Pełny tekst orzeczenia

502/6/B/2012


POSTANOWIENIE

z dnia 3 lipca 2012 r.
Sygn. akt Ts 247/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Kubara Investment House S.A. z siedzibą w Świdnicy o zbadanie zgodności:
art. 4181 § 7 w zw. z art. 312 § 8 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, ze zm.) z art. 45, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 22 września 2010 r. Kubara Investment House S.A. z siedzibą w Świdnicy (dalej: skarżąca) domaga się zbadania zgodności art. 4181 § 7 w zw. z art. 312 § 8 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, ze zm.; dalej: k.s.h.) z art. 45, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 178 ust. 1 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżąca, której przysługiwało 231 378 akcji Bumar-Waryński S.A. Grupa Holdingowa z siedzibą w Warszawie, zażądała odkupu tych akcji przez akcjonariuszy większościowych na podstawie art. 4181 § 1 k.s.h. Skarżąca nie zgodziła się na zaproponowaną przez zarząd Bumar–Waryński S.A. Grupa Holdingowa cenę odkupu i wystąpiła do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta oraz ustalenie ceny odkupu. Postanowieniem z 16 czerwca 2010 r. (sygn. akt WA XII NsRej KRS 30472/07/495) Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy – XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego ustalił cenę odkupu akcji na łączną kwotę 2 813 556,48 zł zgodnie z wyceną dokonaną przez biegłego rewidenta.
W myśl art. 4181 § 7 k.s.h., jeśli akcjonariusz lub spółka uczestniczący w odkupie akcji nie zgadzają się z ceną odkupu, mogą zwrócić się do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta w celu ustalenia ich ceny rynkowej, a w jej braku, godziwej ceny odkupu. Zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 312 § 8 k.s.h. na postanowienie sądu nie przysługuje środek odwoławczy. Sąd rejestrowy może wyznaczyć nowego biegłego rewidenta, jeżeli uzna to za uzasadnione.
Skarżąca uważa, że art. 4181 § 7 w zw. z art. 312 § 8 k.s.h. w zakresie, w jakim wyłącza możliwość zaskarżenia postanowienia sądu rejestrowego dotyczącego ustalenia ceny odkupu akcji akcjonariusza mniejszościowego, zamyka jej drogę sądową dochodzenia naruszonych praw i wolności (art. 77 ust. 2 Konstytucji) oraz narusza prawo zaskarżania rozstrzygnięć pierwszoinstancyjnych i zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 45 w zw. z art. 21 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącej zaskarżone przepisy zamykają jej także drogę sądową do dochodzenia ochrony prawa własności oraz naruszają zasadę niezawisłości sędziów przez przyznanie biegłemu rewidentowi wyłącznej kompetencji do rozstrzygnięcia sporu o cenę odkupu akcji jednocześnie pozbawiając sąd możliwości dokonania swobodnej oceny dowodów (art. 77 ust. 2, art. 178 ust. 1 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 w zw. z art. 21 ust. 1 Konstytucji). Poza tym zaskarżone przepisy naruszają prawo skarżącej do sądu i do dochodzenia przez nią ochrony prawa własności z powodu wyłączenia możliwości przeprowadzenia w toku postępowania innych dowodów niż dowód z opinii biegłego rewidenta (art. 45 ust.1, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 178 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 Konstytucji), braku konieczności wyjaśnienia przesłanek rozstrzygnięcia sądowego oraz z powodu pozbawienia uczestników postępowania możliwości domagania się uzasadnienia postanowienia dotyczącego ustalenia ceny odkupu akcji akcjonariusza mniejszościowego (art. 45 w zw. z art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek będących warunkiem jego dopuszczalności. Zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl przepisu art. 47 tej ustawy, skarga – poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu – powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach, prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Ponadto, przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego.
Trybunał zauważa, że skarżąca upatruje naruszenie przysługujących jej praw i wolności konstytucyjnych w wyłączeniu przez ustawodawcę możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu rejestrowego w sprawie ustalenia ceny odkupu akcji. W związku z powyższym skarżąca nie zaskarżyła postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy – XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego ustalenia ceny odkupu akcji akcjonariusza mniejszościowego. Zgodnie jednak z orzecznictwem Trybunału skarżący nie może rezygnować ze środka zaskarżenia, mimo że przepis wyraźnie stanowi o niedopuszczalności takiej drogi, gdyż tylko w ten sposób skarżący może uzyskać orzeczenie oparte na normie zakazującej uruchamiania procedury odwoławczej (zob. postanowienie TK z 21 czerwca 2010 r., Ts 243/09, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 454). Do rozpoznania przez Trybunał zarzutu zamknięcia drogi sądowej i naruszenia prawa do zaskarżania rozstrzygnięć pierwszoinstancyjnych w związku z zasadą dwuinstancyjności postępowania Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy. Dopiero w ten sposób mogła ona bowiem doprowadzić do wydania rozstrzygnięcia w oparciu o normę prawną, która wyłącza możliwość zaskarżenia orzeczenia (tj. postanowienia o odrzuceniu środka zaskarżenia), z którym to rozstrzygnięciem wiązałoby się ewentualne naruszenie praw i wolności konstytucyjnych skarżącej. Zaniechanie powyższego uniemożliwia rozpoznanie skargi w tym zakresie.
Ponadto, skarga konstytucyjna, w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, nie jest skargą „na rozstrzygnięcie”, lecz skargą „na przepis”. Jeśli przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjne zastosowanie lub zinterpretowanie przepisu zgodnego z Konstytucją, to skarga nie przysługuje ( zob. postanowienie TK z 2 grudnia 2010 r., SK 11/10, OTK ZU nr 10/A/2010, poz. 131). W nawiązaniu do powyższego Trybunał zwraca uwagę, że ani z przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) ani z przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, ze zm.) nie wynika bezwzględne związanie sądu opinią biegłego. Opinia biegłego podlega – tak jak inne dowody – ocenie sądu na podstawie całego zebranego w sprawie materiału, zgodnie z art. 233 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2011 r., sygn. akt III UK 3/11, LEX nr 966816). Zarzut polegający na bezkrytycznym podejściu przez sądy di opinii biegłego, mającym – w ocenie skarżącej – prowadzić do przyznania biegłemu rewidentowi wyłącznej kompetencji do rozstrzygnięcia sporu o cenę odkupu akcji, dotyczy sfery stosowania prawa, której ocena nie mieści się w kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego. To samo dotyczy zarzutu wyłączenia możliwości przeprowadzenia w toku postępowania innych dowodów niż dowód z opinii biegłego rewidenta. Zaskarżone przepisy tego expressis verbis nie wykluczają. Skoro przepisy wyraźnie przewidują, że sąd może wyznaczyć nowego biegłego rewidenta, jeśli uzna to za uzasadnione, to często przeprowadzenie przez sąd innych dowodów, np. dowodu z dokumentu, będzie wręcz wskazane, by zadecydować o powołaniu nowego biegłego.
Odnośnie do ostatniego zarzutu dotyczącego pozbawienia uczestników możliwości domagania się uzasadnienia postanowienia w sprawie ustalenia ceny odkupu akcji akcjonariusza mniejszościowego Trybunał stwierdza, że żaden z zaskarżonych przepisów tej kwestii nie reguluje. Taki wniosek wynika z art. 357 § 2 k.p.c. w zw. z art. 312 § 8 k.s.h. Skoro jednak art. 357 § 2 k.p.c. nie został zaskarżony, to Trybunał nie może samodzielnie uzupełnić przedmiotu skargi, ponieważ na podstawie art. 66 ustawy o TK jest związany jej granicami (por. postanowienie TK z 10 marca 1998 r., Ts 5/98, OTK ZU nr 2/1998, poz. 26).

Z powyższych względów, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.