Ts 227/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
304/4/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 6 marca 2013 r.
Sygn. akt Ts 227/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej S.Z. w sprawie zgodności:
art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) w zw. z art. 417 oraz art. 552 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 41 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 września 2010 r. S.Z. (dalej: skarżący) kwestionuje zgodność art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) w zw. z art. 417 oraz art. 552 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 41 ust. 5 Konstytucji.
Skarga została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący został oskarżony o popełnienie czynów opisanych w art. 178a § 1, art. 226 § 1 oraz art. 224 § 2 k.k., co do których prokurator wniósł o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie skarżącemu uzgodnionej z nim kary. Z uwagi jednak na zasygnalizowanie przez prokuratora zamiaru modyfikacji wniosku Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie wezwał skarżącego do stawiennictwa na kolejny termin posiedzenia. Wezwanie odebrała narzeczona skarżącego, ale ten na posiedzenie się nie stawił. 5 października 2006 r. sąd zarządził przymusowe doprowadzenie skarżącego, które okazało się niemożliwe, z powodu trudności z ustaleniem miejsca jego pobytu. Sąd skierował sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych i wyznaczył termin rozprawy na 30 listopada 2006 r. Na tejże rozprawie Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie (sygn. akt Sg 265/06) wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu skarżącego na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania oraz zarządził poszukiwanie go listem gończym. 5 kwietnia 2007 r. Komenda Główna Straży Granicznej poinformowała sąd, że 9 listopada 2006 r. skarżący wyjechał z Polski. Skarżący został tymczasowo aresztowany w dniu, w którym zawarł związek małżeński, tj. 21 kwietnia 2007 r. Postanowieniem z 22 maja 2007 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie uchylił środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania i zastosował wobec skarżącego dozór policji. W orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie wymierzył skarżącemu kary za popełnione czyny (karę łączną 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił, oraz grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł) i jednocześnie zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej grzywny (wyrok z 26 lipca 2007 r., sygn. akt Sg 206/07). Następnie Wojskowy Sąd Okręgowy uzupełnił powyższy wyrok w ten sposób, że za podstawę prawną zaliczenia skarżącemu na poczet grzywny okresu rzeczywistego pozbawienia wolności przyjął art. 63 § 1 k.k. (wyrok z 7 lutego 2008 r., sygn. akt SA 4/08).
6 lutego 2009 r. skarżący wniósł do Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, żądając z tego tytułu łącznie kwoty 115 680 zł. Wniosek skarżącego o odszkodowanie i zadośćuczynienie został oddalony przez Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 18 lutego 2010 r. (sygn. akt Żo 21/09). Sąd uznał, że z uwagi na zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet grzywny nie jest dopuszczalne orzeczenie odszkodowania i zadośćuczynienia za ten okres na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k., w związku z tym sąd nie rozważał w ogóle zasadności stosowania tymczasowego aresztowania wobec skarżącego. Wyrokiem z 13 maja 2010 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt WA 11/10) utrzymał w mocy powyższy wyrok, podzielając wyrażone w nim stanowisko.
Jak wskazuje skarżący, zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą zasada zaliczania orzeczonych kar na podstawie art. 63 k.k. w zw. z art. 417 k.p.k. ma na celu zrekompensowanie ewentualnej szkody, wyrządzonej niesłusznym tymczasowym aresztowaniem lub zatrzymaniem. Skarżący kwestionuje zgodność powyższego założenia z art. 41 ust. 5 Konstytucji. W ocenie skarżącego straty majątkowe wynikające z utraty pracy za granicą oraz krzywda, jakiej doznał w związku z aresztowaniem go – jak podkreśla – w dniu ślubu, wielokrotnie przewyższają wysokość grzywny. Skarżący wycenia swoją szkodę na kwotę 115 680 zł, orzeczona grzywna wyniosła 2 000 zł; z tego względu zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet grzywny pozbawiło skarżącego prawa do słusznego odszkodowania.
Skarżący kwestionuje pogląd, zgodnie z którym zaliczenie tymczasowego aresztowania na poczet kar orzeczonych wobec skazanego w tej samej lub innej sprawie wyklucza późniejsze skuteczne wystąpienia z roszczeniem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k. Jak jednak podkreśla skarżący, taka wykładnia jest utrwalona w orzecznictwie.
W zarządzeniu z 12 października 2011 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącego do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych skargi przez doręczenie: pełnomocnictwa szczególnego do złożenia skargi konstytucyjnej, wskazania daty doręczenia skarżącemu ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – rozstrzygnięcia sądu, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności i praw, oraz odpisów orzeczeń wydanych w sprawie wraz z uzasadnieniami. Pełnomocnik skarżącego odebrał zarządzenie 17 października 2011 r.
W piśmie z 24 października 2011 r. pełnomocnik skarżącego wskazał, że odpis wyroku Sądu Najwyższego z 13 maja 2010 r. (sygn. akt WA 11/10) został nadany na adres pełnomocnika skarżącego 8 czerwca 2010 r., a skarga konstytucyjna została wysłana listem poleconym 8 września 2010 r. Do pisma dołączono odpis pełnomocnictwa oraz po jednym odpisie wyroków: Sądu Najwyższego z 13 maja 2010 r. (sygn. akt WA 11/10) i Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z 18 lutego 2010 r. (sygn. akt Żo 21/09).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl wskazanych przepisów skarga, poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Należy podkreślić, że jeżeli w sprawie nie doszło do naruszenia praw skarżącego lub nie potrafi on uprawdopodobnić przed Trybunałem tego naruszenia, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z 13 lutego 2008 r., SK 5/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 19).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest brak uprawdopodobnienia naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego przez zaskarżone przepisy.
Na wstępie należy zwrócić uwagę, że skarżący został wezwany do wskazania daty doręczenia mu ostatecznego rozstrzygnięcia sądu, tymczasem w piśmie z 24 października 2011 r. podał jedynie datę nadania tego orzeczenia przez sąd na adres pełnomocnika. Z podanych dat wynika jednak niewątpliwie, że skarga została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego w terminie, a zatem nie można uznać, że braki skargi nie zostały uzupełnione – w rozumieniu art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
W myśl zaskarżonego art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny. Z kolei zgodnie z art. 417 k.p.k. zaliczeniu na poczet orzeczonej kary podlega również okres tymczasowego aresztowania odbytego przez oskarżonego w innej sprawie, w której postępowanie toczyło się równocześnie, a zapadł w niej prawomocny wyrok uniewinniający, umorzono postępowanie albo odstąpiono od wymierzenia kary. W wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania przysługuje odszkodowanie na podstawie art. 552 § 4 k.p.k.
Trybunał stwierdza, że we wniesionej skardze skarżący zarzuca pozbawienie go należnego odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne tymczasowe aresztowanie. Zarzutu tego skarżący jednak nie uprawdopodobnił, wykazał jedynie, że pozbawiony został możliwości dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k., całkowicie pominął przy tym przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.).
Trybunał zwraca również uwagę, że postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2007 r. (sygn. akt I KZP 28/07, OSNKW z 2007 r., nr 10, poz. 70), które utrwaliło w najnowszym orzecznictwie stanowisko co do możliwości dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia w przypadku zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet grzywny, zostało wydane na podstawie innego stanu faktycznego i prawnego niż ten, w związku z którym wniesiono rozpatrywaną skargę. W tamtej sprawie sądy stwierdziły bowiem, że tymczasowe aresztowanie było niewątpliwe niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., ale wobec zaliczenia całego okresu tymczasowego aresztowania na poczet grzywny orzeczonej w toczącej się równolegle sprawie, spowodowana nim szkoda i krzywda zostały poszkodowanemu w pełni zrekompensowane.
W sprawie skarżącego sądy nie zajmowały się kwestią zasadności stosowania tymczasowego aresztowania wobec skarżącego. Uznały bowiem, że nawet gdyby tymczasowe aresztowanie skarżącego było niewątpliwie niesłuszne, to w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie przepisu rozdziału 58 k.p.k. i tak jest wykluczone.
W związku z powyższym sądy orzekające w sprawie skarżącego nie stwierdziły, że zastosowanie wobec skarżącego tymczasowego aresztowania było bezprawne. Co więcej, z uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z 13 maja 2010 r. wynika, że nie dopatrzył się on żadnej nieprawidłowości w wydaniu przez Wojskowy Sąd Garnizonowy postanowienia o tymczasowym aresztowaniu skarżącego.
Trybunał podkreśla, że przepisy rozdziału 58 k.p.k., regulujące dochodzenie odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, mają charakter przepisów szczególnych względem przepisów art. 417-4172 k.c. i dlatego znajdują zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy zostały spełnione przesłanki zawarte w art. 552 k.p.k. Gdyby zatem tymczasowego aresztowania skarżącego nie można było uznać za niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 552 k.p.k., to nie doszłoby automatycznie do wykluczenia możliwości dochodzenia odszkodowania na podstawie przepisów k.c. Należy przy tym zauważyć, że w art. 4172 k.c. przewidziana została odpowiedzialność także za zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, jeśli doprowadziło ono do wyrządzenia szkody na osobie. Zakres uregulowanego w tym przepisie naprawienia szkody obejmuje obok szkody majątkowej, także przypadki krzywdy, za wyrządzenie której przysługuje zadośćuczynienie według innych przepisów kodeksu, w tym za naruszenie dobra osobistego na podstawie art. 24 § 1 zdanie trzecie i art. 448 k.c. (zob. postanowienie SN z 20 stycznia 2011 r., sygn. akt IV CNP 88/10, Lex nr 1068055).
Trybunał nie może oczywiście przesądzić, czy w sprawie skarżącego zostały spełnione przesłanki któregoś z roszczeń odszkodowawczych określonych w art. 417-4172 k.c. Wskazane wyżej okoliczności uniemożliwiają jednak przyjęcie, że zaskarżony przepis art. 63 § 1 k.k. zamknął skarżącemu drogę do dochodzenia praw i wolności konstytucyjnych, a skarżącemu nie przysługują żadne roszczenia odszkodowawcze, w tym także te, mające podstawę w k.c. Należy zatem stwierdzić, że skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia swoich praw i wolności konstytucyjnych, co uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi.
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę, że zaskarżony art. 417 k.p.k. nie był podstawą orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego, tymczasowe aresztowanie zostało zastosowane w tej samej sprawie, w której następnie orzeczono grzywnę, na której poczet zaliczono okres tymczasowego aresztowania. W sprawie skarżącego zaliczenie na poczet orzeczonej kary okresu rzeczywistego pozbawienia wolności miało zatem miejsce tylko na podstawie art. 63 § 1 k.k. (bez związku z art. 417 k.p.k.).
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 6 marca 2013 r.
Sygn. akt Ts 227/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej S.Z. w sprawie zgodności:
art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) w zw. z art. 417 oraz art. 552 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 41 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 września 2010 r. S.Z. (dalej: skarżący) kwestionuje zgodność art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) w zw. z art. 417 oraz art. 552 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 41 ust. 5 Konstytucji.
Skarga została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący został oskarżony o popełnienie czynów opisanych w art. 178a § 1, art. 226 § 1 oraz art. 224 § 2 k.k., co do których prokurator wniósł o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie skarżącemu uzgodnionej z nim kary. Z uwagi jednak na zasygnalizowanie przez prokuratora zamiaru modyfikacji wniosku Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie wezwał skarżącego do stawiennictwa na kolejny termin posiedzenia. Wezwanie odebrała narzeczona skarżącego, ale ten na posiedzenie się nie stawił. 5 października 2006 r. sąd zarządził przymusowe doprowadzenie skarżącego, które okazało się niemożliwe, z powodu trudności z ustaleniem miejsca jego pobytu. Sąd skierował sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych i wyznaczył termin rozprawy na 30 listopada 2006 r. Na tejże rozprawie Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie (sygn. akt Sg 265/06) wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu skarżącego na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania oraz zarządził poszukiwanie go listem gończym. 5 kwietnia 2007 r. Komenda Główna Straży Granicznej poinformowała sąd, że 9 listopada 2006 r. skarżący wyjechał z Polski. Skarżący został tymczasowo aresztowany w dniu, w którym zawarł związek małżeński, tj. 21 kwietnia 2007 r. Postanowieniem z 22 maja 2007 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie uchylił środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania i zastosował wobec skarżącego dozór policji. W orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie wymierzył skarżącemu kary za popełnione czyny (karę łączną 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił, oraz grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł) i jednocześnie zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej grzywny (wyrok z 26 lipca 2007 r., sygn. akt Sg 206/07). Następnie Wojskowy Sąd Okręgowy uzupełnił powyższy wyrok w ten sposób, że za podstawę prawną zaliczenia skarżącemu na poczet grzywny okresu rzeczywistego pozbawienia wolności przyjął art. 63 § 1 k.k. (wyrok z 7 lutego 2008 r., sygn. akt SA 4/08).
6 lutego 2009 r. skarżący wniósł do Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, żądając z tego tytułu łącznie kwoty 115 680 zł. Wniosek skarżącego o odszkodowanie i zadośćuczynienie został oddalony przez Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 18 lutego 2010 r. (sygn. akt Żo 21/09). Sąd uznał, że z uwagi na zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet grzywny nie jest dopuszczalne orzeczenie odszkodowania i zadośćuczynienia za ten okres na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k., w związku z tym sąd nie rozważał w ogóle zasadności stosowania tymczasowego aresztowania wobec skarżącego. Wyrokiem z 13 maja 2010 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt WA 11/10) utrzymał w mocy powyższy wyrok, podzielając wyrażone w nim stanowisko.
Jak wskazuje skarżący, zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą zasada zaliczania orzeczonych kar na podstawie art. 63 k.k. w zw. z art. 417 k.p.k. ma na celu zrekompensowanie ewentualnej szkody, wyrządzonej niesłusznym tymczasowym aresztowaniem lub zatrzymaniem. Skarżący kwestionuje zgodność powyższego założenia z art. 41 ust. 5 Konstytucji. W ocenie skarżącego straty majątkowe wynikające z utraty pracy za granicą oraz krzywda, jakiej doznał w związku z aresztowaniem go – jak podkreśla – w dniu ślubu, wielokrotnie przewyższają wysokość grzywny. Skarżący wycenia swoją szkodę na kwotę 115 680 zł, orzeczona grzywna wyniosła 2 000 zł; z tego względu zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet grzywny pozbawiło skarżącego prawa do słusznego odszkodowania.
Skarżący kwestionuje pogląd, zgodnie z którym zaliczenie tymczasowego aresztowania na poczet kar orzeczonych wobec skazanego w tej samej lub innej sprawie wyklucza późniejsze skuteczne wystąpienia z roszczeniem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k. Jak jednak podkreśla skarżący, taka wykładnia jest utrwalona w orzecznictwie.
W zarządzeniu z 12 października 2011 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącego do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych skargi przez doręczenie: pełnomocnictwa szczególnego do złożenia skargi konstytucyjnej, wskazania daty doręczenia skarżącemu ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – rozstrzygnięcia sądu, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności i praw, oraz odpisów orzeczeń wydanych w sprawie wraz z uzasadnieniami. Pełnomocnik skarżącego odebrał zarządzenie 17 października 2011 r.
W piśmie z 24 października 2011 r. pełnomocnik skarżącego wskazał, że odpis wyroku Sądu Najwyższego z 13 maja 2010 r. (sygn. akt WA 11/10) został nadany na adres pełnomocnika skarżącego 8 czerwca 2010 r., a skarga konstytucyjna została wysłana listem poleconym 8 września 2010 r. Do pisma dołączono odpis pełnomocnictwa oraz po jednym odpisie wyroków: Sądu Najwyższego z 13 maja 2010 r. (sygn. akt WA 11/10) i Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z 18 lutego 2010 r. (sygn. akt Żo 21/09).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl wskazanych przepisów skarga, poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Należy podkreślić, że jeżeli w sprawie nie doszło do naruszenia praw skarżącego lub nie potrafi on uprawdopodobnić przed Trybunałem tego naruszenia, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z 13 lutego 2008 r., SK 5/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 19).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest brak uprawdopodobnienia naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego przez zaskarżone przepisy.
Na wstępie należy zwrócić uwagę, że skarżący został wezwany do wskazania daty doręczenia mu ostatecznego rozstrzygnięcia sądu, tymczasem w piśmie z 24 października 2011 r. podał jedynie datę nadania tego orzeczenia przez sąd na adres pełnomocnika. Z podanych dat wynika jednak niewątpliwie, że skarga została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego w terminie, a zatem nie można uznać, że braki skargi nie zostały uzupełnione – w rozumieniu art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
W myśl zaskarżonego art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny. Z kolei zgodnie z art. 417 k.p.k. zaliczeniu na poczet orzeczonej kary podlega również okres tymczasowego aresztowania odbytego przez oskarżonego w innej sprawie, w której postępowanie toczyło się równocześnie, a zapadł w niej prawomocny wyrok uniewinniający, umorzono postępowanie albo odstąpiono od wymierzenia kary. W wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania przysługuje odszkodowanie na podstawie art. 552 § 4 k.p.k.
Trybunał stwierdza, że we wniesionej skardze skarżący zarzuca pozbawienie go należnego odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne tymczasowe aresztowanie. Zarzutu tego skarżący jednak nie uprawdopodobnił, wykazał jedynie, że pozbawiony został możliwości dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k., całkowicie pominął przy tym przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.).
Trybunał zwraca również uwagę, że postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2007 r. (sygn. akt I KZP 28/07, OSNKW z 2007 r., nr 10, poz. 70), które utrwaliło w najnowszym orzecznictwie stanowisko co do możliwości dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia w przypadku zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet grzywny, zostało wydane na podstawie innego stanu faktycznego i prawnego niż ten, w związku z którym wniesiono rozpatrywaną skargę. W tamtej sprawie sądy stwierdziły bowiem, że tymczasowe aresztowanie było niewątpliwe niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., ale wobec zaliczenia całego okresu tymczasowego aresztowania na poczet grzywny orzeczonej w toczącej się równolegle sprawie, spowodowana nim szkoda i krzywda zostały poszkodowanemu w pełni zrekompensowane.
W sprawie skarżącego sądy nie zajmowały się kwestią zasadności stosowania tymczasowego aresztowania wobec skarżącego. Uznały bowiem, że nawet gdyby tymczasowe aresztowanie skarżącego było niewątpliwie niesłuszne, to w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie przepisu rozdziału 58 k.p.k. i tak jest wykluczone.
W związku z powyższym sądy orzekające w sprawie skarżącego nie stwierdziły, że zastosowanie wobec skarżącego tymczasowego aresztowania było bezprawne. Co więcej, z uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z 13 maja 2010 r. wynika, że nie dopatrzył się on żadnej nieprawidłowości w wydaniu przez Wojskowy Sąd Garnizonowy postanowienia o tymczasowym aresztowaniu skarżącego.
Trybunał podkreśla, że przepisy rozdziału 58 k.p.k., regulujące dochodzenie odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, mają charakter przepisów szczególnych względem przepisów art. 417-4172 k.c. i dlatego znajdują zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy zostały spełnione przesłanki zawarte w art. 552 k.p.k. Gdyby zatem tymczasowego aresztowania skarżącego nie można było uznać za niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 552 k.p.k., to nie doszłoby automatycznie do wykluczenia możliwości dochodzenia odszkodowania na podstawie przepisów k.c. Należy przy tym zauważyć, że w art. 4172 k.c. przewidziana została odpowiedzialność także za zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, jeśli doprowadziło ono do wyrządzenia szkody na osobie. Zakres uregulowanego w tym przepisie naprawienia szkody obejmuje obok szkody majątkowej, także przypadki krzywdy, za wyrządzenie której przysługuje zadośćuczynienie według innych przepisów kodeksu, w tym za naruszenie dobra osobistego na podstawie art. 24 § 1 zdanie trzecie i art. 448 k.c. (zob. postanowienie SN z 20 stycznia 2011 r., sygn. akt IV CNP 88/10, Lex nr 1068055).
Trybunał nie może oczywiście przesądzić, czy w sprawie skarżącego zostały spełnione przesłanki któregoś z roszczeń odszkodowawczych określonych w art. 417-4172 k.c. Wskazane wyżej okoliczności uniemożliwiają jednak przyjęcie, że zaskarżony przepis art. 63 § 1 k.k. zamknął skarżącemu drogę do dochodzenia praw i wolności konstytucyjnych, a skarżącemu nie przysługują żadne roszczenia odszkodowawcze, w tym także te, mające podstawę w k.c. Należy zatem stwierdzić, że skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia swoich praw i wolności konstytucyjnych, co uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi.
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę, że zaskarżony art. 417 k.p.k. nie był podstawą orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego, tymczasowe aresztowanie zostało zastosowane w tej samej sprawie, w której następnie orzeczono grzywnę, na której poczet zaliczono okres tymczasowego aresztowania. W sprawie skarżącego zaliczenie na poczet orzeczonej kary okresu rzeczywistego pozbawienia wolności miało zatem miejsce tylko na podstawie art. 63 § 1 k.k. (bez związku z art. 417 k.p.k.).
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.