Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2014 r. w Bielsku-Białej

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego- (...) z siedzibą w W.

przeciwko H. G.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej

z dnia 6 listopada 2013 r. sygn. akt I C 1045/13

uchyla zaskarżony wyrok i znosząc postępowanie przed Sądem Rejonowym w Bielsku-Białej, przekazuje sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt II Ca 114/14

UZASADNIENIE

Powód „ (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty” w W. domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 13420,73 zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 22.05.2013 r. do dnia zapłaty z wyjątkiem kwoty 5543,21 zł od której strona powodowa żądała zasądzenia odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 22.05.2013 r. do dna zapłaty, za zwrotem kosztów procesu. Na uzasadnienie żądania powód wskazał, że pozwana nie wywiązała się z umowy zawartej z (...) Bank SA, w wyniku czego podmiot ten stał się wierzycielem pozwanej co do powyższej kwoty, zaś powód nabył tą wierzytelność od następcy prawnego (...) Banku SA i wypowiedział pozwanej umowę i wezwał pozwaną do zapłaty należności.

Pozwana H. G. nie zajęła procesowego stanowiska w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z dnia 6.11.2013 r. w sprawie I C 1045/13 Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej oddalił powództwo.

Sąd ten ustalił, że pozwana w dniu 10.04.2007 r. zawarła z (...) Bank SA w W. umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego. W dniu 8.03.2012 r. następca prawny kredytodawcy – (...) Bank SA w W. zawarł z powodem umowę przelewu wierzytelności. Tego samego dnia pracownik powoda sporządził pismo, z którego treści wynikało, że pozwana została zawiadomiona o przelewie wierzytelności, i że powód przejął wierzytelność pozwanej o wartości 11850,10 zł. W dniu 4.04.2012 r. sporządzono kolejne pismo stanowiące wezwanie pozwanej do zapłaty kwoty 12006, 83 zł w terminie 5 dni od dnia doręczenia pisma. W dniu 5.04.2012 r. powód nadał przesyłkę pocztowa do pozwanej.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy doszedł do przekonania o niezasadności powództwa. Wskazał Sąd, iż umowa kredytu konsumenckiego została zawarta w czasie obowiązywania ustawy z dnia 20.07.2001 r. o kredycie konsumenckim. Nie ulega wątpliwości, że pozwana była konsumentem w rozumieniu tej ustawy. W ocenie Sądu powód nie wykazał spełnienia wymogów skutecznego wypowiedzenia umowy określonych w art. 14 powyżej cytowanej ustawy. Na powodzie z mocy art. 6 kc ciążył ciężar wykazania skuteczności wypowiedzenia umowy kredytowej. Nie udowodnił jednak, że pozwaną wzywano do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni, a następnie wypowiedziano jej umowę kredytową z zachowaniem ustawowo określonego terminu wypowiedzenia umowy. Strona powodowa wprawdzie powoływała się na takie wypowiedzenie umowy przez kredytodawcę lecz nie wykazała tego faktu dowodowo. Przyjął zatem sąd, że w chwili cesji wierzytelności na rzecz powoda wierzytelność dochodzona pozwem nie istniała. Wskazał też sąd, że powód nie wykazał też wysokości dochodzonego roszczenia, zaoferowała na tę okoliczność wyłącznie dowody z dokumentacji powoda, które to dokumenty, jako dokumenty prywatne stanowią wyłącznie dowód tego, że osoba, która je podpisała złożyła oświadczenie o treści zawartej w dokumencie. Wreszcie powód w ocenie sądu nie wykazał, że pozwana pozostawała w zwłoce z zapłatą należności, dowód z potwierdzenia wysłania do pozwanej korespondencji w dniu 5.04.2012 r. nie jest potwierdzeniem pozostawania przez pozwaną w zwłoce z zapłatą jej świadczenia w dniu 22.05.2013 r.

Od powyższego wyroku strona powodowa wniosła apelację domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa za przyznaniem kosztów procesu za obie instancje względnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach instancji odwoławczej. Zarzucił powód temu Sądowi:

1. naruszenie przepisów postępowania cywilnego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez wyprowadzenie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego przy dokonaniu oceny wiarygodności i mocy materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, które miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy poprzez przyjęcie, iż Powód nie udowodnił, że umowa kredytu została skutecznie wypowiedziana i w wyniku tego Sąd przyjął, iż wierzytelność, którą bank sprzedał Powodowi na mocy umowy przelewu wierzytelności z dnia 08.03.2012 r., nie istniała, podczas gdy z samej umowy kredytu wynikało już że ostatnia rata spłaty kredytu przypada na dzień 10.03.2009 r. i w dniu następnym po tej dacie roszczenie wobec Pozwanego staje się wymagalne;

2. naruszenie przepisów postępowania cywilnego w postaci art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c, które miało istotny wpływ na wynik sprawy polegające na uznaniu przez Sąd, iż strona powodowa nie wykazała istnienia wierzytelności w stosunku do Pozwanego, objętej umową przelewu pomimo przedłożenia umowy kredytu, umowy przelewu wierzytelności, zawiadomienia przelewie, wezwania do zapłaty, wyliczenia odsetek należnych od Pozwanego, i przy ewidentnej bierności strony pozwanej, prawidłowo zawiadomionej o terminie rozprawy,

3. naruszenie przepisów postępowania cywilnego w postaci art. 339 § 2 kpc

które miało istotny wpływ na treść wyroku, poprzez uznanie, iż w przedmiotowej sprawie zachodzą uzasadnione wątpliwości uniemożliwiające wydanie wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo jako, że Powód nie przedłożył dowodów pozwalających zweryfikować czy umowa kredytu została wypowiedziana oraz nie udowodnił wysokości dochodzonego roszczenia wobec Pozwanego, podczas gdy Sąd zupełnie pominął, iż rezygnacja Powoda z dalszego wykazywania roszczenia związana była z całkowitą biernością Pozwanego, zaś z brzmienia w/w przepisu obowiązującego od 05.02.2005 r. wynika, iż wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo jest możliwe jedynie w sytuacji gdy przytoczone przez Powoda twierdzenia budzą uzasadnione wątpliwości same w sobie (już spełniania wymogu „co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy") albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Uzasadniając zarzuty powód wskazał, że na istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności zaoferował Sądowi dowody z dokumentów w postaci umowy kredytu, umowy przelewu wierzytelności, zawiadomienia o przelewie, wezwania do zapłaty i dokumentację obrazującą naliczenie odsetek od wierzytelności. W sposób wadliwy ocenił Sąd I instancji, iż dowody te nie potwierdzają istnienia wierzytelności powoda, skuteczności przelewu na jego rzecz wierzytelności i rozmiaru takiej wierzytelności. Już z samej umowy kredytowej wynika, że pozwana pobrała od poprzednika prawnego powoda kwotę 6811, 63 zł tytułem kredytu, który zobowiązała się spłacić w równych miesięcznych ratach w okresie od 10.04.2007 r. do dnia 10.03.2009 r. Pozwana nie spłacała pożyczki, a termin wymagalności poszczególnych należności przypadał z upływem terminu spłaty każdej raty. Wymagalność całej należności pozwanej wiązać należy zatem z upływem terminu zapłaty ostatniej raty, a więc roszczenie stało się wymagalne w dniu 11.03.2009 r. Zarzucił Sąd powodowi, iż nie wykazał on faktu wypowiedzenia umowy tymczasem dla dochodzenia zapłaty długu z umowy kredytu konsumenckiego nie jest to konieczne („kredytodawca może wypowiedzieć umowę…”- art. 14 ustawy o kredycie konsumenckim z 2001 r.). W ocenie skarżącego wykazał on istnienie wszystkich okoliczności faktycznych niezbędnych do uznania, iż wierzytelność powoda istnieje i to we wskazanym w pozwie rozmiarze. Nie mógł też powód wykazać oczekiwanego przez Sąd faktu niespłacenia przez pozwaną kredytu. Przedmiotem dowodu mogą być wyłącznie fakty, które zaistniały, a nie okoliczność niezaistnienia określonych faktów np. braku wpłat na poczet umowy kredytu. Ponadto, to na pozwanym jeśliby zaprzeczał twierdzeniom powoda o powstaniu zaległości w spłacie kredytu ciążył dowód wykazania, że spłat zgodnie z umową dokonywał. Tymczasem pozwana w toku procesu nie kwestionowała twierdzeń powoda w tym zakresie i nie przejawiała inicjatywy dowodowej. Wreszcie powód nie mógłby z przyczyn wskazanych w art. 104 Prawa bankowego uzyskać dowodów potwierdzających lub wykluczających okoliczność spłacenia przez pozwaną kredytu. Powód dochował należytej staranności – przy zawarciu umowy przelewu wierzytelności, zawiadomił o przelewie pozwaną, wskazał jej rozmiar wierzytelności i sposób zapłaty długu. Pozwana zaś pozostała bierna, nie stawiła się na rozprawę i nie złożyła odpowiedzi na pozew. Zaskarżony wyrok naruszył także dyspozycję art. 339 kpc określającego, iż odstępstwo od zasady wydania wyroku zaocznego w przypadku niestawiennictwa pozwanego na rozprawie i przyjmowania za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub pismach procesowych powoda może nastąpić tylko i wyłącznie jeśli te okoliczności budzą uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Taka sytuacja w sprawie nie ma miejsca. Wątpliwości co do prawdziwości twierdzeń powoda mogłyby powstać wyłącznie w sytuacji, gdy twierdzenia te wzajemnie się wykluczają, są sprzeczne z charakterem żądania albo treścią zaoferowanych dowodów.

Rozpoznając apelację strony powodowej Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja zasługuje częściowo na uwzględnienie aczkolwiek z innych niż wskazano w niej przyczyn.

Przede wszystkim wskazać należy, że sąd odwoławczy rozpoznając apelację w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę z urzędu niezależnie od podniesionych zarzutów nieważność postępowania (vide: uchw. SN z 31.01.2008 – III CZP 49/07 – OSNC 2008/6/55 oraz wyroki SN: z 18.06.2010 – V CSK 448/09 i z 20.06.2012 – I CSK 573/11 – niepubl.). W ocenie Sadu Okręgowego postępowanie przed Sądem Rejonowym dotknięte zostało nieważnością z przyczyn wskazanych w art. 379 pkt 5 kpc. Zgodnie z tym przepisem nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Ugruntowany jest pogląd judykatury, że pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że strona na skutek wadliwości procesowych Sądu lub strony przeciwnej nie mogła brać udziału i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych rozprawach przed wydaniem w danej instancji wyroku (vide: wyroki SN : z 10.05/1974 – II CR 155/74 – OSP 1975/3/66; z 13.06.2002 – V CKN 1057/00 i z 7.10.2009 – IIICSK 35/09 – niepubl.; post. SN z 6.03.1998 – III CKN 34/98 –Prok. i Pr. 1999/5/41). Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Pozwana nie brała i nie mogła wziąć udziału w postępowaniu przed Sądem Rejonowym z uwagi na wskazanie przez powoda nieaktualnego adresu pozwanej, na który doręczono jej – w sposób przewidziany w art. 139 § 1 kpc – odpis pozwu i wezwanie na rozprawę, po zamknięciu której sąd wydał wyrok zaoczny. Doręczenie zastępcze przewidziane w art. 139§ 1 kpc oparte jest na domniemaniu, że pismo sądowe dotarło do rąk adresata i w ten sposób doręczenie zostało dokonane prawidłowo. Domniemanie to jednak można obalić (vide: post. SN z 4.09. 1970 – I PZ 53/70 – OSNC 1971/6/100 i wyrok SN z 4.07.2002 – I CKN 861/00 – niepubl.). W niniejszej sprawie zostało wykazane, że w toku postępowania pozwana nie zamieszkiwała i nie przebywała pod wskazanym adresem, nie mogła zatem skutecznie w oparciu o pozostawione tamże tzw. aviso odebrać przesyłki sądowej , a następnie podjąć obronę w postępowaniu i w nim uczestniczyć. Z ustaleń dokonanych na podstawie wydruku z systemu PESEL (k. 92) wynika bowiem, że ze wskazanego przez powoda adresu pozwanej została ona wymeldowana w trybie administracyjnym jeszcze w 2011 roku, co pozwala na ustalenie, iż nie zamieszkuje i nie przebywa co najmniej od tego czasu pod tym adresem. Doszło zatem do naruszenia przepisów postępowania o doręczeniach sądowych z przyczyn leżących po stronie powoda, uchybienie to wpłynęło na możność działania pozwanej w postępowaniu i uznać należy, że skutkiem tych naruszeń była niemożność pozwanej działania w postępowaniu. Kumulatywne spełnienie tych warunków powoduje nieważność postępowania (vide: wyrok SA w Warszawie z 18.08.2009 – I ACa 504/09 – niepubl.). Podstawowym warunkiem bowiem skuteczności zastępczego doręczenia jest to, by adresat mieszkał istotnie pod wskazanym adresem (vide: post. SN z 18.03.2009 – IV CNP 87/08 – niepubl.). Nie ma przy tym znaczenia dla kwestii nieważności postępowania okoliczność, iż mimo nieskutecznego zawiadomienia pozwanej o toczącym się procesie i nieskutecznego wezwania na rozprawę ostatecznie wydany w sprawie wyrok był dla pozwanej korzystny i apelację od niego wniosła strona przeciwna. Kwestię nieważności postępowania sąd odwoławczy rozważa bez względu na to, którą ze stron dotknęły skutki nieważności postępowania i która ze stron wniosła apelację (vide: post. SN z 24.10.2013 – IV CZ 94/13 – niepubl.). Skutkiem zaś uznania nieważności postępowania jest konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku, zniesienia dotychczasowego postępowania i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sytuacja ta zwalnia też Sąd odwoławczy z konieczności merytorycznego ustosunkowania się do zarzutów apelacyjnych.

Kierując się powyższymi wywodami Sąd Okręgowy – po myśli art. 386 § 2 kpc – orzekł jak w sentencji.

O kosztach instancji odwoławczej orzeczono po myśli art. 108 § 2 kpc.

Sędzia Przewodniczący Sędzia