Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2015 r. w Gdańsku

sprawy J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji J. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 stycznia 2014 r., sygn. akt VIII U 1367/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje wnioskodawcy J. L. prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2013r.;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej niezbędnej okoliczności do wydania decyzji;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz wnioskodawcy kwotę 150,00 ( sto pięćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III AUa 369/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 09 lipca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił ustalenia J. L. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wskazując, że nie udowodnił on na dzień 01 stycznia 1999 roku co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a jedynie 11 lat, 3 miesięcy i 14 dni.

Organ rentowy nie uwzględnił do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia ubezpieczonego: od dnia 24 września 1981 r. do dnia 08 października 1982 r. w T.-G. z uwagi na rozbieżność zachodzącą pomiędzy dokumentami dotyczącymi tego okresu zatrudnienia co do jego stanowiska pracy oraz od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. w Zakładzie (...) w B. - na stanowisku pomocnika wypalacza, ponieważ przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. nie wymieniają tego stanowiska jako pracy w szczególnych warunkach.

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł J. L. domagając się jej zmiany w całości i przyznania prawa do wnioskowanej emerytury poprzez uznanie spornych okresów pracy jako okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2014 r. w sprawie VIII U 1367/13 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

J. L., urodzony dnia (...), w dniu 25 czerwca 2013 r. złożył do ZUS wniosek o emeryturę.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił 26 lat, 9 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat, 3 miesiące i 14 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. Nadto, ubezpieczony nie jest członkiem OFE, rozwiązał stosunek pracy, ukończył 60 lat.

Z uwagi na powyższe, zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.

J. L. w okresie od dnia 02 sierpnia 1971 r. do dnia 30 listopada 1985 r. był zatrudniony w (...) G. na stanowisku montera, mechanika napraw pojazdów samochodowych.

W powyższym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace - w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych.

Ubezpieczony odbył zasadniczą służbę wojskową od dnia 28 sierpnia 1972 r. i został ponownie zatrudniony z zachowaniem ciągłości pracy po jej odbyciu w dniu 01 lipca 1974 r.

W spornym okresie od dnia 24 września 1981 r. do dnia 08 października 1982 r. ubezpieczony wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy będąc skierowanym przez zakład pracy do pracy za granicą - w Libii.

W powyższym okresie ubezpieczony wykonywał prace mechanika samochodowego. Praca ubezpieczonego polegała na dokonywaniu napraw pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych mieszczących się na hali zakładu pracy. Zakład pracy liczył trzy kanały remontowe; ewentualnie na wymontowaniu uszkodzonego elementu pojazdu w kanale, np.: skrzyni biegów, chłodnicy itp., jego naprawie poza kanałem - na warsztacie i ponowne zamontowanie w pojeździe, w kanale. Powyższe czynności również wpisane są w technologię pracy w kanale remontowym.

Ubezpieczony w okresie od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. był zatrudniony w Zakładzie (...) w B. na stanowisku pomocnika wypalacza.

Ubezpieczony w powyższym okresie pracował jako pomocnik wypalacza, który obsługiwał piec do wypalania wyrobów ceramicznych, tj.: cegły. Ubezpieczony pomagał wypalaczowi przy suszeniu węgla, mieleniu go i wypalaniu surowej cegły za pomocą miału węglowego, którą wprowadzano na wózkach do pieca o temperaturze powyżej 1000 st. Cel, po czym wyciągano z pieca już wypaloną cegłę, czyszczeniu pieca z gorącego popiołu i wywożeniu na taczkach. Ubezpieczony nie posiadał kwalifikacji ani nie odbył stosownego kursu wypalaczy piecowych, aby samodzielnie wykonywać prace wypalacza.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, odwołanie skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ten ustalił w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, w szczególności w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach rentowych i osobowych ubezpieczonego. Ponadto oparł się na zeznaniach świadka R. J. w zakresie ustalenia charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego na kontrakcie w Libii, uznając je za wiarygodne w całości jako spójne , logiczne i konsekwentne. Dokonując analizy i oceny zeznań pozostałych świadków: E. Z. i S. S., Sąd I instancji uznał je za niewiarygodne jedynie w części w jakiej świadkowie ci wskazali, ile osób pracowało na jednej zmianie przy obsłudze pieca do wypalania cegły w Zakładzie (...) w B. wskazując, że zeznania w tym zakresie są sprzeczne, w pozostałym zaś zakresie są wiarygodne jako znajdujące potwierdzenie w obiektywnym materiale dowodowym.

Sąd ten zważył, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do rozważenia, czy przedstawione dowody są wystarczające dla uznania, że praca wykonywana przez skarżącego w spornych okresach była pracą w szczególnych warunkach. Poza sporem pozostawało natomiast, że wnioskodawca spełnia pozostałe kryteria prawa do świadczenia, tj. ukończył 60 lat, legitymuje się wymaganym okresem ogólnego stażu pracy, nie jest członkiem OFE oraz rozwiązał stosunek pracy z każdym pracodawcą.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 lat dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Przepis art. 32 ust 2 ustawy emerytalnej zaś stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa emerytalna, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm., zwane dalej rozporządzeniem RM z 07.02.1983 r.).

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia RM z 07.02.1983 r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia RM z 07.02.1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym te okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Sąd Okręgowy zwrócił jednak uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i ugruntowanym orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 i z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Sąd ten wskazał, że w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z 07.02.1983 r., w dziale XIV, pod poz. 16 wymieniono prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych.

Prace mechanika napraw pojazdów samochodowych wymienione są w wykazie A, dział XIV, poz. 16, pkt 1 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01 sierpnia 1983 r.

W wykazie A, działu V, poz. 18 rozporządzenia RM z 07.02.1983 r. wskazany jest rodzaj prac w budownictwie i produkcji materiałów budowlanych - „Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń”.

Fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie, odpowiadającej charakterem i zakresem pracy wskazanej w dziale XVI, w wykazie A, pod poz. 16 załącznika do rozporządzenia RM z 07.02.1983 r. został potwierdzony w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Niewątpliwie wynikał on z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych będących podstawą dokonanych ustaleń faktycznych, których autentyczności i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd I instancji z urzędu nie znalazł podstaw do odebrania im przymiotu wiarygodności, w szczególności opinii służbowej z dnia 05 września 1982 r. i angaży. Zważywszy, że świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez (...) S.A. pomija sporny okres pracy na kontrakcie w Libii, Sąd ten przeprowadził postępowanie dowodowe w tym zakresie, tj. dopuścił dowód z zeznań świadka R. J. i na tej podstawie dokonał ustalenia, że ubezpieczony w tym okresie wykonywał prace w szczególnych warunkach. Świadek ten był współpracownikiem ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia na kontrakcie w Libii , który zeznał, iż ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych.

Odnosząc się do okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) Sąd Okręgowy uznał, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika w sposób nie budzący żadnych wątpliwości, aby ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prace odpowiadające charakterem i zakresem pracom w szczególnych warunkach wymienionym w poz. 18, działu V, załącznika do rozporządzenia RM z 07.02.1983 r. w przepisanym wymiarze 15 lat.

Sąd ten wskazał, że pozostali świadkowie: E. Z. i S. S. zeznawali na okoliczność charakteru pracy ubezpieczonego w Zakładzie (...) w B.. Świadek E. Z. wykonywał prace wypalacza zaliczane do prac w szczególnych warunkach i wskazał, że na jednej zmianie przy obsłudze pieca do wypalania cegły pracowali pojedynczo, stąd ubezpieczony samodzielnie wykonywał prace wypalacza.

Świadek ten przyznał, że ubezpieczony nie odbył żadnego kursu wypalacza i w przeciwieństwie do niego nie miał uprawnień w tym kierunku. Świadek S. S. pracujący jako palacz zeznał zaś, że ubezpieczony był jedynie pomocnikiem wypalacza, a na jednej zmianie prace przy obsłudze pieca wykonywało dwóch pracowników- wypalacz i jego pomocnik.

Zdaniem Sądu I instancji zeznania jako sprzeczne w powyższym zakresie nie mogą stanowić podstawy wiążących ustaleń w sprawie, stąd okoliczność, czy ubezpieczony samodzielnie, stale i w pełnym zakresie czasu pracy wykonywał prace wypalacza pozostaje nieudowodniona. Do powyższej kwestii Sąd ten dodał fakt, iż z materiału dowodowego nie wynika, aby ubezpieczony posiadał stosowne przeszkolenie lub kwalifikacje do wykonywania pracy wypalacza, a jakie posiadał świadek E. Z.. Podkreślił należy, iż ani w rozporządzeniu RM z 07.02.1983 r., ani w zarządzeniu resortowym nie widnieje stanowisko „pomocnika wypalacza”.

W ocenie Sądu Okręgowego świadkowie posiadają odpowiednią wiedzę na temat charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, byli zatrudnieni wraz z ubezpieczonym w tym samym okresie, na podobnych stanowiskach oraz w tym samym zakładzie pracy. Sąd ten również nie znalazł jakichkolwiek podstaw by kwestionować ich wiarygodność poza zakresem wskazanym powyżej. Wskazał, że treść zeznań znajduje również odzwierciedlenie w zgromadzonej dokumentacji, w szczególności w świadectwie pracy ubezpieczonego i w przedłożonych angażach.

Sąd I instancji przypomniał, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia RM z 07.02.1983 roku okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 04 czerwca 2008 r. w sprawie II UK 306/07, publik. LEX nr 494129 Sąd Najwyższy stwierdził, że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (art. 32 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia RM z 07.02.1983 r.).

Zgodnie zaś ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu wyrażonym w uzasadnieniu wyroku tego Sądu z dnia 31 stycznia 2012 r. w sprawie III AUa 1434/11, publik. LEX nr 1111998 dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez pracownika stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z 07.02.1983 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń.

Konkludując Sąd ten zważył, iż o ile okres pracy od dnia 24 września 1981 r. do dnia 08 października 1982 r. w T. – G. jako udowodniony podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach, to okres pracy od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. w Zakładzie (...) w B. na stanowisku pomocnika wypalacza nie może zostać uznany za okres pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ponieważ wnioskodawca nie osiągnął wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, tj. 15 lat, a zatem nie spełnia wszystkich wymogów do przyznania mu tego świadczenia.

W konkluzji, z przytoczonych wyżej względów, na podstawie przepisu art. 477 (14) § 1 k.p.c. i cytowanych wyżej regulacji, Sąd I instancji orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. L. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez błędną wykładnię prowadzącą do przyjęcia, iż ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracy która uprawniałby go do uzyskania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach,

2) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na przyjęciu, iż okresu pracy ubezpieczonego od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. nie można uznać za pracę w szczególnych warunkach uprawniającą ubezpieczonego do uzyskania z tego tytułu prawa do emerytury,

3) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę zeznań świadków: E. Z. i S. S., co doprowadziło do błędnego przyjęcia, iż pracując na stanowisku nazwanym „pomocnik wypalacza” ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach,

4) naruszenie art. 232 zdanie drugie k.p.c., poprzez nieprzeprowadzenie przez ten Sąd z urzędu dowodu z przesłuchania stron w sytuacji, gdy było to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu faktycznego w sprawie, co doprowadziło do błędnego przyjęcia, iż pracując na stanowisku nazwanym „pomocnik wypalacza” ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu apelacji skarżący dokonał streszczenia postępowania sądowego pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz zakwestionował stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym ubezpieczony w okresie od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracy zaliczanej do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Apelujący wskazał, że pomimo nazwy zajmowanego przez niego w tym okresie stanowiska „pomocnik wypalacza” w rzeczywistości wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracę wypalacza, a więc pracę palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń opisaną w poz. 18, działu V, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. Okoliczność innej, oficjalnej nazwy stanowiska nie uniemożliwia zaś ustalenia rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego, na co prawidłowo wskazał Sąd I instancji, a co znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie III AUa 1434/11.

Argumentując oddalenie w niniejszej sprawie odwołania ubezpieczonego Sąd Okręgowy wskazał de facto jedynie na nieścisłość w zeznaniach świadków E. Z. i S. S. w zakresie ilości pracowników, którzy wykonywali pracę na zmianie przy piecu do wypalania cegły, uznając jednocześnie za wiarygodne zeznania tych świadków w pozostałym zakresie. Co za tym idzie Sąd ten nie zakwestionował zeznań w/w świadków w zakresie w jakim wskazywali oni na wykonywanie przez ubezpieczonego pracy wypalacza ceramiki cegły, ani tym bardziej zeznań świadka E. Z., który podał jednoznacznie, iż nie było różnicy w pracy wykonywanej przez wypalacza i pomocnika wypalacza, a stanowiska te różniła jedynie nazwa. Jednocześnie przedstawiony przez tego świadka zakres pracy ubezpieczonego, tj. w szczególności wskazanie na konieczność pracy przy piecu do wypalania cegły przez cały dzień roboczy, a także szczegółowy opis czynności, nie pozostawiają wątpliwości, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wnioskodawca wykonywał pracę wypalacza, pomimo innej nazwy stanowiska.

W ocenie apelującego okoliczność, ilu pracowników wykonywało pracę przy piecu na danej zmianie, w żaden sposób nie uzasadnia uznania przez Sąd I instancji, że ubezpieczony nie wykonywał pracy wypalacza samodzielnie oraz w pełnym wymiarze czasu pracy, tym bardziej, iż żaden przepis prawa nie wymaga wykonywania danego rodzaju pracy samodzielnie. Możliwe jest zatem wykonywanie danego rodzaju pracy przez kilku pracowników jednocześnie (na tej samej zmianie) i okoliczność ta nie może prowadzić do uznania, że nie wykonywali oni swojej pracy stale i w pełnym wymiarze.

W tym kontekście J. L. zwrócił uwagę na fakt, iż nieścisłość, która powstała w związku z zeznaniami świadka S. S., a odnosząca się do ilości pracowników pracujących na danej zmianie przy piecu wynika z faktu, iż Sąd ten zamiennie posługiwał się przesłuchując tego świadka nazwą stanowiska „palacz” i „wypalacz”, co w kontekście zeznania świadka, iż pracował on jako palacz w kotłowni (co było, jak wskazał świadek, innym stanowiskiem niż stanowisko wypalacza, który pracował przy piecu) mogło wprowadzić świadka w błąd i doprowadzić do nieścisłości jego zeznań. Powyższe stanowi zaś uzasadnienie dla uzupełniającego przesłuchania tego świadka. Jednocześnie dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy zasadnym jest również przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony przed Sądem II instancji. Zdaniem apelującego dowód w tym zakresie powinien był przeprowadzić Sąd Okręgowy z urzędu tym bardziej, iż ubezpieczony nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zaś jego przesłuchanie mogło w sposób oczywisty wyjaśnić wątpliwości tego Sądu powstałe po przesłuchaniu świadków.

W ocenie ubezpieczonego, z uwagi na nieprzeprowadzenie przez Sąd I instancji dowodu z przesłuchania stron, zasadnym jest jego uwzględnienie na obecnym etapie postępowania.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości i przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia złożenia wniosku,

2) zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych

3) uzupełniające przesłuchanie świadka S. S.,

4) przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony,

oba dowody na okoliczność rodzaju i charakteru pracy wykonywanej przez niego w okresie od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja J. L. zasługuje na uwzględnienie poprzez zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie ubezpieczonemu prawa do emerytury od dnia 01 czerwca 2013 r.

W apelacji ubezpieczony podniósł zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez nie przeprowadzenie przez Sąd I instancji z urzędu dowodu z przesłuchania stron.

Do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych, w zakresie postępowania dowodowego, ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z art. 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. (por. wyrok S.N. z dnia 07 stycznia 2010 r. w sprawie II UK 148/09, publik. LEX nr 577847).

W przedmiotowej sprawie na ubezpieczonym spoczywał z mocy ustawy (art. 232 zd. 1 k.p.c.) obowiązek wskazania dowodów na poparcie swojego stanowiska, zgodnie z którym osiągnął na dzień 01 stycznia 1999 r. wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, to on bowiem z powyższego faktu wywodzi skutek prawny w postaci spełniania wszystkich ustawowych przesłanek do nabycia prawa do tego świadczenia.

Naruszenie przez sąd art. 232 zd. 2 k.p.c., dającego mu możliwość dopuszczenia z urzędu dowodu niewskazanego przez stronę, może mieć miejsce tylko wyjątkowo, jeżeli z materiałów sprawy wynika, że dopuszczenie z urzędu dowodów było szczególnie uzasadnione lub oczywiste (por. wyrok S.N. z dnia 24 czerwca 1998 r. w sprawie I PKN 194/98, publik. LEX nr 36518).

Zdaniem Sądu II instancji w postępowaniu sądowym pierwszoinstancyjnym w przedmiotowej sprawie, wobec wyczerpania środków dowodowych i niewyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, zachodziła potrzeba uzupełnienia z urzędu zgromadzonego materiału dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z przesłuchania J. L. w charakterze strony na okoliczność rodzaju i charakteru pracy ubezpieczonego w okresie jego zatrudnienia w Zakładzie (...) w B..

Podkreślenia wymaga, że wnioskodawca w postępowaniu tym nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego, a zatem zachodziła możliwość wyręczenia przez Sąd Okręgowy ubezpieczonego w inicjatywie dowodowej (por. wyrok S.N. z dnia 23 lipca 2003 r. w sprawie II CKN 320/01, publik. LEX nr 1129339).

W związku z powyższym za zasadny uznać należy zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez nie przeprowadzenie przez ten Sąd z urzędu dowodu z przesłuchania stron.

Ponadto w apelacji zawarty jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę zeznań świadków: E. Z. i S. S., a w konsekwencji poczynienie ustaleń faktycznych sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r. w sprawie III CK 245/04, publik. LEX 174185).

Wykazanie przez stronę, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. oraz że fakt ten mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być zastąpione odmienną interpretacją dowodów zebranych w sprawie (por. wyrok S.N. z dnia 10 kwietnia 2000 r. w sprawie V CKN 17/00, publik. LEX nr 40424).

W ocenie Sądu II instancji skarżący zdołał wykazać wadliwość rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów.

Spór w niniejszej sprawie dotyczy kwestii spełniania przez J. L., wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem z 1983 r.), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2013 r.).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy kwestionuje spełnianie przez ubezpieczonego przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 roku, wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, tj. co najmniej 15 - letniego (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Dla oceny kwestii spełniania tej przesłanki kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy okres zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładzie (...) w B., nazywanym dalej (...) w B., od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. podlega zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Wprawdzie wymieniony wyżej zakład pracy nie stwierdził okresów wykonywania przez J. L. stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy, lecz w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym ubezpieczony ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie jego zatrudnienia, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy wnioskodawcy z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego w J. L. w (...) w B. niezbędne jest zatem ustalenie, że w okresie tym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał on prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie I UK 124/10, publik. LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy ubezpieczonego widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

W świetle dokumentów dotyczących spornego okresu zatrudnienia: kart płac (k. 19 akt kap. pocz. ZUS), świadectwa pracy z (...) w B. (k. 6-6v. akt kap. pocz. ZUS), angaży: z dnia 02 grudnia 1985 r. (k. 20 akt em. ZUS), z dnia 25 sierpnia 1986 r. (k. 21 akt em. ZUS) i z dnia 25 maja 1987 r. (k. 21 akt em. ZUS) oraz protokołu (k. 22 akt em. ZUS) wynika (k., że wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku: pomocnika wypalacza w okresach: od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 czerwca 1986 r. i od dnia 01 stycznia 1987 r. do dnia 30 września 1988 r. oraz pomocnika wypalacza i wypalacza w okresie od dnia 01 lipca 1986 r. do dnia 31 grudnia 1986 r.

W pkt 2, poz. 18 „Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń”, działu V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych”, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MBiPMB z 06 grudnia 1983 r. Nr 3, poz. 6 ze zm.) wymieniono stanowisko wypalacza. Natomiast stanowisko pomocnika wypalacza w ogóle nie figuruje w poz. 18, działu V tego wykazu.

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że jedynie w odniesieniu do okresu zatrudnienia na stanowisku wypalacza i wypalacza od dnia 01 lipca 1986 r. do dnia 31 grudnia 1986 r. zachodzi domniemanie faktyczne, że J. L. wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 18, działu V, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Wprawdzie zeznania świadków: E. Z. (k. 29 akt sprawy 00:05:26) i S. S. (k. 29 akt sprawy 00:10:40) zwierają pewne rozbieżności dotyczące charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego na stanowisku pomocnika wypalacza, a mianowicie są rozbieżne co do tego, czy ubezpieczony wykonywał tą pracę samodzielnie, czy też razem z wypalaczem, lecz w świetle tych zeznań nie ulega wątpliwości, że stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 18, działu V, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodzi uzasadniona potrzeba ponownego dopuszczenia dowodu z zeznań świadka S. S. na okoliczność rodzaju i charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia, ponieważ zeznania tego świadka w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym są jednoznaczne i wyczerpujące, nie zachodzi również potrzeba wyjaśnienia rozbieżności pomiędzy zeznaniami świadków.

W związku z powyższym uznając, że strona powołuje dowód z zeznań w/w świadka jedynie dla zwłoki, na mocy art. 217 § 3 w zw. z art. 227 k.p.c., Sąd ten pominął ten dowód.

Zasadnie apelujący podnosi, że okoliczność, czy prace wypalacza wykonywał samodzielnie, czy też razem z wypalaczem, pozostaje bez wpływu na ocenę, czy prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, stosownie do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, a zatem nieprawidłowe jest przyjęcie, że zeznania w/w świadków nie dają podstaw do dokonania takich ustaleń faktycznych, lecz pomija treść dokumentu w postaci wypowiedzenia warunków pracy i płacy z dnia 29 czerwca 1988 r. (k. 23 akt em. ZUS).

Z treści tego dokumentu wynika, że (...) w B. wypowiedziały J. L. dotychczasowe warunki pracy i płacy z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia, proponując mu nowe warunki – stanowisko w brygadzie ustawki, tj. odbiór listew z zachowaniem stawki osobistego zaszeregowania, czyli VI kat., tj. 98,00 zł/godz. Dodatkowo czynności związane z obsługą instalacji wodnej i c.o., ryczałt – stosownie do art. 30 § 1 pkt 2 w zw. z art. 42 § 1 i 2 k.p.

W związku z tym dokumentem pojawia się wątpliwość, czy w okresie od dnia wręczenia wypowiedzenia warunków pracy i płacy do dnia 30 września 1988 r. ubezpieczony faktycznie wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 18, działu V, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Okoliczność ta ma kluczowe znaczenie dla ustalenia, czy wnioskodawca ma wymagany do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, ponieważ okres ten po zaliczeniu spornego okresu zatrudnienia, przy uwzględnieniu okresów zatrudnienia uznanych przez organ rentowy i Sąd Okręgowy, wynosiłby 15 lat, 1 miesiąc i 29 dni.

W związku z powyższym, celem uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie, na mocy art. 382 k.p.c., Sąd Apelacyjny dopuścił dowody z zeznań świadka J. K. (k. 94 akt sprawy 00:03:46) oraz z przesłuchania J. L. w charakterze strony (k. 84 akt sprawy 00:02:30) na okoliczność rodzaju i charakteru pracy ubezpieczonego w okresie jego zatrudnienia w (...) w B..

Z zeznań tego świadka oraz z przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony jednoznacznie wynika, że do dnia 30 września 1988 r. wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 18, działu V, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. W oparciu o te dowody, jak również zeznania pozostałych świadków, brak jest podstaw do przyjęcia, że w trakcie okresu wypowiedzenia warunków pracy i płacy skarżący wyraził zgodę na nowe warunki zaproponowane mu w wypowiedzeniu warunków pracy i płacy z dnia 29 czerwca 1988 r. (k. 23 akt em. ZUS).

Co więcej zeznania wszystkich świadków oraz przesłuchanie J. L. w charakterze strony (k. 84 akt sprawy 00:02:30) korespondują z treścią dokumentów w postaci: karty płac za 1988 r. (k. 19 akt kap. pocz. ZUS) i świadectwa pracy z (...) w B. (k. 6-6v. akt kap. pocz. ZUS).

Treść tych dokumentów wskazuje bowiem, że ubezpieczony do końca spornego okresu zatrudnienia wykonywał prace na stanowisku pomocnika wypalacza, zaś stosunek pracy został rozwiązany z dniem 30 września 1988 r.

W konsekwencji, dopiero po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że w całym spornym okresie zatrudnienia w (...) w B. od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. J. L. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 18, działu V, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Podlegający zaliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) w B. od dnia 02 grudnia 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. (2 lata i 10 miesięcy), liczony razem z okresami uznanymi przez organ rentowy i Sąd I instancji (12 lat, 3 miesiące i 29 dni), dają na dzień 01 stycznia 1999 r. łącznie 15 lat, 1 miesiąc i 29 dni, a zatem wnioskodawca spełnia sporną przesłankę z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Tym samym J. L. spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wobec czego zachodzi podstawa prawna do przyznania mu tego świadczenia.

W konsekwencji zasadny jest wynikający z apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej oraz w zw. z § 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2 (który dotyczy renty rodzinnej i nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie).

Wprawdzie ubezpieczony już od dnia (...)r., tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat spełnia łącznie wszystkie ustawowe przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ustawy emerytalnej, lecz wniosek o ustalenie mu prawa do emerytury zgłosił dopiero w dniu 25 czerwca 2013 r. (k. 1-4v. akt em. ZUS), a zatem stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, świadczenie to należy wypłacić mu od dnia 01 czerwca 2013 r.

W myśl art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Uznając apelację J. L. za zasadną w całości, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Stosownie do treści art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Uznając, że ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w przedmiocie prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym – osiągnięcie na dzień 01 stycznia 1999 r. okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do tego świadczenia – możliwe było dopiero po przeprowadzeniu wyczerpującego postępowania dowodowego w postępowaniu sądowo-odwoławczym w niniejszej sprawie, w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego, na podstawie art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej a contrario, Sąd ten orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego wnioskodawcy w postępowaniu apelacyjnym w niniejszej sprawie oraz opłacie podstawowej od apelacji – na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) oraz § 12 ust. 1 pkt 2 i § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), orzeczono jak w pkt 3 sentencji wyroku.