Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2013 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Bochni

o zapłatę

na skutek apelacji powódki i strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Brzesku

z dnia 30 kwietnia 2012 r., sygn. akt I C 183/09

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach: I, III i IV w ten sposób, że nadaje im brzmienie:

„I. zasądza od strony pozwanej Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bochni na rzecz powódki M. W.kwotę 5.000 zł (pięć tysięcy złotych)”,

„III. koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie znosi”,

„IV. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Brzesku na rzecz adwokata L. R. kwotę 2.952 zł tytułem wynagrodzenia za udzielenie powódce pomocy prawnej z urzędu”;

2.  oddala w pozostałym zakresie apelację strony pozwanej;

3.  oddala apelację powódki;

4.  znosi pomiędzy stronami koszty postępowania odwoławczego;

5.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adwokata L. R. kwotę 1.476 zł tytułem wynagrodzenia za udzielenie powódce pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt I Ca 263/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 września 2013 r.

Powódka M. W.w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Bochni – po ostatecznym jego sprecyzowaniu - domagała się zasądzenia od strony pozwanej na swoją rzecz kwoty 20.000 zł z tytułu przewlekłości postępowania, w tym kwoty 17.000 zł tytułem zadośćuczynienia i kwoty 3.000 zł tytułem odszkodowania. Nadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów postępowania.

Na uzasadnienie swojego żądania powódka podała, iż postanowieniem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 15 kwietnia 2009 r., sygn. akt II S 3/09, stwierdzona została przewlekłość postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Bochni (sygn. akt VI W 609/07), w której występowała w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Wskazała, iż w związku z postępowaniem w sprawie sygn. akt VI W 609/07 poniosła wydatki na korespondencję, wydatki związane z dojazdami do Sądu Rejonowego w Bochni i w Olkuszu oraz do Sądu Okręgowego w Tarnowie i że domaga się ich zwrotu w ramach odszkodowania. Podniosła także, iż należy jej się ekwiwalent za czas, jaki musiała poświęcić na dojazdy do tych sądów i powrót do swojego miejsca zamieszkania. Uzasadniając z kolei żądanie zadośćuczynienia powódka podniosła, iż w związku z przewlekłością postępowania doznała uszczerbku na zdrowiu, gdyż na skutek ciągłego stresu i związanego z tym podwyższonego poziomu ciśnienia istotnie pogorszył się stan jej układu krążenia, o czym świadczą chociażby dwukrotne zasłabnięcia na sali rozpraw Sądu Rejonowego w Bochni, zaś na skutek niedożywienia musiała usunąć całe uzębienie. Powódka wskazała również, iż fakt nieukarania obwinionej M. P. stanowi dla niej dodatkową stratę moralną.

Strona pozwana w pisemnej odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Przyznała, że stwierdzona została przewlekłość postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07, podnosząc jednocześnie, iż powódka nie wykazała, że w związku z przewlekłością tego postępowania uległ pogorszeniu stan jej zdrowia, a wręcz przeciwnie - z przedłożonej przez nią dokumentacji medycznej wynika, że jeszcze przed stwierdzeniem przewlekłości postępowania cierpiała na schorzenia, które – wedle jej twierdzeń – miały ujawnić się dopiero w związku z przedłużającym się postępowaniem. Strona pozwana zarzuciła również, iż powódka nie wykazała, by w związku z przewlekłości postępowania doznała uszczerbku majątkowego.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2012 r., sygn. akt I C 183/09, Sąd Rejonowy w Brzesku zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 14.000 zł, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Brzesku kwotę 896,46 zł tytułem wynagrodzenia biegłych i zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.952 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu.

U podstaw takiego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne.

Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2009 r. (sygn. akt II S 3/09), Sąd Okręgowy w Tarnowie stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bochni pod sygnaturą VI W 609/07. Postępowanie w tej sprawie toczyło się z wniosku Komendy Powiatowej Policji w B. przeciwko M. P., obwinionej o szczucie psami M. W.. W sprawie tej obwiniona początkowo została uznana za winną zarzucanego jej wykroczenia (wyrok Sądu Rejonowego w Bochni z dnia 28.02.2007 r., sygn. akt VI W 39/07), następnie - po ponownym rozpoznaniu sprawy w związku z uchyleniem tego orzeczenia - została uniewinniona od popełnienia zarzucanego jej czynu (wyrok Sądu Rejonowego w Bochni z dnia 23.10.2008 r., sygn. akt VI W 609/07), ostatecznie zaś również ten wyrok został uchylony, a postępowanie w sprawie zostało umorzone z uwagi na przedawnienie karalności (wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 11.05.2009 r., sygn. akt II Waz 10/09).

W toku postępowania w sprawie o wykroczenie powódka była zestresowana, denerwowała się, że trwa ono długo, nie mogła spać, skupić się i czuła się skrzywdzona. Toczące się w tym czasie inne postępowania sądowe z jej udziałem potęgowały dodatkowo ten jej stan. Powódka ponosiła koszty dojazdów do Sądu Rejonowego w Bochni i Sądu Okręgowego w Tarnowie oraz koszty korespondencji przesyłanej do sądów w tej sprawie.

Powódka ma 60 lat, mieszka w K.. Od 1998 r., kiedy przebyła zawał serca, przebywa na emeryturze. Od tego też czasu pozostaje w stałym leczeniu kardiologicznym z powodu nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca. Leczy się również endokrynologicznie z powodu nadczynności tarczycy. Od 1998 r. kilkukrotnie leczyła się psychiatrycznie. W okresie od 17 do 22 września 2008 r. powódka była hospitalizowana na Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala im.(...)w K. z powodu podwyższonego ciśnienia tętniczego z objawami silnego stresu. Powódka była również wielokrotnie na obserwacjach szpitalnych z powodu zasłabnięć, zaś w dniu 30 września 2008 r. została skierowana do (...) Szpitala (...) w B. po zasłabnięciu w Sądzie Rejonowym w Bochni.

W toku postępowania Sąd Rejonowy zasięgnął opinii biegłego endokrynologa lek. med. A. O., biegłego kardiologa dr n. med. D. S. i biegłego psychiatry dr E. S..

Biegłe z zakresu endokrynologii i kardiologii nie stwierdziły, by powódka doznała uszczerbku na zdrowiu w związku z przewlekłością postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07. Natomiast biegła psychiatra stwierdziła, iż powódka doznała 5% uszczerbku na zdrowiu w związku z zaburzeniami nerwicowymi na tle przewlekłego stresu w trakcie postępowania w sprawie. Podniosła również, iż fakt, że powódka ma osobowość nieprawidłową ze stosowaniem nieprawidłowych mechanizmów obronnych i skłonnością do somatyzacji sprawia, że każda sytuacja konfliktowa wiąże się z występowaniem u niej silnego stresu, nieadekwatnego do siły działającego bodźca. Nadto wskazała, iż powódka w trakcie postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07 doświadczała dodatkowo stresu związanego z innymi sprawami sądowymi toczącymi się w tym czasie z jej udziałem i gdyby nie te inne sprawy, to doznany przez nią rozstrój zdrowia byłyby wyższy.

Podstawą ustaleń faktycznych sądu były dowody z dokumentów w postaci orzeczeń sądowych i dokumentacji lekarskiej powódki, zeznania świadków i powódki oraz opinie biegłych. Dowody z dokumentów i zeznania świadków sąd w całości uznał za wiarygodne, natomiast depozycje powódki obdarzył wiarygodnością jedynie w tych częściach w których korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Podzielił również sąd wnioski wynikające z opinii biegłych.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji dokonał wykładni przepisu art. art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r. nr 179, poz. 1843, ze zm.) podnosząc, iż zasądzenie zadośćuczynienia bądź odszkodowania z tytułu szkody wynikłej z przewlekłości postępowania jest fakultatywne i uzależnione jest od wykazania przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, zezwalających na zastosowanie art. 417 § 1 k.c., art. 445 k.c. art. 448 k.c., tj. szkody, jej wysokości i związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem, a przewlekłością postępowania. Wskazał również, iż w razie stwierdzenia przewlekłości postępowania obowiązkiem sądu jest zasądzenie kwoty mieszczącej się w granicach określonych przepisem art. 12 ust. 4 tej ustawy, zaś przy ustalaniu wysokości tej kwoty należy brać pod uwagę takie okoliczności jak: czas trwania przewlekłości, przyczyny przewlekłości i wpływ strony na jej powstanie oraz charakter postępowania, w którym stwierdzono przewlekłość. Sąd Rejonowy dokonał również wykładni przepisów art. 444 k.c. i 445 k.c. stwierdzając, iż zadośćuczynienie powinno stanowić rekompensatę za doznaną krzywdę oraz że jego wysokość musi być utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie. Następnie podniósł, iż skoro stwierdzona została przewlekłość postępowania w sprawie o wykroczenie i powódka doznała krzywdy na skutek przewlekłości tego postępowania, to jej roszczenie o zadośćuczynienie jest co do zasady słuszne. Powódka doznała bowiem – zgodnie z opinią psychiatryczną - w związku ze stresem wywołanym tym postępowaniem 5% uszczerbku na zdrowiu, zaś fakt, iż pomimo dwuletniego trwania postępowania o wykroczenie nie doczekała się ukarania obwinionej dodatkowo negatywnie wpłynął na stan jej zdrowia psychicznego. Poza tym, choć biegli z zakresu kardiologii i endokrynologii nie stwierdzili uszczerbku na zdrowiu powódki w związku z przewlekłością postępowania, to niewątpliwie jej stan zdrowia utrudniał jej bycie w pełni dyspozycyjną w czasie trwającej 2 lata sprawy o wykroczenie. Uwzględniając powyższe Sąd Rejonowy uznał, iż kwota 14.000 zł tytułem zadośćuczynienia zrekompensuje powódce krzywdę i stres, jakich doznała w związku z przewlekłością postępowania. Z kolei odnośnie żądania o odszkodowanie Sąd Rejonowy stwierdził, iż nie zasługuje ono na uwzględnienie. Powódka nie doznała bowiem szkody majątkowej w trakcie sprawy o wykroczenie, gdyż występowała w niej w charakterze oskarżyciela posiłkowego, a więc przyjęła określoną rolą procesową, z którą wiązały się wydatki na korespondencję i na dojazdy do sądów. Poza tym powódka nie wykazała, że doznała szkody tracąc czas na dojazdy do sądów tym bardziej, że w trakcie postępowania w tej sprawie nie pracowała zawodowo i przebywała na emeryturze.

Podstawą rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania były przepisy art. 98 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Zarówno powódka, jak i strona pozwana wniosły apelacje od powyższego wyroku.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części, tj. w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach I, III i IV orzeczenia, zarzucając mu:

I.  obrazę przepisów postępowania, a to:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego uznanie, że pomiędzy prowadzeniem postępowania o wykroczenie w sprawie sygn. akt VI W 609/07, jak również pomiędzy przewlekłością postępowania w tej sprawie stwierdzoną postanowieniem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 15 kwietnia 2009 r., a pogorszeniem stanu zdrowia powódki w postaci 5% uszczerbku na zdrowiu zachodzi związek przyczynowy,

b)  niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności faktycznych, przytoczonych przez strony wraz ze stosownymi dowodami, które to uchybienie miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a w szczególności:

-

pominięcie negatywnego wpływu na zdrowie powódki innych postępowań z jej udziałem, prowadzonych w okresie od listopada 2007 r. do kwietnia 2009 r. oraz później,

-

pominięcie zdarzeń z udziałem powódki do jakich dochodziło w innych postępowaniach sądowych prowadzonych w okresie od listopada 2007 r. do kwietnia 2009 r.,

-

brak ustalenia, czy opisane w karcie informacyjnej Szpitala (...) w B. zasłabnięcie powódki w dniu 30 września 2008 r. miało związek z postępowaniem o wykroczenie w sprawie sygn. akt VI W 609/07,

c)  pominięcie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, które to uchybienie miało wpływa na treść zaskarżonego wyroku, a w szczególności:

-

zaniechanie wskazania w jakiej wysokości u powódki występował uszczerbek na zdrowiu przed wszczęciem postępowania o wykroczenie i w jakiej wystąpił on w okresie od listopada 2007 r. do kwietnia 2009 r., w wyniku udziału powódki w innych postępowaniach,

-

pominięcie ustalenia czy ewentualne negatywne dla powódki skutki, w postaci powstania uszczerbku na zdrowiu w wysokości 5% były efektem przedłużającego się postępowania sądowego – jako jego normalne następstwo, czy też wynikły one tylko i wyłącznie z uprzednio istniejących stanów chorobowych powódki, a w tym jak na stan zdrowia psychicznego powódki przekładała się choroba (...),

-

brak ustalenia przyczyn przejścia powódki na zaopatrzenie rentowe,

-

brak określenia charakteru uszczerbku na zdrowiu, którego miała doznać powódka (przemijający, długotrwały, trwały) i brak powiązania go z konkretną jednostką chorobową,

d)  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez:

-

przyjęcie, że stan przewlekłości postępowania w sprawie o wykroczenie trwał aż dwa lata, co pozostaje w sprzeczności z ustaleniami Sądu Okręgowego w Tarnowie stwierdzającego przewlekłość postępowania w tej sprawie,

-

przyjęcie, że opinia biegłej dr E. S. ostatecznie nie była kwestionowana przez pozwanego (pozwany bowiem nigdy nie zgodził się z wnioskami tej opinii, uznając je za całkowicie dowolne),

2.  art. 227 i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zrelacjonowanie w uzasadnieniu orzeczenia, w części dotyczącej stanu faktycznego, zamiast istotnych faktów, stwierdzeń biegłych, z pominięciem jednoznacznego wskazania, jakie fakty sąd uznał za udowodnione,

3.  art. 244 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, wbrew treści wyroku Sądu Rejonowego w Bochni uniewinniającego obwiniona w sprawie o wykroczenie, iż powódka nie doczekała się ukarania obwinionej z uwagi na przedawnienie karalności,

II.  obrazę prawa materialnego, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie:

1.  art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki poprzez uznanie, że w niniejszym postępowaniu w związku ze stwierdzeniem przewlekłości postępowania obowiązkiem sądu było zasądzenie kwoty mieszczącej się we wskazanych w tym przepisie granicach,

2.  art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 k.c. poprzez bezzasadne uznanie, że na skutek przewlekłości postępowania w sprawie o wykroczenie doszło do powstania u powódki rozstroju zdrowia uzasadniającego przyznanie zadośćuczynienia,

3.  art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki poprzez uznanie, iż przepis art. 15 ust. 1 ustawy stwarza podstawę prawną do dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie, przewidziane w art. 445 § 1 k.c., poza trybem postępowania ze skargi, przewidzianym w wyżej powołanej ustawie.

Formułując tej treści zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Powódka zaskarżyła natomiast wyrok w zakresie punktu I i II, wnosząc o zmianę orzeczenia w zaskarżonej części poprzez zasądzenie na jej rzecz zadośćuczynienia i odszkodowania w kwotach żądanych pozwem, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wniosła również o zasądzenie od strony pozwanej kosztów pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka podniosła, iż zasądzona na jej rzecz tytułem zadośćuczynienia kwota jest nieadekwatna do rozmiaru doznanej przez nią krzywdy. Nie uwzględnia bowiem tego, iż w wyniku nierzetelnego prowadzenia postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07 oraz niepouczenia jej przez Sąd Rejonowy w Bochni i reprezentującego ją w tej sprawie pełnomocnika z urzędu o możliwości przedawnienia karalności została pozbawiona możliwości dochodzenia i obrony swoich praw w tej sprawie. Poza tym jakkolwiek Sąd Rejonowy słusznie uznał, iż na rozmiar doznanej przez nią krzywdy ma wpływ długi okres oczekiwania na wydanie satysfakcjonującej jej orzeczenia, stres jakiego doświadczyła w trakcie tego postępowania oraz 5% uszczerbek na zdrowiu psychicznym, to przypisał tym okolicznościom zbyt małą wagę, co w konsekwencji doprowadziło do zaniżenia kwoty należnej jej w ramach zadośćuczynienia. Skarżąca zarzuciła również, iż Sąd Rejonowy wyciągnął błędne wnioski z opinii biegłych. Z opinii biegłej psychiatry wynika bowiem, że doznany przez nią rozstrój zdrowia jest znacznie większy niż 5%, zaś z opinii biegłych endokrynologa i kardiologa wynika, że doznała uszczerbku na zdrowiu, choć nie wskazują one procentowego stopnia tego uszczerbku. Biegła endokrynolog stwierdziła bowiem, że stres należy do czynników środowiskowych i obok czynników genetycznych może przyczynić się do wystąpienia schorzeń tarczycy, nie zaprzeczając jednocześnie temu, że może on powodować pogłębienie tego schorzenia. Wnioski jej opinii znajdują zaś potwierdzenie w dokumentacji lekarskiej powódki, z której dodatkowo wynika, że do końca życia będzie musiała kontynuować leczenie i tym samym ponosić związane z nim koszty. Biegła kardiolog wskazała natomiast, że rozpoznane wcześniej u powódki schorzenia mają charakter przewlekły i mogą ulec zaostrzeniu z różnych przyczyn, w tym również pod wpływem stresu. Powódka podniosła również, iż nie zgadza się z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego w przedmiocie oddalenia jej roszczenia o odszkodowanie. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego udowodniła bowiem, że poniosła koszty dojazdów do sądów, zaś w oparciu o zalegająca w aktach sprawy dokumentację można ustalić w jakiej wysokości poniosła wydatki na korespondencję i na sporządzanie kserokopii z akt sprawy, bądź też zasięgnąć na tą okoliczność opinii biegłego. Nie ulega również wątpliwości, że doznała szkody tracąc czas na dojazdy do sądów, gdyż czas ten mogła poświęcić na leczenie, rehabilitację, wyjazd do sanatorium, bądź też na podjęcie dorywczej pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja strony pozwanej zasługuje na częściowe uwzględnienie w zakresie w jakim wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku, natomiast apelacja powódki jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W pierwszym rzędzie analizie poddać należy zarzut strony pozwanej braku podstawy prawnej do zasądzenia na rzecz powódki zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z przewlekłością postępowania.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r. nr 179, poz. 1843, ze zm.) uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych. W myśl natomiast art. 15 ust. 1 tej ustawy strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Rację ma więc skarżący, iż żaden z tych przepisów nie precyzuje charakteru prawnego kwoty zasądzanej w następstwie uwzględnienia skargi, nie kwalifikując jej jednoznacznie jako zadośćuczynienie, odszkodowanie, czy też jako innego rodzaju sankcja. W judykaturze i doktrynie podnosi się jednak, że suma pieniężna z art. 12 ust. 4 ustawy stanowi surogat zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną przewlekłością ( por. D. Szumiło-Kulczycka, Skarga na przewlekłość, s. 250), specyficzną formę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( por. M. Romańska, Skarga na przewlekłość, s. 72; P. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliński, Skarga na przewlekłość, s. 81), czy też ryczałtowe zadośćuczynienie ( por. uchwała SN z dnia 17.11.2004 r., III SPP 42/04, OSNP 2005, Nr 5, poz. 71). Przyjmuje się również, że jest to sankcja dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensata dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania ( por. post. SN z dnia 06.01.2006 r. III SPP 154/05), czy też po prostu forma naprawienia krzywdy oraz że kwota zasądzana na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy ma charakter i cel zbliżony do zadośćuczynienia, o którym stanowi art. 445 § 1 k.c. ( por. uzasadnienie wyr. WSA w Gliwicach z dnia 22.08.2012 r. I SA/Gl 168/12, Lex nr 1216062; uzasadnienie wyr. WSA w Bydgoszczy z dnia 17.02.2010 r. I SA/Bd 680/09, Lex nr 570470; wyr. SA w Katowicach z dnia 30.10.2008 r., I ACa 620/07, Legalis; K. Gonera, Przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych, PS 2005, Nr 11-12, s. 13, 36; Z. Cichoń, Krajowa skarga na brak rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki jako środek wyczerpujący postępowanie krajowe przed złożeniem skargi do ETPCz na nierozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie, Pal. 2005, Nr 9-10, s. 147; M. Sykulska, Prawo do skutecznego środka, s. 409). Podkreśla się także, że suma pieniężna z art. 12 ust. 4 ustawy, pomimo zróżnicowanej terminologii, jest w istocie szczególną formą zadośćuczynienia i wywodzenie odmiennego od zadośćuczynienia charakteru sumy pieniężnej z faktu posłużenia się przez ustawodawcę inną terminologią niż powszechnie stosowana w cywilistyce jest zbyt formalistyczne ( por. glosa dr W. Jasińskiego do wyroku WSA w Łodzi z dnia 04.02.2010 r. I SA/Łd 768/09).

Niekwestionowana zatem zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie funkcja kompensacyjna sumy pieniężnej przemawia za uznaniem, że jest ona szczególną formą zadośćuczynienia za naruszenie prawa do rozstrzygania sprawy w rozsądnym terminie, zbliżoną w swoim charakterze do roszczenia o zadośćuczynienie z art. 445 § 1 k.c. W tym miejscu podkreślić również należy, iż zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym w postanowieniu z dnia 27.06.2008 r. (III CZP 25/08, OSNC 2009/9/127), przepisy art. 15 i 16 ustawy nie stanowią podstawy prawnej dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z przewlekłości postępowania, a ich podstawą mogą być w szczególności art. 445 i 448 k.c. ( tak samo również wyr. SN z dnia 06.05.2010 r. II CSK 640/09, Lex nr 598758; wyr. s. apel. w Warszawie z dnia 12.10.2012 r. I ACa 591/12, Lex nr 1240252). W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy zaznaczył jednocześnie, iż nie zgadza się z odmiennym w tej kwestii poglądem Sądu Apelacyjnego w Katowicach wyrażonym w wyroku z dnia 09.11.2005 r. (I ACa 1063/05, Lex nr 175571), który nota bene został powołany przez skarżącego w środku odwoławczym na poparcie swych twierdzeń o braku podstawy prawnej dochodzonego przez powódkę roszczenia.

W świetle powyższego nie sposób zatem uznać, że nie istniały podstawy prawne do zasądzenia na rzecz powódki zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z przewlekłością postępowania.

Strona pozwana zwalcza również poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne zarzucając, że zostały one dokonane z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, bez wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, podnosząc w konsekwencji, iż nie zgadza się z ustaleniami tego sądu odnośnie doznania przez powódkę rozstroju zdrowia na skutek przewlekłości postępowania w sprawie o wykroczenie, odnośnie związku przyczynowego pomiędzy pogorszeniem się stanu jej zdrowia, a doznanym przez nią uszczerbkiem oraz co do stopnia doznanego przez powódkę uszczerbku na zdrowiu. Zarzuty skarżącego w istocie sprowadzają się więc do podważenia wartości dowodowej dowodu z opinii biegłej psychiatry i zakwestionowania dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny tego dowodu, gdyż właśnie ten dowód stanowił podstawę ustaleń Sądu Rejonowego co do wpływu przewlekłości postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07 na stan zdrowia powódki. W ocenie Sądu Okręgowego opinia biegłej psychiatry jest w pełni wartościowym środkiem dowodowym i nie sposób dopatrzeć się jakichkolwiek sprzeczności pomiędzy poczynionymi przez biegłą ustaleniami, a wnioskami opinii. Biegła stanowczo bowiem stwierdziła, iż przedłużony czas trwania postępowania w sprawie o wykroczenie miał negatywny wpływ na stan zdrowia powódki, jednoznacznie wskazując, iż ustalony przez nią procentowy uszczerbek na zdrowiu powódki wynika ze stresu związanego z udziałem w postępowaniu w sprawie sygn. akt VI W 609/07. Zarazem w sposób przekonujący wyjaśniła dlaczego nie może wyodrębnić negatywnych skutków przewlekłości postępowania w sprawie o wykroczenie dla stanu psychicznego powódki od negatywnych skutków pozostałych spraw sądowych z udziałem powódki dla jej stanu zdrowia psychicznego podając, iż to cechy osobowości powódki, charakteryzującej się stosowaniem niedojrzałych mechanizmów obronnych i skłonnością do somatyzacji oraz jej emocjonalny stosunek do toczących się z jej udziałem spraw sądowych sprawiają, że doświadczany przez powódkę w związku z tymi postępowania stres rozkładał się na wszystkie te postępowania. Mając zatem na uwadze z jednej strony fakt doświadczania przez powódkę stresu związanego z udziałem w postępowaniu w sprawie sygn. akt VI W 609/07, z drugiej zaś strony specyficzną konstrukcję psychiczną powódki cechującą się szczególnie silnymi reakcjami stresowymi na sytuacje konfliktowe biegła wskazała, iż jedynie w sposób orientacyjny określiła procentowy uszczerbek na zdrowiu powódki w związku z przewlekłością postępowania w sprawie o wykroczenie na 5%. W świetle takiej treści opinii badanie przez Sąd Rejonowy wpływu na stan zdrowia powódki innych postępowań toczących się z jej udziałem, stopnia uszczerbku na zdrowiu powódki w wyniku udziału w tych postępowaniach, czy też stopnia zestresowania powódki w ściśle określonym przez stronę pozwaną czasie, kiedy to – w jej ocenie – miała nastąpić przewlekłość postępowania, nie było celowe. Trafnie więc Sąd Rejonowy – w ślad za opinią biegłej psychiatry – uwzględnił przy ustalaniu rozmiaru krzywdy doznanej przez powódkę 5% uszczerbek na jej zdrowiu będący wynikiem stresu jakiego doświadczyła w trakcie postępowania w sprawie o wykroczenie i choć pisemne uzasadnienie nie zawiera szczegółowych motywów takiego stanowiska, to jednak uchybienie to nie uniemożliwia kontroli apelacyjnej zaskarżonego orzeczenia.

Sąd Rejonowy zasadnie więc w oparciu o opinię biegłej psychiatry ustalił, iż powódka doznała negatywnych przeżyć psychicznych spowodowanych przewlekłością postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07. Skoro zaś powódka uzyskała postanowienie stwierdzające przewlekłość postępowania w sprawie sygn. akt VI W 609/07 i postanowienie to wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o zadośćuczynienie co do stwierdzenia przewlekłości postępowania (art. 15 ust. 2 ustawy), stanowiąc prejudykat na gruncie postępowania cywilnego, a suma o której mowa w art. 14 ust. 2 ustawy ma rekompensować krzywdę związaną z negatywnymi doznaniami moralnymi i przeżyciami psychicznymi, to powódce należy się zadośćuczynienie w związku z przewlekłością postępowania.

Całościowa analiza materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym prowadzi jednak do odmiennych – aniżeli poczynił Sąd Rejonowy - wniosków odnośnie wysokości należnego powódce zadośćuczynienia. Po pierwsze, zwrócić należy uwagę na to, iż doznany przez powódkę uszczerbek na zdrowiu jest w istocie bardzo niewielki, gdyż oscyluje jedynie w granicach 5%. Poza tym – co istotne – w dużej mierze jest on wynikiem nieprawidłowej osobowości powódki, a mianowicie jej emocjonalnego stosunku do sporów i spraw toczących się z jej udziałem. Po drugie – przy określaniu wysokości zadośćuczynienia za naruszenie prawa do rozstrzygania sprawy w rozsądnym terminie należy brać pod uwagę także zachowanie skarżącego w toku postępowanie, a mianowicie jego przyczynienie się do zwłoki w postępowaniu ( por. „Odpowiednia suma pieniężna” w ustawie o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznaniu sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki – glosa – XIII 75/705 B. Draniewicz MoP 2008, nr 14; J. Skorupka Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznaniu sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Komentarz). Z akt sprawy VI W 609/07 wynika zaś, iż to nie tylko z winy sądu doszło do przewlekłości postępowania w tej sprawie, lecz że również powódka przyczyniła się do przedłużonego czasu trwania postępowania. Powódka składała bowiem w toku postępowania w tej sprawie, zarówno w I jak i w II instancji, liczne wnioski, a to wnioski o zmianę reprezentującego ją pełnomocnika z urzędu (k. 220, 251, 395-395v tych akt), wnioski o wyłączenie sędziów (k. 224, 251, 263, 385-385v tych akt), jak również nie zgadzała się na przesłuchanie świadka w drodze pomocy prawnej pod nieobecność jej pełnomocnika (k.248, 281, 299-300 tych akt). Także jej pełnomocnik składał wnioski o zwolnienie go z pełnienia tej funkcji (k. 250 tych akt). Oczywistym jest zatem, że taka postawa powódki w toku postępowania prowadziła do jego przedłużania się i choć nie stanowi usprawiedliwienia dla faktu przedłużania się czasu trwania postępowania, to jednak nie może zostać pominięta przy ustalaniu wysokości należnej powódce tytułem zadośćuczynienia kwoty. Mając zatem na uwadze treść opinii biegłej psychiatry oraz powyższe okoliczności zasadna stała się zmiana zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie kwoty zasądzonej przez Sąd Rejonowy na rzecz powódki tytułem zadośćuczynienia. Właściwą kwotą zadośćuczynienia należnego powódce jest zdaniem Sądu Okręgowego kwota 5.000 zł. Kwota ta jest bowiem adekwatna do stopnia doznanego przez powódkę w związku z negatywnymi przeżyciami psychicznymi spowodowanymi przewlekłością postępowania uszczerbku na zdrowiu oraz do stopnia przyczynienia się powódki do przedłużenia się czasu trwania postępowania w sprawie o wykroczenie, z drugiej zaś strony jest kwotą mieszczącą się w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym na datę powstania szkody warunkom ekonomicznym i społecznym.

Przechodząc z kolei do apelacji powódki podkreślić należy w pierwszej kolejności, że wysokość sumy pieniężnej zasądzanej z uwagi na przewlekłość postępowania nie może zależeć od tego, czy przewlekłość zaistniała w wyniku okoliczności zależnych od sądu, czy też okoliczności od nich niezależnych (w szczególności wadliwej organizacji pracy sądów). Skoro bowiem państwo ma obowiązek zapewnić sprawne funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, to obejmuje to także jego wadliwości działania (por. J. Skorupka Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznaniu sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Komentarz). Powoływanie się przez powódkę na naruszenie prawa do rzetelnego procesu, nie może być więc brane pod uwagę przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia. W świetle powyższych rozważań prawnych nie zasługują również na uwzględnienie zarzuty powódki odnośnie zaniżenia przez Sąd Rejonowy kwoty zasądzonego na jej rzecz zadośćuczynienia, która to kwota wręcz przeciwnie - okazała się być rażąco wygórowaną. Nie sposób również stawiać Sądowi Rejonowemu zarzutu błędnej interpretacji opinii biegłych. Jak to już powyżej wskazano biegła psychiatra w swej opinii podała, iż uszczerbek na zdrowiu powódki wynosi w przybliżeniu 5%, a nie jak twierdzi to powódka - że jest on znacznie większy niż 5%. Co się tyczy zaś opinii biegłych endokrynologa i kardiologa, to zawierają one jednoznaczne wnioski odnośnie braku uszczerbku na zdrowiu powódki w związku z przewlekłością postępowania w sprawie o wykroczenie w zakresie objętym przedmiotem badania tych biegłych. Twierdzenia skarżącej odnośnie nienależytej oceny dowodów z opinii biegłych oparte są więc wyłącznie na własnej interpretacji tych dowodów przez powódkę i stanowią w istocie polemikę z dokonaną przez Sąd Rejonowy oceną tych dowodów.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut niezasadnego oddalenia roszczenia powódki o odszkodowanie. Rację ma bowiem Sąd Rejonowy, iż powódka nie wykazała, że poniosła w związku z przewlekłością postępowania jakiekolwiek straty finansowe. Gdy chodzi bowiem o koszty korespondencji, dojazdów do sądów, czy też sporządzania kserokopii dokumentów z akt sprawy, to tego rodzaju wydatki są w sposób nierozerwalny związane z faktem udziału w postępowaniu sądowym i powódka poniosłaby je niezależnie od tego czy doszłoby do przewlekłości postępowania, czy też nie, tym bardziej że przewlekłość postępowania była wynikiem długich przerw pomiędzy poszczególnymi rozprawami. Powódka w żaden sposób nie udowodniła również, by doznała jakiejkolwiek szkody majątkowej w związku z utratą czasu na dojazdy do sądów. Skoro zaś to na osobie dochodzącej odszkodowania za szkody majątkowe ciąży obowiązek wykazania tej szkody i jej wysokości, to słusznie Sąd Rejonowy uznał, iż nie wykazała poniesienia jakichkolwiek strat majątkowych z tego tytułu.

Zmiana zaskarżonego wyroku co do wysokości kwoty zasądzonej na rzecz powódki tytułem zadośćuczynienia spowodowała konieczność zmiany rozstrzygnięcia Sądu I instancji o kosztach postępowania. Ponieważ żądanie pozwu zostało co do zasady uwzględnione, lecz okazało się chybione co do wysokości żądanej kwoty uznał sąd, że każda ze stron częściowo proces przegrała. Taki wynik procesu stanowił zaś podstawę do wzajemnego zniesienia między stronami kosztów procesu po myśli art.100 zd.1 k.p.c. Mając zaś na uwadze to, iż powódka została zwolniona w przedmiotowej sprawie od kosztów sądowych w całości zasądził sąd od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bochni na rzecz reprezentującego powódkę w postępowaniu pierwszoinstancyjnym pełnomocnika kwotę 2.952 zł tytułem wynagrodzenie za udzielenie powódce pomocy prawnej z urzędu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zaś zgodnie z dyspozycją art. 100 zd. 1 k.p.c., dokonując ich wzajemnego zniesienia między stronami, z uwagi na fakt, iż żądanie strony pozwanej zostało jedynie częściowo uwzględnione. Wysokość wynagrodzenia reprezentującego powódkę w postępowaniu odwoławczym pełnomocnika ustalono zaś na podstawie §6 ust. 5 w zw. z § 2 ust. 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielnej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 490), przyznając je od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie.

Mając na uwadze powyższe względy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 i art. 386 § 1 k.p.c.