Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska – Ząbczyk

Protokolant: Marcin Guzik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 lipca 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

przeciwko P. A. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąwe W.umowę darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości położonej w Ś.przy ul. (...), oznaczonej numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 0,5305 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartą w dniu 3 grudnia 2007 roku pomiędzy P. A. (2)a B. A.w formie aktu notarialnego, sporządzonego przed notariuszem J. N.w Kancelarii Notarialnej w Ś.przy ul. (...)(rep. A (...)) - celem realizacji wierzytelności strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąwe W.w kwocie 115 100,00 zł (sto piętnaście tysięcy sto złotych 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lipca 2008 roku oraz kosztami procesu w kwocie 5 400,00 zł, stwierdzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 roku wydanego w sprawie o sygn. akt VII Pm 14/08 oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 marca 2010 roku wydanego w sprawie o sygn. III APa 3/2010;

II.  zasądza od pozwanego P. A. (1) na rzecz strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. kwotę 9 372,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) sp. z o.o. we W. w pozwie wniesionym przeciwko P. A. (1), doprecyzowanym w piśmie procesowym z dnia 29 kwietnia 2013 r. (k. 195), domagała się uznania za bezskuteczną w stosunku do niej czynności prawnej dokonanej przez dłużnika P. A. (2) z osobą trzecią B. A. w postaci umowy darowizny z dnia 3 grudnia 2007 r., której przedmiotem był udział w wysokości ½ w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), do wysokości wierzytelności powoda w kwocie 115 100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2008 r. i kosztami procesu, wynikającej z tytułu egzekucyjnego wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt VII Pm 14/08 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 marca 2010 r., sygnatura akt III APa 3/2010. Strona powodowa domagała się również zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego żądania strona powodowa podniosła, że dysponuje przeciwko dłużnikowi P. A. (2) tytułem egzekucyjnym – wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r., zasądzającym na jej rzecz kwotę 115 100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2008 r. i kosztami procesu. Egzekucja powyższej należności prowadzona z majątku dłużnika była bezskuteczna i została umorzona. Przeprowadzone na wniosek wierzyciela postępowanie o wyjawienie majątku wykazało, że dłużnik nie posiada żadnego majątku trwałego w postaci nieruchomości czy ruchomości. Jednocześnie dłużnik oświadczył, że w dniu 3 grudniu 2007 r. przeniósł na swoją żonę B. A. na podstawie umowy darowizny udział ½ w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). B. A. umową darowizny z dnia 28 kwietnia 2008 r. przeniosła własność tej nieruchomości na swojego syna Ł. A.. Z kolei Ł. A., umową pożyczki oraz przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 12 lipca 2010 r. powyższą nieruchomość zbył na rzecz swojego brata P. A. (1). Strona powodowa podniosła, że powyższe rozporządzenia dokonane były z pokrzywdzeniem wierzyciela i że dłużnik P. A. (2), przenosząc na swoją małżonkę na podstawie umowy darowizny własność przysługującego mu udziału w nieruchomości, działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wskutek czynności prawnej dokonanej po zaistnieniu sporu pomiędzy stroną powodową a P. A. (2), dłużnik celowo wyzbył się jedynego majątku, przez co stał się całkowicie niewypłacalny, o czym świadczy postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego oraz wyniki postępowania o wyjawienie majątku. Dłużnik miał przy tym pełną świadomość istnienia swoich zobowiązań względem (...) sp. z o.o. oraz ich wysokości. Dokonane darowizny przedmiotowej nieruchomości na rzecz żony przesądzało o jej wiedzy o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Strona powodowa podniosła także, że początkowo B. A. zobowiązała się ustanowić na rzecz strony powodowej jako wierzyciela hipotekę na przedmiotowej nieruchomości, jednakże czynność ta nie doszła do skutku, gdyż darowała ona tę nieruchomość synowi Ł. A.. Czynność ta została zaś dokonana w celu zabezpieczenia dłużnika przed roszczeniami ze strony powoda. Następnie zaś bezpośredni następca osoby trzeciej syn Ł. A., na podstawie umowy pożyczki wraz z przeniesieniem własności nieruchomości na zabezpieczenie przeniósł własność nieruchomości na rzecz dalszego podmiotu, tj. brata P. A. (1). Zawarcie kolejnej czynności prawnej dotyczącej nieruchomości pomiędzy osobami bliskimi (rodzeństwem) przesądzał o działaniu ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Strona powodowa podkreśliła przy tym, że umowa przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie, zawarta w związku z umową pożyczki z dnia 12 lipca 2010 r., stanowiła czynność nieodpłatną.

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 lipca 2012 r. (k. 97) pozwany P. A. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska podniósł, że dłużnik powodowej spółki P. A. (2) ustanowił rozdzielność majątkową ze swoją żoną B. A.i na podstawie umowy darowizny z dnia 3 grudnia 2007 r. przeniósł na nią swój udział wynoszący ½ we własności nieruchomości położonej w Ś.przy ul. (...). Dodał, że kolejne czynności rozporządzające dokonane zostały jedynie ze względu na interes rodziny. Pozwany wskazał, że małżeńska umowa majątkowa została zawarta na długo przed uprawomocnieniem się tytułu egzekucyjnego, jak i na długo przed wniesieniem przez wierzyciela P. A. (2)pozwu o zwrot nierozliczonej kwoty (lipiec 2008). Dodał, że wcześniej dłużnik pozostawał w relacji pracowniczej z wierzycielem, a ich stosunki były dobre i nie istniał po jego stronie zamiar i świadomość dokonywania jakichkolwiek czynności prawnych z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli. Jedynym powodem, dla którego P. A. (2)zdecydował się przekazać swojej żonie udział w nieruchomości, była jego choroba alkoholowa i świadomość problemu, jaki choroba ta stwarzała rodzinie oraz jego motywacja do zabezpieczenia najbliższych. Pozwany podniósł także, że B. A., dbając o dobro swoich dzieci, darowała własność nieruchomości synowi Ł. A., ten zaś, na skutek stosunków zobowiązaniowych łączących go z bratem P. A. (1), przenosił na niego własność nieruchomości. Podkreślił, że późniejsze rozporządzenia nieruchomością są nieistotne, gdyż pierwotne przeniesienie udziału w nieruchomości przez P. A. (2)na jego żonę nie było motywowane chęcią wyzbycia się majątku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. A. (2) od sierpnia 2005 r. do czerwca 2008 r. był członkiem zarządu (...) sp. z o.o. we W.. W okresie od lipca 2007 r. do kwietnia 2008 r. P. A. (2) pobierał z kasy spółki tytułem utargów i zaliczek pewne kwoty pieniężne, których łączna wartość opiewała na kwotę 154 600,00 zł. Z pobranych kwot P. A. (2) nie rozliczał się.

(dowód: dokumenty KW, k. 15-16, 18-28,30-44, 46-55, 57-61, 63-70, 72-87, 89-99, 101-115, 117-118, 121, 280-281 akt Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze VII Pm 14/08; zapisy księgowe na koncie P. A. (2), k. 199-200, 212-218 akt Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze VII Pm 14/08; przesłuchanie za stronę powodową R. K. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 13 min. 42 sek. - 26 min. 58 sek.; częściowo zeznania świadka P. A. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 3 min. 45 sek. – 30 min. 43 sek., e-protokół z dnia 10 maja 2013 r. 48 min. 48 sek. – 1 godz. 7 min. 06 sek.)

Z tytułu umowy zawartej w dniu 22 listopada 2007 r. pomiędzy powodową spółką a jej kontrahentem (...) sp. z o.o. powodowa spółka wystawiła (...) sp. z o.o. weksel in blanco jako zabezpieczenie zobowiązań powodowej spółki. Weksel został poręczony przez P. A. (2).

(dowód: deklaracja poręczenia wekslowego, k. 189; umowa nr (...) z dnia 22 listopada 2007 r., k. 190; częściowo zeznania świadka P. A. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 3 min. 45 sek. – 30 min. 43 sek., e-protokół z dnia 10 maja 2013 r., 48 min. 48 sek. – 1 godz. 7 min. 06 sek.)

P. A. (2) był również zadłużony u B. N. – głównej księgowej powodowej spółki i zarazem członka jej zarządu.

(dowód: zeznania świadka B. N., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 1 godz. 4 min. 42 sek. – 1 godz. 23 min. 37 sek.)

W dniu 3 grudnia 2007 r. małżonkowie P. A. (2) i B. A. zawarli w formie aktu notarialnego małżeńską umowę majątkową, mocą której ustanowili ustrój rozdzielności majątkowej.

(dowód: małżeńska umowa majątkowa z dnia 3 grudnia 2007 r. zawarta w formie aktu notarialnego przez notariuszem J. N.w Kancelarii Notarialnej w Ś., Rep. A nr (...), k. 108)

W dniu 3 grudnia 2007 r. małżonkowie P. A. (2) i B. A. zawarli także umowę darowizny, mocą której P. A. (2) darował żonie B. A. przysługujący mu udział ½ w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), a B. A. darowiznę tę przyjęła.

(dowód: umowa darowizny z dnia 3 grudnia 2007 r. zawarta w formie aktu notarialnego przez notariuszem J. N.w Kancelarii Notarialnej w Ś., Rep. A nr (...), k. 106-107)

Darowany udział w położonej w Ś. przy ul. (...) stanowił jedyny majątek P. A. (2).

(dowód: częściowo zeznania świadka P. A. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 3 min. 45 sek. – 30 min. 43 sek., e-protokół z dnia 10 maja 2013 r., 48 min. 48 sek. – 1 godz. 7 min. 06 sek.; częściowo zeznania świadka B. A., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 30 min. 43 sek. – 54 min. 30 sek.; zeznania świadka B. N., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 1 godz. 4 min. 42 sek. – 1 godz. 23 min. 37 sek.; zeznania świadka R. K. (2) , e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 1 godz. 23 min. 37 sek. – 1 godz. 43 min. 55 sek.; częściowo zeznania świadka L. G., e-protokół z dnia 10 maja 2013 r., 21 min. 14 sek. – 48 min. 48 sek.; przesłuchanie za stronę powodową R. K. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 13 min. 42 sek. – 26 min. 58 sek.; przesłuchanie pozwanego P. A. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 26 min. 58 sek. – 38 min. 11 sek.)

P. A. (2) cierpiał na chorobę alkoholową. W okresie od dnia 25 kwietnia 2008 r. do dnia 5 maja 2008 r. z tego powodu był hospitalizowany w (...) Zespole (...) we W..

(dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego z dnia 5 maja 2008 r., k. 101; częściowo zeznania świadka P. A. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 3 min. 45 sek. – 30 min. 43 sek.; e-protokół z dnia 10 maja 2013 r., 48 min. 48 sek. – 1 godz. 7 min. 06 sek.; częściowo zeznania świadka B. A., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 30 min. 43 sek. – 54 min. 30 sek.; częściowo zeznania świadka Ł. A., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 54 min. 30 sek. – 1 godz. 1 min. 35 sek.; zeznania świadka R. K. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 1 godz. 23 min. 37 sek. – 1 godz. 43 min. 55 sek.; przesłuchanie za stronę powodową R. K. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 13 min. 42 sek. – 26 min. 58 sek.)

W dniu 28 kwietnia 2008 r. pomiędzy B. A. a jej synem Ł. A. zawarta został umowa darowizny, na podstawie której B. A. darowała Ł. A. nieruchomość położoną w Ś. przy ul. (...), a Ł. A. darowiznę przyjął.

(dowód: umowa darowizny z dnia 28 kwietnia 2008 r. zawarta w formie aktu notarialnego przez notariuszem J. N.w Kancelarii Notarialnej w Ś., Rep. A nr (...), k. k. 104-105)

W dniu 3 czerwca 2008 r. P. A. (2) został odwołany z funkcji prezesa zarządu. Powodowa spółka rozwiązała z P. A. (2) umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia na art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

(dowód: zawiadomienie z dnia 30 czerwca 2008 r., k. 173; protokół z nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników strony powodowej z dnia 3 czerwca 2008 r., k. 175-176; rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z dnia 30 czerwca 2008 r., k. 179)

W dniu 12 lipca 2010 r. pomiędzy Ł. A. a pozwanym P. A. (1) zawarta została umowa pożyczki oraz przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie. Na podstawie powyższej umowy P. A. (1) udzielił Ł. A. pożyczki w kwocie 100 000,00 zł (§ 1 Umowy). Celem zabezpieczenia wierzytelności pożyczkodawcy, pożyczkobiorca przeniósł na rzecz pozwanego własność nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...) (§ 5 Umowy). Jednocześnie pozwany zobowiązał się do powrotnego przeniesienia na rzecz pożyczkobiorcy Ł. A. spornej nieruchomości po dokonaniu spłaty pożyczki (§ 8 Umowy).

(dowód: umowa pożyczki oraz przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 12 lipca 2010 r. zawarta w formie aktu notarialnego przez notariuszem J. N.w Kancelarii Notarialnej w Ś., Rep. A nr (...) k. 102-103)

Do dnia zamknięcia rozprawy pożyczka nie została zwrócona pozwanemu.

(dowód: częściowo zeznania świadka Ł. A., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 54 min. 30 sek. – 1 godz. 1 min. 35 sek.; przesłuchanie pozwanego P. A. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 26 min. 58 sek. – 38 min. 11 sek.)

Strona powodowa w maju i lipcu 2008 r. wzywała P. A. (2) do zapłaty kwoty 159 783, 21 zł tytułem zwrotu pobranych przez niego od powodowej spółki i nierozliczonych kwot pieniężnych z tytułu utargu i zaliczek. W sierpniu 2008 r. powodowa spółka wniosła przeciwko P. A. (2) pozew o zapłatę. Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt VII Pm 14/08, zasądzona została od P. A. (2) na rzecz strony powodowej kwota 115 100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2008 r. Ponadto zasądzono od P. A. (2) na rzecz strony powodowej kwotę 2 700,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 marca 2010 r. (sygnatura akt III APa 3/10) apelacja P. A. (2) od powyższego wyroku została oddalona, a ponadto zasądzono od P. A. (2) na rzecz strony powodowej dalszą kwotę 2700,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. W dniu 17 marca 2010 r. orzeczeniom została nadana klauzula wykonalności.

(dowód: wezwania do zapłaty z dnia 30 maja 2008 r., k. 172; wezwania do zapłaty z dnia 9 lipca 2008 r., 173; wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r., k. 329 akt o sygnaturze VII Pm 14/08; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 marca 2010 r., k. 368 akt o sygnaturze VII Pm 14/08)

Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego strona powodowa prowadziła postępowanie egzekucyjne przeciwko P. A. (2). Postępowanie egzekucyjne było bezskuteczne i jako takie zostało umorzone.

(dowód: postanowienie z dnia 15 września 2010 r. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków M. S., sygnatura akt Km 1192/10, k. 6 akt Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej o sygnaturze I Co 246/11)

Strona powodowa wniosła także o nakazanie P. A. (2) wyjawienia majątku. W toku postępowania o wyjawienie majątku ustalono, że na dzień 28 marca 2011 r. dłużnik nie posiadał żadnego majątku, w szczególności nieruchomości, ruchomości, środków finansowych oraz wierzytelności i innych praw majątkowych, poza wierzytelnością o wypłatę wynagrodzenia za pracę w kwocie 1386,00 zł brutto.

(dowód: wykaz majątku, k. 15-16 akt Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej o sygnaturze I Co 246/11; zeznania świadka R. K. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 1 godz. 23 min. 37 sek. – 1 godz. 43 min. 55 sek.; częściowo zeznania świadka L. G., e-protokół z dnia 10 maja 2013 r., 21 min. 14 sek. – 48 min. 48 sek.; protokół z nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników strony powodowej z dnia 3 czerwca 2008 r., k. 175-176; rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z dnia 30 czerwca 2008 r., k. 179; przesłuchanie za stronę powodową R. K. (1), e – protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 13 min. 42 sek. – 26 min. 58 sek.)

Weksel wystawiony na (...) sp. o.o., który poręczył P. A. (2), został wypełniony na kwotę 279 411,27 zł, a następnie wykupiony przez R. K. (2) – dotychczasowego udziałowca powodowej spółki. Nakazem zapłaty z dnia 27 maja 2010 r. (sygnatura akt I Nc 270/10) Sąd Okręgowy we Wrocławiu nakazał pozwanemu P. A. (2), aby zapłacił R. K. (2) z weksla kwotę 279 411,27 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami.

(dowód: zawiadomienie o wypełnieniu weksla z dnia 2 października 2008 r., k. 177; zawiadomienie o przekazaniu weksla, k. 178; nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 27 maja 2010 r. wydany przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie o sygnaturze I Nc 270/10, k. 188; postanowienie z dnia 15 września 2010 r. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków M. S., sygnatura akt Km 1192/10, k. 6 akt Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej o sygnaturze I Co 246/11; częściowo zeznania świadka P. A. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r.; 3 min. 45 sek. – 30 min. 43 sek., e-protokół z dnia 10 maja 2013 r. 48 min. 48 sek. – 1 godz. 7 min. 06 sek.; przesłuchanie za stronę powodową R. K. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r., 13 min. 42 sek. – 26 min. 58 sek.)

Obecnie P. A. (2) nie ma żadnego majątku. Jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Wspólnie z żoną B. A. pozostaje na utrzymaniu pozwanego. W dalszym ciągu zamieszkują w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), stanowiącej własność pozwanego.

(dowód: częściowo zeznania świadka P. A. (2), e-protokół z dnia 15 marca 2013 r. 3 min. 45 sek. – 30 min. 43 sek.; e-protokół z dnia 10 maja 2013 r., 48 min. 48 sek. – 1 godz. 7 min. 06 sek.; częściowo zeznania świadka B. A., e-protokół z dnia 15 marca 2013 r., 30 min. 43 sek. – 54 min. 30 sek.; przesłuchanie za stronę powodową R. K. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r. 13 min. 42 sek. – 26 min. 58 sek.; przesłuchanie pozwanego P. A. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013r. 26 min. 58 sek. – 38 min. 11 sek.)

Pozwany P. A. (1) pracuje za granicą i uzyskuje miesięczne dochody w kwocie 3000 funtów.

(dowód: częściowo przesłuchanie pozwanego P. A. (1), e-protokół z dnia 15 lipca 2013 r. 26 min. 58 sek. – 38 min. 11 sek.)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Strona powodowa (...) sp. z o.o. we W. w pozwie wniesionym przeciwko pozwanemu P. A. (1) domagała się uznania za bezskuteczną w stosunku do niej czynności prawnej dokonanej przez dłużnika P. A. (2) z osobą trzecią B. A. w postaci umowy darowizny z dnia 3 grudnia 2007 r., której przedmiotem był udział w wysokości ½ w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), do wysokości wierzytelności powoda w kwocie 115 100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2008 r. i kosztami procesu, wynikającej z tytułu egzekucyjnego w postaci wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt VII Pm 14/08 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 marca 2010 r. wydanego pod sygnaturą akt III APa 3/2010. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (art. 527 k.c.). Jeżeli jednak wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.).

Zdaniem Sądu strona powodowa domagając się uznania za bezskuteczną umowy darowizny udziału we współwłasności nieruchomości z dnia 3 grudnia 2007 r., dokonanej pomiędzy P. A. (2) i B. A., prawidłowo pozwała P. A. (1). Zgodnie bowiem z art. 531 § 2 k.c. w wypadku, gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenia było nieodpłatne. W niniejszej sprawie osoba trzecia (tj. B. A.), z którą dłużnik powodowej spółki (tj. P. A. (2)) zawarł zaskarżoną umowę darowizny, dokonała dalszego zbycia nieruchomości (obejmującej również udział darowany przez dłużnika) na rzecz Ł. A. (umowa darowizny z dnia 28 kwietnia 2008 r.), który z kolei zbył nieruchomość na rzecz pozwanego P. A. (1) (umowa przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 12 lipca 2010 r.). Pozwany P. A. (1) jest więc osobą, na rzecz której ostatecznie nastąpiło rozporządzenie korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią na skutek zawartej z dłużnikiem czynności. W ciągu powyższych czynności prawidłowo także strona powodowa zaskarżyła pierwszą z nich, tj. umowę darowizny z dnia 3 grudnia 2007 r., której przedmiotem był udział w wysokości ½ w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...). W ocenie Sądu tylko ta czynność może być uznana za „czynność prawną dłużnika dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli”, o której mowa w art. 531 § 1 i 2 k.c. Stroną dalszych czynności prawnych obejmujących rozporządzenie sporną nieruchomością nie był bowiem dłużnik P. A. (2), tylko osoby, które ze stroną powodową nie łączył żaden stosunek prawny. Należy także zauważyć, że to tylko pierwsza umowa z dnia 3 grudnia 2007 r. spowodowała „wyjście” z majątku dłużnika określonego składnika majątkowego, do którego strona powodowa mogłaby skierować egzekucję swoich roszczeń. Wprawdzie na skutek dalszych czynności składnik ten pozostaje teraz własnością pozwanego, który nie był stroną umowy z dnia 3 grudnia 2007 r., to jednak należy podkreślić, że do nabycia przez niego własności nieruchomości doszło na skutek czynności dokonywanych wyłącznie przez osoby trzecie, a nie przez dłużnika. Zaskarżenie zatem innej czynności prawnej niż ta, którą dłużnik faktycznie rozporządził swoim udziałem w nieruchomości, nie będzie wystarczające do uznania tego udziału – w relacjach z wierzycielem – za własność dłużnika. Uniemożliwi to tym samym skierowanie egzekucji do tego składnika majątkowego albowiem egzekucja może być prowadzona wyłącznie z majątku dłużnika oraz z majątku uznanego za majątek dłużnika.

Judykatura potwierdza, że w wypadku, gdy dochodzi do dalszych rozporządzeń korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią, przedmiotem żądania jest czynność prawna dokonana przez dłużnika z osobą trzecią, nie zaś czynność prawna dokonana przez osobę trzecią z jego następcą. Dopuszcza się przy tym zaskarżenie – obok czynności dokonanej przez dłużnika – również dalszych czynności, dokonanych przez osobę trzecią z jej następcami (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 października 2008 r., I ACa 418/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r., II CSK 448/11). Zdaniem Sądu powyższe wypowiedzi nie świadczą jednak o konieczności jednoczesnego zaskarżenia obok czynności dłużnika także wszystkich czynności, których zawarcie doprowadziło do przeniesienia własności dłużnika na osobę inną niż ta, z którą dłużnik dokonywał „pierwszej” czynności. Zdaniem Sądu taki wymóg nie wynika z art. 531 § 2 k.c., który przewiduje jedynie szczególną legitymację procesową dla osoby dokonującej dalszej czynności z osobą trzecią. Regulacja ta nie dotyczy natomiast przedmiotu zaskarżenia albowiem ten został jednoznacznie określony w § 1 art. 531 k.c. i odnosi się wyłącznie do „czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli”. Za powyższym wnioskiem przemawia także to, że przyznając legitymację kolejnej osobie, na rzecz której rozporządzenie nastąpiło, ustawodawca nie przewidział jakichkolwiek przesłanek uznania dalszych czynności prawnych za bezskuteczne w stosunku do wierzyciela. Wręcz przeciwnie, w przypadku czynności odpłatnych, nakazuje jedynie badać wiedzę pozwanego o okolicznościach uzasadniających uznanie za bezskuteczną czynności dłużnika, a nie tej czynności, której pozwany był stroną. Natomiast w przypadku rozporządzenia nieodpłatnego ustawodawca nie uznał za istotne żadnych innych faktów niż te, które wymagałyby ustalenia w procesie przeciwko osobie trzeciej dokonującej zaskarżonej czynności bezpośrednio z dłużnikiem.

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że strona powodowa właściwe pozwała P. A. (1), zaskarżając w sprawie jedynie umowę darowizny udziału w nieruchomości z dnia 3 grudnia 2007 r. zawartą pomiędzy dłużnikiem P. A. (2) a jego żoną B. A..

Sąd uznał przy tym, że rozporządzenie, w rezultacie którego pozwany stał się właścicielem nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), stanowiło czynność nieodpłatną. Umowa z dnia 12 lipca 2010 r. została bowiem zawarta pomiędzy pozwanym a Ł. A. w związku z umową pożyczki i służyła jedynie zabezpieczaniu roszczeń pożyczkodawcy z tego tytułu. Miała ona charakter nieodpłatny, gdyż pozwany (nabywca) uzyskał przysporzenie majątkowe, zbywca zaś nie uzyskał w zamian żadnego świadczenia ekwiwalentnego. Dodać przy tym należało, że nieodpłatny charakter miała również poprzednia czynność prawna, tj. umowa darowizny z dnia 28 kwietnia 2008 r. zawarta pomiędzy B. A. a Ł. A.. Nieodpłatny charakter umowy darowizny wynika z jej istoty. Z powyższych względów nieistotne w niniejszej sprawie pozostawało to, czy pozwany wiedział o okolicznościach uzasadniających uznanie umowy darowizny z dnia 3 grudnia 2007 r. za bezskuteczną.

W świetle powołanych przepisów art. 527 § 1 k.c. oraz 528 k.c. istotny do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostawał zatem fakt istnienia wierzytelności, zawarcie przez dłużnika P. A. (2) umowy darowizny udziału w nieruchomości z pokrzywdzeniem wierzycieli oraz jego świadomość powyższego. Bez znaczenia pozostawało przy tym to, czy żona dłużnika B. A. wiedziała lub nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli albowiem czynność prawna dokonana przez małżonków była bezpłatna (art. 528 k.c.).

Powodowa spółka jest wierzycielem P. A. (2), co zostało potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym. Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 30 października 2009 r. w sprawie o sygnaturze akt VII Pm 14/08 zasądził bowiem od P. A. (2) na rzecz (...) sp. z o.o. we W. kwotę 115 100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2008 r. oraz kwotę 2 700,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 marca 2010 r. (sygnatura akt III APa 3/10) apelacja P. A. (2) została oddalona i zasądzono na rzecz strony powodowej dalszą kwotę 2700,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Należy przy tym podkreślić, że wprawdzie prawomocny wyrok Sądu potwierdzający istnienie zobowiązania P. A. (2) względem powodowej spółki zapadł w dniu 9 marca 2010 r., niemniej zobowiązanie P. A. (2) z tego tytułu istniało już w dacie zawierania zaskarżonej czynności prawnej (3 grudnia 2007 r.). Jak bowiem wynikało z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym dokumentów zawartych w aktach Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze akt VII Pm 14/08, zobowiązanie powoda względem powodowej spółki powstało już w lipcu 2007 r., kiedy to P. A. (2) zaczął pobierać z kasy spółki pewne kwoty pieniężne, których nie rozliczał i od tej daty stale się powiększało.

Sad uznał, że na skutek dokonania zaskarżonej czynności dłużnik P. A. (2) stał się niewypłacalny. W sprawie zostało bowiem wykazane, że poza udziałem w nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...), P. A. (2) nie posiadał innego majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności. Powyższe potwierdził także sam dłużnik, składając w dniu 28 marca 2011 r. przed Sądem Rejonowym w Środzie Śląskiej wykaz majątku. O niewypłacalności dłużnika świadczy także fakt umorzenia egzekucji, jaka była przeciwko niemu prowadzona z wniosku strony powodowej, wobec jej całkowitej bezskuteczności. Z powyższego wynika, że istniejący majątek dłużnika nie jest wystarczający do pokrycia jakichkolwiek długów, w tym także długu wobec strony powodowej.

Skoro dłużnik P. A. (2) stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny w dniu 3 grudnia 2007 r. na rzecz swojej żony B. A., to zgodnie z domniemaniem z art. 529 zd. 2 k.c. należało uznać, że działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem Sądu powyższego wniosku domniemania w niniejszej sprawie pozwany nie zdołał obalić, mimo ciążącego na nim ciężaru dowodu. Nie zasługiwały na uwzględnienie twierdzenia pozwanego, że dłużnik, zawierając umowę darowizny z 3 grudnia 2007 r., nie wiedział o istnieniu względem niego jakichkolwiek wierzytelności. Powyższemu przeczy przede wszystkim mechanizm powstania wierzytelności strony powodowej względem dłużnika, która była skutkiem bezpodstawnego pobierania przez dłużnika pewnych kwot pieniężnych z utargów stacji benzynowych powodowej spółki i samej kasy spółki. Proceder ten trwał od połowy 2007 r. Dłużnik od lat pełniący funkcje członka zarządów różnych podmiotów musiał zdawać sobie sprawę z konsekwencji takiego postępowania, w szczególności z powstającego w ten sposób obowiązku zwrotu bezpodstawnie pobieranych środków. Niezależnie od powyższego w chwili zawierania zaskarżonej czynności prawnej P. A. (2) posiadał także zadłużenie względem innych podmiotów, chociażby z tytułu poręczenia wekslowego.

Bez znaczenia w niniejszej sprawie pozostawały twierdzenia pozwanego o tym, że przyczyną zawarcia przez dłużnika umowy darowizny udziału w nieruchomości była jego choroba alkoholowa. W ocenie Sądu powyższa okoliczność mogłaby mieć znaczenie w sprawie tylko o tyle, o ile wyłączałaby u dłużnika w chwili dokonywania zaskarżonej czynności prawnej świadomość działania z pokrzywdzeniem wierzycieli, a w szczególności świadomość jej konsekwencji dla majątku dłużnika. Powyższe nie zostało wykazane przez pozwanego. Co więcej, pozwany nie podnosił w ogóle takich twierdzeń ani nie powoływał dowodów na ich poparcie.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że dłużnik P. A. (2) w dacie dokonywania darowizn z dnia 3 grudnia 2007 r. miał świadomość tego, że zbywany udział w nieruchomości wyjdzie w ten sposób z jego majątku i że z tego powodu wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem swoich wierzytelności względem niego.

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w sentencji.

Sąd oddalił wnioski dowodowe pozwanego o dopuszczenie dowodu z przesłuchania B. N. na okoliczność relacji pomiędzy R. K. (1) a P. A. (2), w szczególności niechęci, jaką R. K. (1) okazywał rodzinie pozwanego, a także z przesłuchania L. G. na okoliczność wzajemnych relacji pomiędzy udziałowcami spółki (...) sp. z o.o., przyczynami zbycia udziałów, organizacji pracy w spółce, świadomości i wiedzy wspólników w zakresie bieżącego funkcjonowania spółki a także jej sytuacji finansowej, obiegu dokumentacji i pieniędzy, a także panujących w spółce relacji pomiędzy główną księgową a P. A. (2) oraz udziałowcami. W świetle poczynionych wyżej rozważań powyższe okoliczności nie były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i jako takie nie podlegały dowodzeniu (art. 227 k.p.c.). Z tych samych przyczyn Sąd oddalił także wniosek o dokonanie konfrontacji świadków B. A. i R. K. (2) na okoliczność rzekomego udziału świadka B. A. w spotkaniu wierzycieli, a także składanych tam deklaracji oraz wniosek o dopuszczenie dowodu z legitymacji ubezpieczeniowej dla członków rodziny pracownika seria (...) na okoliczność daty wpisów w książeczce zdrowia P. A. (2) ora ich treści, jak również ustalenia, kto fizycznie książeczkę tę opisał i opieczętował. Powyższe wnioski zmierzały do wykazania zawarcia przez B. A. umowy darowizny nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...) z synem Ł. A. w dniu 28 kwietnia 2008 r., a więc okoliczności, która dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miała żadnego znaczenia.

Sąd oddalił także wniosek o dokonanie konfrontacji świadków P. A. (2) i B. N. na okoliczność daty powstałych zadłużeń wobec strony powodowej, mechanizmu ich powstania i wiedzy P. A. (2) na ten temat. W ocenie Sądu dla poczynienia ustaleń faktycznych w powyższym zakresie wystarczające pozostawały dowody z dokumentów i zeznań świadków P. A. (2) i B. N.. Zeznania te różniły się wprawdzie od siebie, jednak zdaniem Sądu do oceny ich wiarygodności wystarczające było zastosowanie reguł swobodnej oceny dowodów.

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w pkt II wyroku zapadło na podstawie art. 98 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy i zwrotu kosztów celowych, obowiązek zwrotu tychże kosztów spoczywał na pozwanym jako na stronie przegrywającej sprawę. Koszty poniesione przez stronę powodową obejmowały kwotę 9 372,00 zł, na którą składało się wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 3617,00 zł (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1349), w tym 17,00 zł tytułem opłaty sądowej od pełnomocnictwa oraz opłata sądowa od pozwu w kwocie 5 755,00 zł.