Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w II Wydziale Karnym w składzie

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Białymstoku – Beaty Kwiećkowskiej upoważnionej przez Prokuratora Apelacyjnego do udziału w sprawie

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2013 r.

sprawy S. P. s. J.

o wydanie wyroku łącznego

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 18 stycznia 2013 r. sygn. akt II K 198/12

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

II.  zwalnia skazanego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

S. P. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 25 października 1990 roku w sprawie o sygn. akt II K 369/90 za przestępstwa popełnione w dniach 16 maja 1990 r. do 3 czerwca 1990 r., z art. 208 w zw. z art. 58 kk z 1969 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz grzywnę w kwocie 1.500.000,- starych złotych. Przy czym postanowieniem z dnia 15 listopada 1994 r. zarządzono wykonanie kary warunkowo zawieszonej;

2.  Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach z dnia 28 września 1993 r. sygn. akt II K 15/93 za przestępstwa popełnione:

a)  w dniu 7 lutego 1992 r., z art. 158 § 1 kk z 1969 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz

b)  w dniu 7 lutego 1992 r., z art. 158 § 1 kk z 1969 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

które na podstawie art. 66 i 67 §1 kk z 1969 r. połączono i w ich miejsce orzeczono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności;

3.  Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach z dnia 15 lutego 1994 r. sygn. akt II K 118/93 za przestępstwo popełnione w dniu 8 lipca 1993 r., z art. 210 § 1 kk z 1969 r., na karę 3 lat pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 3.000.000,- starych złotych oraz pozbawienia praw publicznych na okres 2 lat

Przy czym wyrokiem łącznym Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach z dnia 20 kwietnia 1994 r., sygn. akt II K 49/94 połączono w/w wyroki (z pkt 2 i 3) i wymierzono wobec skazanego karę łączną 4 lat pozbawienia wolności.

4.  Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach z dnia 28 października 1997 r., sygn. akt II K 125/96 za przestępstwa popełnione:

a)  w nocy z 4 na 5 kwietnia 1996 r., z art. 156 § 2 kk z 1969 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności

b)  w dniu 7 kwietnia 1996 r., z art. 155 § 1 pkt 2 kk z 1969 r., na karę 6 lat pozbawienia wolności,

które na podstawie art. 85 k.k. w zw. 86 §1 k.k. połączono i w ich miejsce orzeczono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności;

5.  Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 czerwca 1998 r., sygn. akt II K 113/96 (zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 1998 r., sygn. akt II AKa 330/98 za przestępstwo popełnione w dniu 9 kwietnia 1996 r., z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 280 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk, na karę 5 lat pozbawienia wolności oraz pozbawienia praw publicznych na okres 3 lat, z zaliczeniem na poczet kary pozbawienia wolności okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 10 kwietnia 1996 r. do dnia 30 sierpnia 1996 r.

Przy czym wyrokiem łącznym Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 29 marca 1999 r., sygn. akt II K 189/98 połączono w/w wyroki (z pkt 4 i 5) i wymierzono karę łączną 8 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

6.  Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 6 października 2005 r., sygn. akt II K 26/05 za przestępstwo popełnione w dniu 28 września 2004 r., z art. 280 § 2 kk w zw. z art. 64 § 2 kk, na karę 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 4 listopada 2004 r. do dnia 6 października 2005 r.

7.  Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08 za przestępstwo popełnione w nocy z 27 na 28 października 1994 r., z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk, na karę 3 lat pozbawienia wolności z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 1 listopada 1994 r. do dnia 12 stycznia 1995 r.

Wyrokiem łącznym z dnia 18 stycznia 2013 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II K 198/12, Sąd Okręgowy w Olsztynie:

I.  na podstawie art. 85 kk, art. 86 § 1 kk i art. 569 §1 kpk połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach, sygn. akt II K 125/96 (pkt 4), Sądu Okręgowego w Olsztynie, sygn. akt II K 113/96 (pkt 5) oraz Sądu Rejonowego w Giżycku, sygn. akt II K 154/08 (pkt 7) i wymierzył S. P. karę łączną 11 (jedenastu) lat pozbawienia wolności;

II.  w pozostałej części łączone wyroki pozostawił do odrębnego wykonania;

III.  na podstawie art. 577 kpk na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył okresy dotychczas odbytych kar w sprawach, w których uległy połączeniu;

IV.  w pozostałym zakresie postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego na podstawie art. 572 kpk – umorzył;

V.  na podstawie art. 624 §1 k.p.k. zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego,

VI.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. G. kwotę 120 (stu dwudziestu) złotych dodatkowo powiększoną o należny podatek VAT w stawce 23%, tytułem wynagrodzenia za obronę wykonywaną z urzędu.

Wyrok, na zasadzie art. 425 § 1 i 2 kpk i art. 444 kpk, zaskarżył obrońca z urzędu skazanego w części dotyczącej wymierzonej kary pozbawienia wolności (pkt 1 wyroku).

Na podstawie art. 427 § 2 kpk i art. 438 pkt 3 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, że brak jest podstaw do wymierzenia skazanemu S. P. kary łącznej na zasadzie pełnej absorpcji;

2.  rażącą niewspółmierność orzeczonej kary pozbawienia wolności wobec skazanego przez niezastosowanie zasady pełnej absorpcji.

W konkluzji, na podstawie art. 427 § 1 kpk i art. 437 § 1 kpk, wniósł o – zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez złagodzenie orzeczonej wobec skazanego S. P. kary pozbawienia wolności w wymiarze 11 lat poprzez zastosowanie zasady pełnej absorpcji kar jednostkowych orzeczonych wobec niego wyrokami Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach, sygn. II K 125/96, Sądu Okręgowego w Olsztynie, sygn. II K 113/96 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku, sygn. II K 154/08.

Natomiast skazany S. P., w piśmie z dnia 7 lutego 2013 r. (zatytułowanym – „apelacja”) zakwestionował wyrok w zakresie przyjętego przez Sąd Okręgowy połączenia kar, z tego względu, że w ogóle kwestionuje swoją odpowiedzialność za czyn przypisany mu wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08, za który został skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności. Uważa, że w związku z tym wyrokiem, jest od dnia 12 lutego 2012 r. bezprawnie pozbawiony wolności, gdyż kary wynikające z wyroków wskazanych w pkt 4 i 5, objęte karą łączną 8 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną wyrokiem łącznym Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 29 marca 1999 r., sygn. akt II K 189/98, jak również karę orzeczoną wyrokiem wskazanym w pkt 6, odbył już w całości. Podniósł, że do czasu rozpoznania skarg, które złożył w związku z przedmiotowym skazaniem do Ministerstwa Sprawiedliwości nie było możliwości wydania wyroku łącznego obejmującego karę orzeczoną w/w wyrokiem. Domagał się jednocześnie połączenia odbytych już kar i zarządzenia niezwłocznego zwolnienia go z zakładu karnego (k.117-120).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest w sposób oczywisty bezzasadna. Kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku, przez pryzmat wywodów apelacji, nie daje podstaw do podzielenia podniesionych w niej zarzutów.

Przede wszystkim należy wskazać, że skarżący nie wykazał, aby treść dokonanych przez Sąd I instancji ocen i wniosków, w tym w zakresie wartości i znaczenia przesłanek, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie, nie odpowiadała zasadom prawidłowego rozumowania i tym samym powodowała wystąpienie błędu z art. 438 pkt 3 kpk. Apelacja w przedmiotowym zakresie nie zawiera żadnej argumentacji.

Sądząc z treści uzasadnienia apelacji, apelujący sugerował raczej wystąpienie obrazy przepisów postępowania, gdyż twierdził, że Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę wszystkich istotnych dla prawidłowego wyrokowania okoliczności sprawy, tj. pominął fakty wynikające z opinii o skazanym. Również tak ujęty zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż i takie uchybienie w rzeczywistości nie wystąpiło. Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika bowiem jednoznacznie, że Sąd Okręgowy rozważał treść opinii, w tym miał na uwadze to, że zachowanie skazanego do 2009 r. było poprawne. W opisanych okolicznościach nie sposób było zatem przyjąć, aby wystąpiła również względna przesłanka odwoławcza, o której mowa w art. 438 pkt 2 kpk.

Wreszcie stwierdzić trzeba, że zaskarżone orzeczenie nie jest również dotknięte uchybieniem, o którym mowa w art. 438 pkt 4 kpk, gdyż orzeczona wobec skazanego kara łączna 11 lat pozbawienia wolności nie ma żadną miarą przymiotu rażąco niewspółmiernie surowej w rozumieniu przepisu w/w artykułu.

Łącząc wyroki Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach z dnia 28 października 1997 r., sygn. akt II K 125/96, Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 czerwca 1998 r., sygn. akt II K 113/96 oraz Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08 – zgodnie z treścią przepisu art. 86 § 1 kk – można było wymierzyć łączną karę pozbawienia wolności w granicach od 6 lat (najwyższa kara wymierzona za przestępstwo pozostające w zbiegu z innymi przestępstwami) do 14 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (suma kar wymierzonych za pozostające w zbiegu przestępstwa). Jednocześnie dla granic kary łącznej bez znaczenia była wysokość orzeczonych uprzednio kar łącznych. Zauważyć bowiem trzeba, że „gdy wyrok łączny obejmuje wyrok, w którym wymierzono karę łączną lub dochodzi do wydania kolejnego wyroku łącznego obejmującego wyrok, w którym orzeczono karę jednostkową z wcześniej wydanym wyrokiem łącznym, to granic nowej kary łącznej w wyroku łącznym nie wyznaczają poprzednie kary łączne, tylko kary jednostkowe wymierzone za poszczególne przestępstwa.”(patrz – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2010 r., IV KK 162/10, Biul.PK 2010/4/14; por. także – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., V KK 419/06, OSNKW 2007/10/74, Biul.SN 2007/10/16; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2009 r., V KK 148/09, OSNwSK 2009/1/2178; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2008 r., III KK 276/08, LEX nr 465880).

Wysokość orzeczonej wobec skazanego zaskarżonym wyrokiem kary łącznej odbiega zatem znacznie od sumy kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa.

Jednocześnie nie było podstaw do orzeczenia wobec skazanego kary łącznej na zasadzie pełnej absorpcji.

Wypada podnieść, iż wskazane przez skarżącego okoliczności takie jak: nieprzynależenie skazanego do podkultury grypsujących, brak u niego uzależnień oraz to, że był w warunkach izolacji penitencjarnej nagradzany regulaminowo i funkcjonuje w niej bezkonfliktowo nie mogły przesądzić automatycznie o konieczności ukształtowania kary łącznej według wyżej przywołanej zasady.

Trzeba w tym kontekście podkreślić, że wskazywane przez obronę okoliczności stanowią bowiem jedynie część elementów, które należy brać po uwagę przy kształtowaniu kary łącznej w wyroku łącznym, a zasadniczą kwestią jaką należy badać w tym zakresie jest związek podmiotowo – przedmiotowego zbiegających się przestępstw. Przy czym jak trafnie stwierdził Sąd Okręgowy, odwołując się do poglądów judykatury i doktryny, stosowanie zasad absorpcji czy kumulacji, jako rozwiązań skrajnych, powinno następować zupełnie wyjątkowo.

W realiach przedmiotowej sprawy przestępstwa, za które wymierzono kary podlegające łączeniu, pozostawały w relatywnie bliskim związku czasowym (Sąd Apelacyjny, z uwagi na kierunek środka odwoławczego, nie mógł weryfikować tego ustalenia pomimo, że przestępstwo, którego dotyczy wyrok z pkt 7 zostało popełnione półtora roku wcześniej niż pozostałe zbiegające się przestępstwa), jak również wszystkie godziły – jak to ujął Sąd Okręgowy – „między innymi w to samo dobro prawne” (między innymi, gdyż dwa z nich godziły nie tylko w życie i zdrowie, ale również w mienie). Niemniej jednak w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że zasadę absorpcji stosuje się w wymiarze kary łącznej wyjątkowo, gdy związek podmiotowo-przedmiotowy zbiegających się przestępstw jest tak ścisły, że upodabnia je do jednego przestępstwa, jak w przypadku pomijalnego zbiegu przestępstw lub ciągu przestępstw, gdy nie potrzeba podwyższać progu represji karnej. Taka zaś sytuacja ewidentnie nie wystąpiła w niniejszej sprawie, o czym dobitnie świadczy opis poszczególnych ze zbiegających się przestępstw.

Nie sposób zarazem zgodzić się ze skarżącym, iż zachowanie skazanego w zakładzie karnym jest aż tak dobre jak to przedstawiono w uzasadnieniu apelacji. Wypada przypomnieć, co Sąd Okręgowy zasadnie dostrzegł, że zachowanie skazanego oceniane jest jako niestabilne zmienne. Od 2009 r. skazany był wielokrotnie, ostatnio w 2012 r., karany dyscyplinarnie za odmowę wykonania polecenia przełożonego, odmowę przyjęcia posiłku dostarczonego przez administrację zakładu karnego i stosowano wobec niego kilkukrotnie środki przymusu bezpośredniego w związku z przeciwdziałaniem groźnemu nieposłuszeństwu lub zakłóceniu porządku.

Skazany nie angażuje się w swój proces resocjalizacji, o czym ewidentnie świadczy fakt odbywania przez niego kary w systemie zwykłym i jednoczesny brak jego zainteresowania zmianą systemu odbywania kary. Należy przy tym podnieść, że do lutego 2010 r. odbywał karę w systemie programowego oddziaływania. Nie jest również zainteresowany pracą, choć uprzednio był nieodpłatnie zatrudniony jako porządkowy.

Mając na względzie całość przedstawionych wyżej okoliczności nie ma podstaw do uznania, że wymierzona wobec skazanego łączna kara pozbawienia wolności jest rażąco surowa, a tylko takie uznanie dawałoby podstawę do jej obniżenia przez sąd odwoławczy.

Przypomnieć w tym kontekście wypada, że ustawodawca uznał, iż przesłanką uzasadniają zmianę orzeczenia o karze w ramach podstawy odwoławczej z art. 438 pkt 4 kpk jest nie sama „niewspółmierność kary”, lecz wyłącznie taka która ma przymiot „rażącej” w rozumieniu w/w przepisu. Nie każda bowiem różnica w ocenie łagodności lub surowości kary pomiędzy sądem meriti a skarżącym ma prowadzić do zmiany orzeczenia o karze w postępowaniu odwoławczym kary, czy też w ogóle dawać podstawę do kwestionowania trafności wydanego przez Sąd I instancji orzeczenia. Przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona jedynie wówczas, jeśli z punktu widzenia nie tylko sprawcy, ale i ogółu społeczeństwa, kara jawi się jako niesprawiedliwa, zbyt drastyczna, przynosząca nadmierną dolegliwość.

Takiej oceny w realiach przedmiotowej sprawy nie sposób jednak dokonać.

Podkreślić należy, że Sąd Okręgowy w Olsztynie, wydając zaskarżony wyrok, w sposób prawidłowy, zgodnie z treścią art. 85 kk, ustalił w niniejszej sprawie zbieg realny czterech przestępstw, za które zostały orzeczone kary w trzech różnych wyrokach, w tym wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08.

Zaistnienie przesłanek z art. 85 kk obligowało Sąd Okręgowy do wydania wyroku łącznego i oznaczało również brak swobody w doborze skazań podlegających łączeniu i niemożność pominięcia części z nich (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2013 r., IV KK 416/12, LEX nr 1254719).

Brak było przy tym podstaw do objęcia węzłem wyroku łącznego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 6 października 2005 r., sygn. akt II K 26/05, w miejsce wyroku Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08.

Wyrok Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08 (wyrok z pkt 7) zapadł w stosunku do przestępstwa, które zostało popełnione w nocy z 27 na 28 października 1994 r., czyli jeszcze zanim został wydany w/w wyrok Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach z dnia 28 października 1997 r., sygn. akt II K 125/96 (wyrok z pkt 4), który to wyrok wyznaczał graniczny moment czasowy dla rozpatrywanego zbiegu przestępstw. Natomiast wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 6 października 2005 r., sygn. akt II K 26/05 (wyrok z pkt 6) dotyczył przestępstwa, które zostało popełnione w dniu 28 września 2004 r., a zatem już po dacie wydania wyroku Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach.

Przestępstwa, tworzące zbieg, o którym mowa w art. 85 kk muszą być zaś popełnione wcześniej, niż zapadł pierwszy wyrok, co do któregokolwiek z nich (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów - zasada prawna z dnia 25 lutego 2005 r., I KZP 36/04, OSNKW 2005/2/13, Prok.i Pr.-wkł. 2005/7-8/3, OSP 2005/12/149, Wokanda 2005/9/9, Biul.SN 2005/2/23).

W tych okolicznościach stanowisko wyrażone przez skazanego w piśmie z dnia 7 lutego 2013 r., o braku podstaw do objęcia wyrokiem łącznym kary orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt II K 154/08 i zawierające żądanie objęcia wyrokiem łącznym wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 6 października 2005 r., sygn. akt II K 26/05 jest oczywiście błędne, podobnie jak przedstawione przez niego zapatrywania prawne. Treść pisma wskazuje, że skazany po prostu nie chce przyjąć do wiadomości w/w skazania, które nie zostało podważone ani w trybie zwykłych, ani też nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Zupełnie subiektywne odczucia skazanego w przedmiotowym zakresie nie mogły mieć dla przedmiotu niniejszego postępowania żadnego znaczenia. Należy podkreślić, że Sąd Apelacyjny jest uprawniony do badania sprawy jedynie w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje (art. 433 § 1 kpk). Wyżej wskazane pismo skazanego mogło mieć zatem tylko takie znaczenie, że Sąd Apelacyjny badał, czy nie zachodziła rażąca niesprawiedliwość zaskarżonego orzeczenia w rozumieniu art. 440 kpk, ale sprawdzałby to i bez rzeczonego pisma, gdyż był do tego zobligowany z urzędu.

W tym kontekście należy wyraźnie podkreślić, że zaskarżony wyrok nie jest również dotknięty jakimikolwiek uchybieniami, które Sąd Apelacyjny miałby obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 437 §1 k.p.k. orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zwolnił skazanego na podstawie art. 624 § 1 kpk od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, ponieważ skazany odbywa obecnie karę pozbawienia wolności i nie ma możliwości zarobkowania.

Sąd Apelacyjny nie orzekał o wynagrodzeniu za nieopłaconą obronę skazanego w postępowaniu odwoławczym, gdyż obrońca z urzędu skazanego o to nie wnosił.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.