Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Protokolant Renata Krzysteczko

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa Z. P., I. D., H. P. (1) i B. P.

przeciwko Gminie G.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 17 października 2013 r., sygn. akt II C 957/13

1  oddala apelację;

2  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Gabriela Sobczyk

Sygn. akt III Ca 152/14

UZASADNIENIE

Powodowie Z. P., I. D., B. P. oraz H. P. (1) domagali się zasądzenia od pozwanej Gminy G. kwoty 3.589,99 zł z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu oraz zwrotu kosztów postępowania tytułem zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej uiszczonej 23 maja 1988 roku przez Z. P. i H. P. (2) w kwocie 54.120 ówczesnych złotych.

W odpowiedzi na pozew pozwana Gmina G. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych podnosząc zarzut przedawnienia objętego pozwem roszczenia. Nadto wskazała, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, uznające możliwość waloryzacji kaucji mieszkaniowej wpłaconej przed 1994 r. nie dotyczą sytuacji, gdy przyczyną ustania stosunku najmu jest nabycie mieszkania przez jego najemcę za bonifikatą, a taką bonifikatę otrzymali uprawnieni do zwrotu kaucji przy zakupie lokalu. Zakwestionowała również możliwość stosowania w niniejszej sprawie art. 3581 k.c., przy czym pozwana podniosła, iż ewentualna waloryzacja powinna uwzględniać interesy obu stron

Wyrokiem z dnia 17 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach oddalił powództwo oraz zasądził od powódki I. D. na rzecz pozwanej Gminy G. kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a w pozostałym zakresie nie obciążył powódki I. D. kosztami procesu.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że H. P. (1) zawarł z pozwaną Gminą G. w dniu 11 lipca 1989 roku umowę najmu lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w G.. Przy czym lokal ten został objęty przez H. P. (1) i Z. P. na skutek zamiany lokali z I. D. oraz J. D. (1). W dniu 23 maja 1988 roku I. D. uiściła kaucję mieszkaniową w związku z najmem lokalu przy ulicy (...) w G. w kwocie 54.100 zł. Kaucja ta została zaliczona na poczet zabezpieczenia należności pozwanej z tytułu najmu lokalu istniejących w dniu jego opróżniania na rzecz H. P. (1) oraz Z. P..

10 lutego 1999 roku H. P. (2) oraz Z. P. zawarli z Gminą G. umowę ustanowienia i sprzedaży odrębnej własności lokalu oraz oddania w użytkowanie wieczyste gruntu odnośnie nieruchomości położonej w G. przy ulicy (...). Wpłacona kaucja mieszkaniowa nie została im zwrócona.

Pismem z dnia 10 grudnia 2007 roku H. P. (1) oraz Z. P. zwrócili się do pozwanej o zwrot zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej. Pismem z dnia 14 grudnia 2007 roku pozwana podała, iż kaucje mieszkaniowe wpłacone przed rokiem 1994 wypłacane są w kwocie zwaloryzowanej tylko na podstawie prawomocnego wyroku sądu. Nadto pozwana w tym piśmie wskazała, iż jedyną możliwością wypłaty zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej jest złożenie pozwu i uzyskanie wyroku nakazującego wypłatę określonej kwoty.

H. P. (1) zmarł w dniu 5 kwietnia 2008 roku. Postanowieniem z dnia 26 listopada 2010 roku w sprawie o sygn. akt I Ns 1775/10 Sąd Rejonowy w Gliwicach stwierdził, iż spadek po H. P. (1) nabyli Z. P., I. D., H. P. (1) oraz B. P. każde w ¼.

23 marca 2012 roku Z. P., I. D., H. P. (1) oraz B. P. złożyli wniosek o zawezwanie pozwanej Gminy G. do próby ugodowej, jednakże do ugody nie doszło.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powodów jest przedawnione. Wskazując, ze zgodnie z art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne Sąd Rejonowy ustalił bieg przedawnienia w oparciu o art. 36 ust. 1 i 2 ustawy z dnia z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity z 2005 roku Dz.U Nr 3 poz. 266 z późniejszymi zmianami). Przytaczając treść tej regulacji, uznał, że wobec faktu, że H. P. (1) oraz Z. P. dokonali wykupu mieszkania w dniu 10 lutego 1999 roku. Sąd uznał, że zwrotu kaucji mieszkaniowej mogli domagać się najwcześniej w dniu 11 marca 1999 roku. Z tych też względów pozew wniesiony przez powodów w dniu 23 kwietnia 2012 roku, a także wniosek o zawezwanie do próby ugodowej złożony 23 marca 2012 roku, zostały wniesione już po upływie terminu przedawnienia roszczenia.

Sąd Rejonowy uznał również, że zgłoszony przez pozwaną zarzut przedawnienia nie stanowił nadużycie prawa, gdyż nie naruszał społeczno – gospodarcze przeznaczenie tego prawa czy zasady współżycia społecznego, natomiast wprowadzenie terminów przedawnienia z punktu widzenia zasad państwa prawa, takich jak obiektywna przewidywalność skutków zachowań podmiotów prawa cywilnego oraz pewność i bezpieczeństwo obrotu prawnego, jest ważniejsze od etycznych wątpliwości, jakie mogą jawić się na tle przyjętych rozwiązań w zakresie przedawnienia. Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie uprawnieni do zwrotu kaucji byli informowani przez pozwaną pismem z dnia 14 grudnia 2007 roku, a więc przed upływem terminu przedawnienia, że ich roszczenie nie zostanie dobrowolnie spełnione. Z wyjaśnień powódki I. D. nie wynikało, by po stronie uprawnionych do zwrotu kaucji mieszkaniowej zachodziły wyjątkowe okoliczności pozwalające na przyjęcie, iż dochodzenie roszczenia przed upływem terminu przedawnienia było niemożliwe, lub utrudnione w sposób nadmierny. Sąd Rejonowy uznał również, że charakter roszczenia powodów nie przemawiał za tym, aby dać mu szczególną ochronę w stosunku do innych roszczeń.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., zasądzając od powódki I. D., zgodnie z żądaniem pozwanej, jedynie część kosztów procesu w kwocie 200 zł, która w ocenie Sądu Rejonowego uwzględnia zarówno interesy powódki I. D., jak również pozwanej.

Apelację od tego orzeczenia wnieśli powodowie, zarzucając naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wydanie orzeczenia z pominięciem wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w sprawie oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, że powodowie solidarni nie zostali wprowadzenie w błąd przez pozwaną, gdyż w piśmie z dnia 14 grudnia 2013r. zostali poinformowani, że ich roszczenie nie zostanie dobrowolnie spełnione bez procesu sądowego, gdzie nie wskazano daty granicznej, w jakiej mają wystąpić do Sądu z powództwem o zapłatę, jak również art. 102 k.p.c. poprzez obciążenie powódki J. D. (2) kosztami procesu w kwocie 200 zł w sytuacji, gdy podstawą rozstrzygnięcia był wyłącznie zarzut przedawnienia. Nadto zarzucili również naruszenie prawa materialnego, tj. art. 5 k.c.. poprzez niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, że postawa pozwanej w stosunku od powodów i podniesiony zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwaną nie naruszał społeczno-gospodarczego przeznaczenia tego prawa czy zasad współżycia społecznego. Nadto zarzucili niewyjaśnienie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Rejonowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Na tych podstawach wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powodów solidarnych od pozwanej kwoty 3.589,99 zł z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnych kosztów postępowania za pierwszą instancję według norm prawem przepisanych oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za postępowanie odwoławcze. Ewentualnie wnieśli o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego jako części kosztów procesu.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenie powodów przyjmując jako podstawę prawną swego rozstrzygnięcia przywołane przepisy prawne, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych w apelacji, należy w pierwszej kolejności odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego.

Przepis art. 233 k.p.c. odnosi się wprost do oceny dowodów wskazując, według jakich kryteriów winna być ona przeprowadzona. Wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy wykazać, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, które jedynie mogą zostać przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00). Z tego też wynika, że do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. nie jest wystarczające przekonanie strony o ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach: z dnia 1 marca 2012r. I ACa 111/12; z dnia 3 lutego 2012r., I ACa 1407/11). Również same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11).

Powodowie stawiając zarzut naruszenia powyższego przepisu, wskazali, że przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez Sąd Rejonowy przejawiało się w uznaniu przez ten sąd, że powodowie solidarni nie zostali wprowadzenie w błąd przez pozwaną, gdyż piśmie z dnia 14 grudnia 2013r. zostali poinformowani, że ich roszczenie nie zostanie dobrowolnie spełnione bez procesu sądowego, gdzie nie wskazano daty granicznej w jakiej mają wystąpić do Sądu z powództwem o zapłatę. Uwzględniając, że w dacie rocznej przytoczonego w apelacji pisma została popełniona omyłka (nie 2013r., a 2007r.) nie można podzielić stawianego przez powodów zarzutu. Zwrócić należy uwagę, że na pozwanej nie ciążył prawny obowiązek informowania uprawnionych o przysługujących im uprawnieniach procesowych, a w szczególności informowania o możliwej obronie pozwanej w przypadku wszczęcia postępowania sądowego. Niezależnie od powyższego, należy również wskazać, że pozwana, działając jako podmiot prawa publicznego winna również stosować się do przepisów normujących jej działalność, a w szczególności, ze względu na to, że stanowi jednostkę samorządu terytorialnego, winna uwzględniać swoje wydatki w obowiązkach wynikających z mocy przepisów prawa. Zobowiązana jest do rozważnego wydatkowania środków publicznych, stosownie do przepisów prawa.

Tym samym, pośrednio przez powodów powołany obowiązek pouczenia o przysługujących im uprawnieniach, stałby w sprzeczność z obowiązkiem (ustawowym) zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej. Ocena zatem zachowania pozwanej (przez kontekst treściowy pisma z dnia 14 grudnia 2007r.) nie dawała podstaw do przyjęcia, że pozwana wprowadziła powodów w błąd, a tym bardziej, aby okoliczność, że drugą stroną stosunku prawnego jest gmina zwalniała powodów od obowiązku dochowania należytej staranności w dochodzeniu swoich praw.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, roszczenie powodów przedawniło się 11 marca 2009 roku. Powodowie tymczasem swoje żądanie w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej zgłosili 23.03.2012r., a w niniejszej sprawie, przy uwzględnieniu art. 165 § 2 k.p.c., 23 kwietnia 2013 r. Tym samym, dochodzenie przez powodów tych roszczeń po dacie w której nastąpiło ich przedawnienie, uprawniało pozwaną do podniesienia przez nią zarzutu przedawnienia, co po myśli art. 117 § 2 k.c., uniemożliwiało udzielenia ochrony prawnej roszczeniu powódki.

Powodowie w uwzględnieniu tego zarzutu dopatrywali się naruszenia art. 5 k.c.

Sąd Okręgowy podzielił wywody Sadu Rejonowego wskazujące na stabilizującą stosunki społeczne funkcję przedawnienia, jak również to, że funkcja ta nie jest nadrzędna, gdyż jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2013r. (V CSK 516/12), musi w pewnych sytuacjach ustąpić przed inną wartością, jaką jest prawo strony do uzyskania orzeczenia zgodnego z poczuciem sprawiedliwości i rozpatrzył, czy w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy niesłusznie nie zastosował art. 5 k.c. Przepis ten stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Wobec tego, że zarzut przedawnienia stanowi jedną z podstawowych instytucji prawa cywilnego, jak również charakter tego uprawnienia (jego funkcję), nieuwzględnieniu zarzutu przedawnienia, winny zatem towarzyszyć szczególne okoliczności, usprawiedliwiające opóźnienie w dochodzeniu roszczeń.

W niniejszym przypadku taka sytuacja nie zachodziła. Należy zwrócić uwagę, że powodowie ochrony swego roszczenia domagali się po upływie 14 lat od jego wymagalności. Uwzględniając przy tym, że powodowie już po koniec 2007r. uzyskali informację, że waloryzacji kaucji mieszkaniowej mogą się domagać tylko na drodze postępowania sądowego, brak było podstaw do uznania, że po stronie powodów zaszły szczególne okoliczności uniemożliwiające im dochodzenie roszczenia do dnia jego przedawnienia. Powołane przez powodów okoliczności nie stanowiły dostatecznych podstaw do zakwalifikowania obrony procesowej pozwanej, jako stanowiącej nadużycie prawa podmiotowego.

W konsekwencji należało uznać, że bezczynność powodów w dochodzeniu roszczenia nie była usprawiedliwiona, co wykluczało zastosowanie art. 5 k.c. Sąd Rejonowy zatem prawidłowo uwzględnił zarzut przedawnienia pozwanego, który nie stanowił nadużycia prawa podmiotowego.

Odnosząc się natomiast do zakwestionowanego rozstrzygnięcia o kosztach procesu, należy zwrócić uwagę, że stosownie do art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Ocena, czy takie przesłanki wystąpiły powinna być zawsze dokonywana w całokształcie okoliczności, które uzasadniałyby odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. (porównaj: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73). W doktrynie i orzecznictwie, jako okoliczności uzasadniający zastosowanie tej normy prawnej, wskazuje się te związane z samym przebiegiem postępowania, ale również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony.

Wskazane przez Sąd Rejonowy okoliczności stwierdzające zasadność zastosowania art. 102 k.p.c. poprzez częściowe jedynie obciążenie powódki kosztami procesu miały potwierdzenie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy oraz uwzględniały stanowiska stron. Stwierdzenie to jest o tyle istotne, iż, jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 stycznia 2012r. (III CZ 10/12), a następnie potwierdził w postanowieniu z dnia 23 maja 2012r. (III CZ 25/12), ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa, a takiej niesprawiedliwości Sąd Okręgowy w niniejszym przypadku nie dostrzega.

Z tych względów apelacja podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. z uwzględnieniem § 6 pkt 3 w związku z § 12 ust. 1 pkt 1 oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 poz. 490).

SSO Gabriela Sobczyk