Pełny tekst orzeczenia

401/5/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 9 lutego 2012 r.
Sygn. akt Ts 58/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Witolda S. w sprawie zgodności:
art. 159 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 64 ust. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 6 marca 2010 r. skarżący zarzucił art. 159 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) sprzeczność z art. 2, art. 5, art. 64 ust. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji.
Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w Łodzi decyzją z 15 grudnia 2008 r. (nr EWU – 9941/1) odmówił skarżącemu ponownego ustalenia wysokości emerytury wojskowej oraz wypłacenia z tego tytułu kwot wyrównania wraz z odsetkami. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi – VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 22 maja 2009 r. (sygn. akt VIII U 48/09) oddalił odwołanie wniesione od tej decyzji. Apelacja wniesiona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 13 listopada 2009 r. (sygn. akt III AUa 872/09). Sąd Najwyższy postanowieniem z 15 kwietnia 2010 r. (sygn. akt I UK 54/10) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zdaniem skarżącego zmiana metody waloryzacji świadczenia emerytalno-rentowego, u której podstaw leży zaskarżony przepis, doprowadziła do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa (zasady ochrony praw słusznie nabytych), zasady ochrony praw majątkowych obywateli oraz prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego. Skarżący wskazuje także na naruszenie zasady równości wobec prawa, wynikające z faktu, iż żołnierz – w tym samym stopniu wojskowym i zajmujący analogiczne stanowisko służbowe co skarżący – który przechodzi obecnie na emeryturę, ma znacznie wyższe świadczenie emerytalne niż skarżący. W ocenie skarżącego prowadzi to do jego dyskryminacji ze względu na czas aktywności służbowej i wcześniejsze przejście na emeryturę.
Naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego upatruje skarżący w odebraniu ustanowionego wcześniej prawa do określonej metody waloryzacji świadczenia. Zdaniem skarżącego państwo polskie zawarło z nim kontrakt – umowę emerytalną o przyznaniu świadczenia emerytalno-rentowego o jasno określonej wysokości i metodzie waloryzacji, którą to umowę później złamało. Ponadto, w jego ocenie, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 1999 r. (K 4/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 165), stwierdzający zgodność zaskarżonego przepisu z art. 2 Konstytucji, nie dotyczył sytuacji osób, które miały już przyznane prawo do świadczeń emerytalno-rentowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony przepis był już przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w postępowaniu zakończonym wyrokiem z 20 grudnia 1999 r. (K 4/99), w którym stwierdzono zgodność przepisu z art. 2 Konstytucji. Należy podkreślić, że także w tej sprawie Trybunał rozpatrywał zarzut naruszenia zasady praw słusznie nabytych. Jak wynika bowiem z uzasadnienia wyroku, przeciwko temu przepisowi wysunięto m.in. następujący zarzut: „Wskazana nowelizacja poddaje waloryzację emerytur i rent służb mundurowych zasadom przewidzianym w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wnioskodawca stwierdził, że regulacja ta narusza zasadę ochrony praw nabytych. W jego opinii zmiana dotychczasowych założeń waloryzacji emerytur i rent służb mundurowych nie mieści się bowiem w dopuszczalnych przypadkach (określonych przez Trybunał Konstytucyjny), które uzasadniałyby odstępstwo od wskazanej zasady konstytucyjnej”. Także analiza rozstrzygnięcia Trybunału prowadzi do wniosku, że badał on konstytucyjność kwestionowanej regulacji w perspektywie ochrony praw słusznie nabytych i ostatecznie stwierdził: „Biorąc pod uwagę omówiony wyżej zakres modyfikacji prawa do waloryzacji, który nie dotyczył istoty tego prawa oraz okoliczności uzasadniające tę modyfikację, a więc: dokonaną głęboką reformę całego systemu emerytalnego, potrzebę zachowania wewnętrznej sprawiedliwości i spójności systemu oraz kryzys w finansowaniu ubezpieczeń społecznych, Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się w tym przypadku niezgodnego z ustawą zasadniczą arbitralnego ograniczenia zasady ochrony praw nabytych, stanowiącej element zasady państwa prawnego”. Podkreślić należy, że analiza uzasadnienia nie wskazuje, aby poza zakresem kontroli występowały sytuacje, w których prawo do tzw. emerytury mundurowej zostało już nabyte na podstawie indywidualnej decyzji. Nie wykazał tego także skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej.

Skarżący z wydaniem wskazanego przepisu wiąże także naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego, a także zasadę ochrony praw majątkowych.
Jak podnosił wielokrotnie Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie, prawo do waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych stanowi jeden z elementów konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, gwarantowanego obecnie przez art. 67 ust. 1 Konstytucji. Wynika z niego nakaz wprowadzenia mechanizmu utrzymywania świadczeń emerytalno-rentowych na odpowiednim poziomie wartości realnej, przyznając jednocześnie ustawodawcy znaczną swobodę w doborze metod waloryzacji. (zob. np. wyrok z 8 maja 2000 r., SK 22/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 107). Ponadto Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 22 października 2001 r. (SK 16/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 214) stwierdził, że waloryzacja nie musi zawsze w sposób matematycznie dokładny odzwierciedlać zmiany wartości pieniądza i kosztów utrzymania. Trybunał przyjął w tym rozstrzygnięciu za dopuszczalne takie ukształtowania mechanizmu waloryzacji, które nie będą nadawały jej pełnego (matematycznie proporcjonalnego) charakteru, pod warunkiem jednak, że będzie ona dokonywana regularnie i nie nabierze pozornego charakteru, sprowadzającego wysokość rent i emerytur poniżej minimum egzystencji. Na szeroką swobodę działania pozostawioną parlamentowi w zakresie urzeczywistniania prawa do zabezpieczenia społecznego, który może przyjąć rozwiązania uznane przez niego za optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli oraz wymogów rozwoju gospodarczego kraju wskazano także w wyroku z 22 czerwca 1999 r. (K 5/99, OTK ZU nr 5/1999, poz. 100).
Nie budzi także wątpliwości Trybunału, że czym innym jest prawo do waloryzacji, rozumiane jako uprawnienie do zachowania stałej wartości ekonomicznej przyznanych świadczeń emerytalno-rentowych, czym innym zaś metoda podwyższania nominalnej wartości przysługujących świadczeń przyjęta w normujących waloryzację przepisach. W cytowanym już wyroku z 20 grudnia 1999 r. (K 4/99) Trybunał stwierdził – odnosząc się wprost do emerytur mundurowych – że wprowadzenie waloryzacji cenowej w miejsce waloryzacji płacowej nie jest ani pozbawieniem prawa do świadczeń, ani wyłączeniem ich waloryzacji. Podkreślił, że u podstaw obu waloryzacji leży założenie stabilnej wartości ekonomicznej otrzymywanych świadczeń, oraz że każda z nich przewiduje mechanizm umożliwiający jego urzeczywistnienie. W konkluzji Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że istota instytucji przystosowującej wartość świadczeń emerytalno-rentowych do spadku siły nabywczej pieniądza, w którym wypłacane są świadczenia, nie jest zatem przez wprowadzenie waloryzacji cenowej naruszona. Należy zatem przyjąć, że oczywiście bezzasadny jest zarzut naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego.
Na marginesie zauważyć trzeba, że Trybunał uznał za konstytucyjnie dopuszczalną zamianę waloryzacji płacowej na cenową (zob. orzeczenia z : 20 listopada 1995 r., K 23/95, OTK w 1995 r., cz. II, poz. 33; 17 lipca 1996 r., K 8/96, OTK ZU nr 4/1996, poz. 32). W uzasadnieniu wskazanych rozstrzygnięć przyjął, że pomimo tego, iż waloryzacja cenowa jest z zasady mniej korzystna dla emerytów i rencistów niż waloryzacja płacowa, to jednak zapewnia emeryturom i rentom zachowanie ich realnej wartości.
Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia zasady równości w zakresie prawa do świadczenia emerytalnego, należy podnieść, że skarżący nie wykazał, aby to właśnie brzmienie zaskarżonego przepisu doprowadziło do naruszenia zasady równości. Nie budzi bowiem wątpliwości, że na wysokość emerytury ma wpływ wysokość uzyskiwanych świadczeń, która może być różna w różnym okresie – także w przypadku żołnierzy posiadających ten sam stopień. Analiza przepisów z zakresu zabezpieczenia społecznego prowadzi również do wniosku, że data przejścia na emeryturę stanowi jedno z powszechnie przyjętych kryteriów, które decydują o wysokości przyznanego świadczenia emerytalno-rentowego.
Skarżący nie wykazał ponadto, że doszło w jego sprawie do naruszenia prawa podmiotowego wynikającego z art. 64 Konstytucji, tj. nie wskazał prawa majątkowego, które miałoby zostać naruszone na skutek zmiany metody waloryzacji. Samo prawo do waloryzacji – jak wskazano powyżej – nie zostało bowiem przez zaskarżony przepis naruszone.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny odmówił skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. nr 102, poz. 643, ze zm.).