Pełny tekst orzeczenia

455/6/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 2 grudnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 243/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Kotlinowski – przewodniczący


Stanisław Biernat – sprawozdawca


Marian Grzybowski,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janusza S.,

p o s t a n a w i a:

1) pozostawić bez rozpoznania pismo z dnia 4 lipca 2010 r. zatytułowane „zażalenie”;

2) nie uwzględnić zażalenia z dnia 2 lipca 2010 r.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 14 października 2009 r. wniesiono o zbadanie konstytucyjności art. 547 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.). Skarżący zarzucił, że przepis ten narusza zasadę równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji) i zasadę dwuinstancyjnego postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji), gdyż nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu apelacyjnego lub Sądu Najwyższego oddalające wniosek lub pozostawiające wniosek bez rozpoznania.
Postanowieniem z 21 czerwca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, gdyż objęta zaskarżeniem norma nie stanowiła podstawy ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego, a zatem nie może być – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – przedmiotem kontroli w postępowaniu sądowokonstytucyjnym zainicjowanym przez skarżącego.
Pismo zatytułowane „zażalenie” z 2 lipca 2010 r. podpisał i wniósł osobiście skarżący, podnosząc, że pełnomocnictwo dla adwokata obejmowało tylko „sporządzenie i wniesienie skargi”, nie zaś „udział w postępowaniu”. Skarżący wywiódł z tego, że on osobiście występował w postępowaniu i jemu należało doręczać orzeczenia wydane na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej.
Zażalenie z 4 lipca 2010 r. na postanowienie Trybunału z 21 czerwca 2010 r., o treści identycznej jak pismo z 2 lipca 2010 r., wniósł pełnomocnik skarżącego.
Sformułowane zarzuty dotyczą, po pierwsze, braku zasadności – w ocenie skarżącego – wniesienia niedopuszczalnego środka odwoławczego (i narażenia się pełnomocnika lub obrońcy nawet na postępowanie dyscyplinarne z tego tytułu), zaś po wtóre, nieuwzględnienia przez Trybunał w zakwestionowanym postanowieniu treści wyroku z 29 czerwca 2010 r., P 28/09 (OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 52).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych.
Skarżącemu w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym nie przysługuje więc zdolność postulacyjna na etapie od sporządzenia skargi do chwili jej przekazania do merytorycznego rozpoznania (z wyjątkiem oświadczenia o cofnięciu skargi konstytucyjnej), „odzyskuje” zaś tę zdolność po nadaniu sprawie sygnatury SK.
W niniejszej sprawie to pełnomocnik skarżącego miał zdolność postulacyjną w postępowaniu w przedmiocie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej, natomiast skarżący był jej pozbawiony.
Trybunał wypowiadał się już kilkakrotnie w swoim orzecznictwie na temat funkcji przymusu adwokacko-radcowskiego oraz konsekwencji dla dokonywania doręczeń, jakie powoduje obowiązkowe zastępstwo przez profesjonalnego pełnomocnika (postanowienia TK z: 11 marca 2010 r., Ts 20/08, niepubl., oraz 18 października 2010 r. Ts 74/09, niepubl.; a także 25 października 2000 r., Ts 24/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 268 oraz 15 lipca 2004 r., Ts 11/04, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 206; 6 lipca 2006 r., Ts 62/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 240).
Jedynym przepisem ustawy o TK normującym wprost problematykę doręczeń jest art. 78, który stanowi, że orzeczenia Trybunału, ogłoszone w sposób określony w art. 77, doręcza się uczestnikom postępowania niezwłocznie po sporządzeniu uzasadnienia. Powyższa regulacja dotyczy jednak tylko rozstrzygnięć co do istoty sprawy. W pozostałym zakresie należy, zgodnie z art. 20 ustawy o TK, stosować do doręczeń przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Na podstawie art. 48 ust. 1 w zw. z art. 20 ustawy o TK w zw. z art. 133 § 3 k.p.c. orzeczenia wydane w postępowaniu sądowokonstytucyjnym doręcza się pełnomocnikowi skarżącego.
Z uwagi na to, że pismo zatytułowane „zażalenie” z 2 lipca 2010 r. podpisał i wniósł osobiście skarżący, zatem nie zostało sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego, nie może być ono przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny i należało pozostawić je bez rozpoznania (postanowienie z 25 października 2000 r., Ts 24/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 268).
Natomiast odnosząc się do podniesionego w zażaleniu z 4 lipca 2010 r. zarzutu, że ewentualne wniesienie niedopuszczalnego środka odwoławczego naraża pełnomocnika lub obrońcę nawet na postępowanie dyscyplinarne z tego tytułu, należy wskazać, iż z istoty skargi konstytucyjnej jako skargi „na przepis” wynika konieczność objęcia zaskarżeniem normy, która była podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego.
Inne ukształtowanie zakresu przedmiotowego skargi konstytucyjnej doprowadziłoby do uczynienia z niej instytucji actio popularis, umożliwiającej inicjowanie abstrakcyjnej kontroli norm. Tymczasem brzmienie art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także art. 47 ust. 1 ustawy o TK, jak trafnie wskazał Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, jednoznacznie przesądza, jaki przepis może zostać objęty zaskarżeniem.
Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest bowiem „dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zakwestionowany w tej skardze przepis stanowił podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącemu wolnościach lub prawach konstytucyjnych. W przypadku gdy brak jest takiego związku, Trybunał Konstytucyjny nie może oceniać zgodności zakwestionowanego aktu normatywnego z Konstytucją” (postanowienie TK z 16 września 2010 r., Ts 91/09, niepubl.).
W tym miejscu należy odnieść się do drugiego zarzutu zażalenia, to jest nieuwzględnienia przez Trybunał w zakwestionowanym postanowieniu treści wyroku z 29 czerwca 2010 r., P 28/09 (OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 52).
Sentencja powołanego orzeczenia brzmi: „art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158, z 1990 r. Nr 20, poz. 120, z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 152, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 126, poz. 1383, z 2002 r. Nr 153, poz. 1271 i Nr 240, poz. 2052, z 2004 r. Nr 92, poz. 885 oraz z 2007 r. Nr 176, poz. 1238) w zakresie, w jakim wyłącza prawo lekarza, ukaranego przez Naczelny Sąd Lekarski w drugiej instancji karą nagany, do wniesienia odwołania do sądu, jest niezgodny z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.
Zdaniem skarżącego, w odniesieniu do niniejszej sprawy, „niezrozumiałym jest, dlaczego [Trybunał] odmawia prawa do skargi konstytucyjnej (...) skoro w wyroku z dn. 29.06.2010 r. w sprawie lekarskiej Trybunał uznał za naruszenie Konstytucji brak środka odwoławczego do Sądu w odniesieniu do art. 42 ust. 2 Ustawy o Izbach Lekarskich”.
Trybunał uznał za właściwe odnieść się do powyższego zarzutu, uwzględniając odmienności w stanach faktycznych spraw, na tle których zainicjowane zostało postępowanie w sprawie P 28/09 oraz postępowanie w niniejszej sprawie.
Po pierwsze, pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Łodzi zostało wniesione w związku z postępowaniem dyscyplinarnym i dotyczyło lekarza, ukaranego przez Naczelny Sąd Lekarski w drugiej instancji karą nagany, któremu kontrolowana norma zamknęła drogę do wniesienia odwołania do sądu powszechnego. W sprawie skarżącego natomiast po prawomocnym zakończeniu postępowania o wykroczenie z art. 86 § 2 i art. 87 § 1 w zw. z art. 9 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114, ze zm.), w którym Sąd Okręgowy w Częstochowie wydał ostateczne orzeczenie 30 września 2005 r. (sygn. akt VII Waz 127/05), złożony został następnie wniosek o wznowienie postępowania.
Po wtóre, w sprawie P 28/09 ukarany karą nagany lekarz wniósł do zadającego pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Łodzi odwołanie od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego, choć uznana za niekonstytucyjną norma art. 42 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich wyłączała jego prawo do zaskarżenia.
Po trzecie, sąd pytający wskazał jako wzorzec kontroli art. 77 ust. 2 Konstytucji. Tymczasem w niniejszej sprawie skarżący domaga się zbadania zgodności zaskarżonego przepisu z art. 32 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że skarga konstytucyjna może być wniesiona tylko w związku z naruszeniem konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego (art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 ustawy o TK).
W postanowieniu z 17 grudnia 2007 r., Ts 8/06 (OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 264) Trybunał podkreślił, że „wskazany przez skarżącego art. 32 Konstytucji nie może stanowić – według utrwalonego orzecznictwa – samodzielnego wzorca kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Przepis ten, gwarantujący określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz ogólny standard korzystania z nich przez podmioty, może stanowić wzorzec kontroli tylko w razie wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo, wynikające z innych przepisów, są uregulowane z naruszeniem zasady równości wobec prawa”.
Skarżący w niniejszej sprawie nie powiązał zaś zasady równości z inną wolnością lub prawem, a jedynie wskazał jako drugi wzorzec kontroli z art. 176 ust. 1 Konstytucji, który zawiera zasadę ustrojową, dotyczącą organizacji sądownictwa. „Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego z art. 176 ust. 1 Konstytucji nie stanowi wolności lub prawa, którego ochrony można domagać się w trybie skargi konstytucyjnej” (postanowienie TK z 21 stycznia 2010 r., Ts 172/09, niepubl.).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało pozostawić bez rozpoznania pismo z 4 lipca 2010 r. zatytułowane „zażalenie” oraz nie uwzględnić zażalenia z 2 lipca 2010 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.