonowego zapadło jednak w kwietniu 2010 r., podczas gdy orzeczenia, które są podstawą skargi konstytucyjnej wydane zostały odpowiednio w czerwcu i lipcu 2010 r. Oczywistym jest zatem, że nie dotyczy ono wyznaczenia pełnomocnika celem sporządzenia niniejszej skargi konstytucyjnej.
5. Trybunał stwierdza, że braki nie zostały uzupełnione także w zakresie pkt 4 zarządzenia, tj. dokładnego określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 45 Konstytucji, przez zaskarżony przepis art. 8 § 2 k.p.k. Wymogów tych nie spełnia bowiem ogólne określenie przez skarżącego, że chodzi o „naruszenie koncepcji rzetelnego procesu w odniesieniu do orzeczeń Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu stwierdzających zaistnienie naruszeń w aspekcie reguły realizującej pojęcie sprawiedliwości procesu karnego oraz wpływu art. 8 § 2 k.p.k. na wyroki Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przy uwzględnieniu szerokiej analizy standardu rzetelnego procesu i jego wpływu na funkcjonowanie organów procesowych”.
6. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko zarzut niekonstytucyjności przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o TK wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Trybunał Konstytucyjny uprawniony jest bowiem, zgodnie z obowiązującym modelem skargi konstytucyjnej, do oceny stawianych przez skarżących zarzutów we wskazanym przez nich zakresie.
7. Trybunał Konstytucyjny wskazywał wielokrotnie w swym orzecznictwie na zakres i znaczenie konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, podkreślając, że jest ono jednym z podstawowych praw jednostki i jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności. Na konstytucyjne prawo do sądu składają się w szczególności: (1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym); (2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; 3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (por. m.in. wyroki TK z: 9 czerwca 1998 r., K 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50; 16 marca 1999 r., SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36; 10 maja 2000, K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109). Wskazywane przez skarżącego ogólne odwołania do koncepcji rzetelnego procesu w kontekście orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie zawierają jednak, wbrew wskazanemu w zarządzeniu z 9 maja 2011 r. wezwaniu, dokładnego określenia sposobu naruszenia art. 45 Konstytucji. Uniemożliwia to rozpoznanie niniejszej skargi konstytucyjnej. Zgodnie zaś z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK ze zm.) nieusunięcie braków skargi konstytucyjnej w ustawowym terminie 7 dni stanowi samoistną podstawę odmowy nadania biegu skardze.
8. Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że zarzuty skarżącego w zakresie, w jakim wskazuje on na sprzeczność ostatecznego rozstrzygnięcia z Konstytucją poprzez brak norm ogólnych, które zobowiązywałyby do korygowania decyzji ingerujących w sferę praw jednostki, w sytuacji zakwestionowania ich przez sądowy organ międzynarodowy, nie mogą być przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Odnoszą się one bowiem w istocie do wskazania luki prawnej, a więc zaniechania ustawodawczego. Tymczasem zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie obowiązująca norma prawna zastosowana przez sąd lub organ władzy publicznej. Skarga ta nie służy natomiast na zaniechanie ustawodawcy wydania określonych norm, które skarżący uznaje za niezbędne dla ochrony przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych (por. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 27 stycznia 1998 r., Ts 1/98, OTK ZU nr 2/1998, poz. 22; 30 czerwca 1998 r., Ts 83/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 85, a także wyrok TK z 13 grudnia 2005 r., SK 53/04, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 134).
9. Na zakończenie Trybunał podkreśla, że ani wyrażający zasadę demokratycznego państwa prawnego art. 2 Konstytucji, ani art. 87 ust. 1 Konstytucji, określający źródła prawa powszechnie obowiązującego, ani także art. 91 ust. 1 i 3 Konstytucji - wskazujący na znaczenie ratyfikowanych umów międzynarodowych w wewnętrznym porządku prawnym, nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Przepisy te gwarantują określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz działania organów władzy publicznej, a także wskazują na źródła prawa obowiązującego w krajowym porządku wewnętrznym, nie statuują jednak żadnej konkretnej wolności czy prawa (por. wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004 poz. 2). Okoliczność ta stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny odmówił na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.