III CZ 25/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:22-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 25/12
POSTANOWIENIE
Dnia 23 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa J. W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 maja 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie i zasądza od powoda na rzecz Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 600 zł (sześćset zł) tytułem
zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Powód J. W. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Starosty G. kwoty 26
500 zł tytułem odszkodowania za szkody w majątku wynikłe z wydatków
poczynionych przez niego w latach 1999-2009 r., zmierzających do odzyskania na
drodze postępowania przed organami administracji części nieruchomości
odziedziczonych po rodzicach, które zostały przez niego utracone w wyniku prac
odnawiania operatu ewidencji gruntów na terenie wsi R. Domagał się także kwoty
273 500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdy moralne i „poczucie upokorzenia
oraz wyobcowania wynikłe z nieudzielenia mu dostatecznych pouczeń w trakcie
składania pism do organów administracji”. W postępowaniu przed Sądem pierwszej
instancji powód został zwolniony od kosztów sądowych i korzystał z pomocy
prawnej świadczonej z urzędu.
Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo,
odstępując od obciążania powoda kosztami postępowania ze względu na jego
trudną sytuację materialną, a Sąd Apelacyjny - wyrokiem z dnia 2 grudnia 2011 r. –
oddalił apelację powoda i zasądził od niego na rzecz strony pozwanej kwotę 5 400
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego
W zażaleniu powód zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie w sytuacji, która to uzasadniała. Podał, że jest w wyjątkowo
trudnej sytuacji majątkowej, będącej podstawą zwolnienia od kosztów sądowych
i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c., wprowadzającym wyjątek od zasady
odpowiedzialności za wynik sprawy, sąd może zasądzić od strony przegrywającej
tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, gdy zachodzi wypadek
szczególnie uzasadniony. W ten sposób ustawodawca – w określonych
okolicznościach – przyznał prymat zasadzie słuszności, nie sprecyzował jednak
pojęcia „wypadku szczególnie uzasadnionego” i nie podał jego przykładów,
podobnie jak nie uczynił tego w innych przepisach kodeksu postępowania
cywilnego, w których odwołał się do takich lub podobnych przypadków (np. art. 134
3
§ 1, art. 169 § 4, art. 320, 4241
§ 2 i art. 554 § 1). Z tego względu ocena stanów
faktycznych pod kątem dopuszczalności zastosowania zasady słuszności odnośnie
do obowiązku zwrotu kosztów procesu pozostawiona została sądowi, który
powinien kierować się w tym zakresie własnym poczuciem sprawiedliwości.
Ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa
w art. 102 k.p.c., ma zatem charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym
uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności
rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli
instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy
jest rażąco niesprawiedliwa (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26
stycznia 2012 r., III CZ 10/12, „Biuletyn SN” 2012, nr 4, s. 7).
W rozpoznawanej sprawie nie występuje sytuacja uzasadniająca odstąpienie
od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Wprawdzie powód pozostaje
w trudnych warunkach życiowych i materialnych, uzasadniających zwolnienie od
kosztów sądowych i korzystanie z pomocy prawnej świadczonej z urzędu, ale
wytoczył powództwo oczywiście bezzasadne, a następnie – po jego oddaleniu
z przekonywającym uzasadnieniem – równie bezzasadną apelację, która także
została oddalona. Jest oczywiste, że w tej sytuacji strona pozwana miała prawo
podjąć obronę i ponieść jej koszty, które powinny zostać zwrócone; swoiste
dodatkowe premiowanie powoda odstąpieniem od obciążania jej obowiązkiem
zwrotu kosztów procesu nie znajduje uzasadnienia w okolicznościach sprawy.
Należy przy tym dodać, że ocena sądu, czy występują okoliczności uzasadniające
zastosowanie art. 102 k.p.c., dokonywana jest niezależnie od przyznanego stronie
zwolnienia od kosztów sądowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
27 stycznia 2010 r., II CZ 88/09, nie publ.).
Z tych względów Sąd Najwyższy zażalenie oddalił, orzekając o kosztach
postępowania zażaleniowego, jak w sentencji (art. 39814
, 39821
, 391 § 1 i art. 98
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 23 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa J. W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 maja 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie i zasądza od powoda na rzecz Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 600 zł (sześćset zł) tytułem
zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Powód J. W. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Starosty G. kwoty 26
500 zł tytułem odszkodowania za szkody w majątku wynikłe z wydatków
poczynionych przez niego w latach 1999-2009 r., zmierzających do odzyskania na
drodze postępowania przed organami administracji części nieruchomości
odziedziczonych po rodzicach, które zostały przez niego utracone w wyniku prac
odnawiania operatu ewidencji gruntów na terenie wsi R. Domagał się także kwoty
273 500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdy moralne i „poczucie upokorzenia
oraz wyobcowania wynikłe z nieudzielenia mu dostatecznych pouczeń w trakcie
składania pism do organów administracji”. W postępowaniu przed Sądem pierwszej
instancji powód został zwolniony od kosztów sądowych i korzystał z pomocy
prawnej świadczonej z urzędu.
Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo,
odstępując od obciążania powoda kosztami postępowania ze względu na jego
trudną sytuację materialną, a Sąd Apelacyjny - wyrokiem z dnia 2 grudnia 2011 r. –
oddalił apelację powoda i zasądził od niego na rzecz strony pozwanej kwotę 5 400
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego
W zażaleniu powód zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie w sytuacji, która to uzasadniała. Podał, że jest w wyjątkowo
trudnej sytuacji majątkowej, będącej podstawą zwolnienia od kosztów sądowych
i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c., wprowadzającym wyjątek od zasady
odpowiedzialności za wynik sprawy, sąd może zasądzić od strony przegrywającej
tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, gdy zachodzi wypadek
szczególnie uzasadniony. W ten sposób ustawodawca – w określonych
okolicznościach – przyznał prymat zasadzie słuszności, nie sprecyzował jednak
pojęcia „wypadku szczególnie uzasadnionego” i nie podał jego przykładów,
podobnie jak nie uczynił tego w innych przepisach kodeksu postępowania
cywilnego, w których odwołał się do takich lub podobnych przypadków (np. art. 134
3
§ 1, art. 169 § 4, art. 320, 4241
§ 2 i art. 554 § 1). Z tego względu ocena stanów
faktycznych pod kątem dopuszczalności zastosowania zasady słuszności odnośnie
do obowiązku zwrotu kosztów procesu pozostawiona została sądowi, który
powinien kierować się w tym zakresie własnym poczuciem sprawiedliwości.
Ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa
w art. 102 k.p.c., ma zatem charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym
uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności
rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli
instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy
jest rażąco niesprawiedliwa (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26
stycznia 2012 r., III CZ 10/12, „Biuletyn SN” 2012, nr 4, s. 7).
W rozpoznawanej sprawie nie występuje sytuacja uzasadniająca odstąpienie
od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Wprawdzie powód pozostaje
w trudnych warunkach życiowych i materialnych, uzasadniających zwolnienie od
kosztów sądowych i korzystanie z pomocy prawnej świadczonej z urzędu, ale
wytoczył powództwo oczywiście bezzasadne, a następnie – po jego oddaleniu
z przekonywającym uzasadnieniem – równie bezzasadną apelację, która także
została oddalona. Jest oczywiste, że w tej sytuacji strona pozwana miała prawo
podjąć obronę i ponieść jej koszty, które powinny zostać zwrócone; swoiste
dodatkowe premiowanie powoda odstąpieniem od obciążania jej obowiązkiem
zwrotu kosztów procesu nie znajduje uzasadnienia w okolicznościach sprawy.
Należy przy tym dodać, że ocena sądu, czy występują okoliczności uzasadniające
zastosowanie art. 102 k.p.c., dokonywana jest niezależnie od przyznanego stronie
zwolnienia od kosztów sądowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
27 stycznia 2010 r., II CZ 88/09, nie publ.).
Z tych względów Sąd Najwyższy zażalenie oddalił, orzekając o kosztach
postępowania zażaleniowego, jak w sentencji (art. 39814
, 39821
, 391 § 1 i art. 98
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).