Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K. dnia 4 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Wojciech Żukowski (del.)

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2014 r. w K.

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o nakazanie i o zapłatę

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 252.860 zł. (dwieście pięćdziesiąt dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt złotych),

II.  oddala powództwo w zakresie żądania nakazania stronie pozwanej przeniesienia gazociągu przebiegającego przez nieruchomość powoda, dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) w ten sposób aby cała rura znajdowała się pod powierzchnią tej nieruchomości i jednocześnie jej obrys (ścianka zewnętrzna) przebiegał po granicy z sąsiednimi nieruchomościami (działki nr (...)) - w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku,

III.  nakazuje stronie pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeniesienie gazociągu przebiegającego przez nieruchomość powoda J. J., dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie prowadzi księgę wieczystą nr (...), w ten sposób aby cała rura znalazła się pod powierzchnią tej nieruchomości i jednocześnie granica strefy kontrolowanej przebiegała po granicy z sąsiednimi nieruchomościami (działki nr (...)) - w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku,

IV.  zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz powoda J. J. kwotę 5300 (słownie: pięć tysięcy trzysta) złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 28 marca 2012 r.

V.  oddala powództwo w zakresie żądania zapłaty odsetek ustawowych od kwoty 5300 zł. za okres od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia 27 marca 2012 r.

VI.  koszty postępowania wzajemnie pomiędzy stronami znosi,

VII.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata T. W. kwotę (...) ((...) złotych tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 lipca 2011 r. (sprecyzowanym pismem z dnia 27 października 2011 r. k. 26) powód J. J. wniósł o:

- nakazanie pozwanej (...) sp. z o.o. w T. (poprzednikowi prawnemu (...) sp. z o.o. w W.) przeniesienie gazociągu, jaki przebiega przez stanowiącą własność powoda nieruchomość składającą się z działki nr (...) obr. ewid. B. tak, aby przebiegał on wzdłuż granicy z działką nr (...) możliwie blisko tej granicy, w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku,

- zasądzenie od pozwanej (...) sp. z o.o. w T. kwoty 236.160 złotych z odsetkami liczonymi od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, - zasądzenie od pozwanej (...) sp. z o.o. w T. kwoty 22.000 złotych z odsetkami liczonymi od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia zapłaty

oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 13 lutego 2012 r. (k. 52) pełnomocnik powoda sprecyzował, że powód domaga się zasądzenia odsetek ustawowych.

W piśmie z dnia 17 września 2013 r. (k. 385) pełnomocnik powoda ograniczył żądanie zasądzenia do kwoty 5.300 zł. z odsetkami ustawowymi od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, cofając powództwo ponad tę kwotę.

W pismach złożonych na rozprawie w dniu 23 września 2013 r. (k. 401), w dniu 20 grudnia 2013 r. i na rozprawie w dniu 15 stycznia 2014 r. (k. 441) powód zmienił żądanie pozwu w ten sposób, że wniósł o:

- nakazanie stronie pozwanej przeniesienia gazociągu przebiegającego przez nieruchomość powoda, dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) w ten sposób aby cała rura znajdowała się pod powierzchnią tej nieruchomości i jednocześnie jej obrys (ścianka zewnętrzna) przebiegał po granicy z sąsiednimi nieruchomościami (działki nr (...)) w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku

ewentualnie o

- nakazanie stronie pozwanej przeniesienia gazociągu przebiegającego przez nieruchomość powoda, dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) w ten sposób aby cała rura znajdowała się pod powierzchnią tej nieruchomości i jednocześnie granica strefy kontrolowanej przebiegała po granicy z sąsiednimi nieruchomościami (działki nr (...)) w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Na uzasadnienie żądań pozwu powód wskazał, że na jego nieruchomości posadowiony został gazociąg DN 35. Rodzice powoda darowali mu nieruchomości, nie mając wiedzy, że przebiega przez nią gazociąg. Część nieruchomości, przez którą przebiega gazociąg jest wyłączona od użytku. Strona pozwana korzysta z nieruchomości bezumownie, nie płacąc powodowi wynagrodzenia.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania.

Strona pozwana podniosła, że od chwili objęcia w posiadanie urządzenia gazociągu co miało miejsce najpóźniej 31 grudnia 1959 r. poprzednicy prawni strony pozwanej oraz strona pozwana stale korzystali z przedmiotowego urządzenia przesyłowego. Strona pozwana podniosła zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, odwołując się do treści art. 305 ⁴ k.c. oraz art. 292 k.c. Przez okres od 31 grudnia 1959 r. poprzednicy prawni strony pozwanej, a następnie strona pozwana posiadała służebność o treści służebności przesyłu, korzystali z nieruchomości powoda w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu. Spełnione zostały zatem przesłanki zasiedzenia nieruchomości z art. 172 k.c. w jego pierwotnym brzmieniu, obowiązującym od dnia 1 stycznia 1965 r. w zakresie okresu posiadania. Strona pozwana podała, że spełnia przesłankę wymaganego okresu 30 lat posiadania licząc od 1 stycznia 1965 r. Strona pozwana argumentowała, że dysponuje uprawnieniem do eksploatacji urządzenia przesyłowego, co uzasadnia oddalenie powództwa w zakresie przesunięcia gazociągu. Strona pozwana dodała, że uwzględnienie żądania pozwu poprzez przesuniecie gazociągu spowodowałoby niewspółmierny uszczerbek dla przedsiębiorstwa w postaci wysokich kosztów z tym związanych.

Strona pozwana zakwestionowała ponadto, by z eksploatacją gazociągu przez pozwane przedsiębiorstwo wiązało się władztwo nad nieruchomością, uzasadniające dochodzenie roszczeń z art. 225 k.c. w związku z art. 224 § 2 k.c. Posiadanie i eksploatacja sieci gazowej ograniczona jest bowiem tylko do korzystania z nieruchomości bez objęcia nad nią władztwa, zaś ograniczenia powoda w zakresie korzystania z nieruchomości wynikają z powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Korzystanie z podziemnego urządzenia przesyłowego jest posiadaniem w zakresie treści służebności przesyłu i nie prowadzi do przejęcia władztwa przez pozwanego nad nieruchomością. Roszczenia zaś uzupełniające, w tym o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy związane jest z pozbawieniem właściciela władztwa władania rzeczą.

W odpowiedzi na zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, powód podał, że posiadanie przez poprzenika prawnego pozwanej służebności odpowiadającej treściowo służebności przesyłu nie może być liczone od wybudowania gazociągu, lecz od rozpoczęcia jego eksploatacji. Dalej podał, że bieg terminu zasiedzenia rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia. Przedmiotowe urządzenie posiada cechę trwałości, jednak nie cechuje się widocznością. Urządzenie bowiem ma być widoczne z tego względu, by ostrzegać właściciela przed skutkami korzystania z jego nieruchomości przez osobę nieuprawnioną.

Pismem procesowym z dnia 8 czerwca 2012 r. strona pozwana argumentowała, że pojęcie widoczności urządzenia przesyłowego należy przyjmować również w sytuacjach, gdy jest ono ujawnione w dostępnych rejestrach i archiwach, w tym ewidencji gruntów i budynków oraz na mapach ewidencyjnych. Od właściciela nieruchomości należy wymagać, by dbał o prawidłowość dokumentacji i ustalił stan prawny i ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości. Przedmiotowy gazociąg jest ujawniony na mapie sieci uzbrojenia terenu. Strona pozwana dodała, że sposób eksploatacji gazociągu nie uniemożliwia powodowi wykorzystywania działki nr (...) zgodnie z jej przeznaczeniem. Nieruchomość jest rolna, położona w otulinie O. oraz w korytarzu ekologicznym. Uzyskanie zaś zgody na zmianę przeznaczenia działki jest wątpliwe. Powołał się dalej na fakt, że gazociąg nie stanowi nadmiernego obciążenia dla nieruchomości i powołując się na zasady współżycia społecznego polegającego na interesie odbiorców paliwa gazowego.

Pismem procesowym z dnia 30 września 2013 r. strona pozwana podniosła , że żądanie pozwu – o nakazanie przemieszczenia gazociągu w taki sposób, aby jego obrys przebiegał po granicy z sąsiednimi nieruchomościami jest niemożliwe do wykonania, bez ingerencji w nieruchomości sąsiednie. Jednocześnie strona pozwana przypozwała właścicieli sąsiednich nieruchomości : E. L., A. i M. K. oraz Gminę W..

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Krakowie odmówił dokonania przypozwania A. K. i M. K., wobec śmierci przypozwanych.

Bezsporne między stronami było:

Powód jest właścicielem nieruchomości położonej w B., Gminie W., składającej się z działki o nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie.

Przez nieruchomość przebiega gazociąg podziemny typu DN 350. Gazociąg usytuowany na nieruchomości powoda stanowi własność strony pozwanej oraz że posiadanie tego gazociągu zostało na stronę pozwaną przeniesione (k. 293).

Pełnomocnik strony pozwanej przyznał, że jest technicznie wykonalnym przesunięcie gazociągu zgodnie z żądaniem pozwu, zarzucając, że wykonanie takiego przesunięcia byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i naruszało środowisko naturalne (k. 299).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Gazociąg posadowiony na działce powoda o średnicy nominalnej DN 350 jest gazociągiem podwyższonego średniego ciśnienia.

Dowód: zaświadczenie lokalizacji nr 142/56 k. 80.

Działka o nr (...) nie jest zabudowana, jest przeznaczona pod tereny rolnicze. Działka znajduje się w otulinie O. oraz w korytarzu ekologicznym

Dowód: wypis z rejestru gruntów k. 34.

Sieć gazociągu zrealizowana została przez Zakłady (...) w celu przesyłu gazu koksowego, produkowanego przez tłocznię gazu Huty im. (...) w P. do gazociągu magistralnego (...) W.. Budowa gazociągu została zakończona w 1959 roku. W skład sieci gazowej rozdzielczej wchodzi odcinek B.- Z. o długości 15.035 mb oraz odcinek B. – B. o długości 12.935 mb. Gazociąg położony na działce powoda jest częścią odcinka B. – B.. Przejęcie urządzenia przesyłowego nastąpiło przez K. Okręgowe Zakłady Gazownictwa w dniu 1 stycznia 1970 r.

Dowód: zaświadczenie lokalizacji ogólnej z 21.03.1956 r. k. 77, zaświadczenie lokalizacyjne (...) 16.05.1956 r. k. 78, zaświadczenie lokalizacyjne nr (...) k. 79, zaświadczenie lokalizacji (...)z 27.07.1956 r. k. 80, zaświadczenie lokalizacyjne (...) z 7.08.1956 r. k. 81, informacja o przebiegu gazyfikacji z 2.01.1970 r. k. 82-90, karta inwentarzowa środków trwałych k. 91-94, plan orientacyjny k. 95, plan trasy gazociągu k. 96-100, opis trasy gazociągu k. 170-171, pismo z 3.07.1956 k. 177, pismo z 26.09.1956 r. k. 178, pismo Zakładu (...) z dnia 31.01.1963 r. k. 243, mapa sytuacyjna k. 244

Istnienie rurociągu pod terenem działki powoduje ograniczenia w jej użytkowaniu. Obszar ograniczonego użytkowania nieruchomości równy jest powierzchni strefy kontrolowanej, która jest obszarem wyznaczonym po obu stronach gazociągu, w którym operator sieci gazowej podejmuje czynności w celu zapobieżenia działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłową eksploatację gazociągu . Szerokość strefy kontrolowanej dla przedmiotowego gazociągu DN 350 zawartego w przedziale DN 300 do DN 500 włącznie wynosi 8 m. Długość strefy kontrolowanej wynosi 90 m. Powierzchnia strefy kontrolowanej gazociągu wynosi 720 m ². Wysokość możliwego do uzyskania czynszu dzierżawnego części należącej do powoda zajętej przez gazociąg DN 350 z uwzględnieniem istniejącej strefy bezpieczeństwa za okres od dnia 25 lipca 2001 r. do 24 lipca 2011 r. wynosi 5.300 zł.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu (...) k. 306-327 wraz z ustną opinią uzupełniającą – przesłuchanie biegłej na rozprawie w dniu 11 września 2013 r.

Pozwany jest następcą prawnym przedsiębiorstw, które w różnych okresach korzystały z gazociągu umieszczonego na działce powoda : Zakładów (...), (...) Okręgowych Zakładów Gazownictwa z siedzibą w K., Górnośląskich Zakładów (...) w Z., (...), (...) S.A., (...) sp. z o.o. z siedzibą w T..

Dowód: odpis KRS k. 71-76, zarządzenie Ministra Górnictwa k. 108-109, Zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki k. 110-111, Zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki k. 112-115, Zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki k. 116-121akt notarialny Rep A (...) k. 122-136, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 30.09.1996 r. k. 137, akt notarialny Rep. A Nr (...) k. 138-143.

Na nieruchomości powoda, gazociąg posadowiony jest pod powierzchnią ziemi. Na całej długości gazociągu są zasuwy, które wystają ponad powierzchnię ziemi. Najbliższa zasuwa do nieruchomości powoda, umiejscowiona jest przed miejscowością B., w odległości ok. 2-3 km od nieruchomości powoda. Z nieruchomości powoda zasuwa nie jest widoczna. Kontrola gazociągu polega na tym, że pracownicy strony pozwanej przemieszczają się wzdłuż gazociągu z metanomierzami i szukają ewentualnego wycieku gazu. Takie kontrole odbywały się raz na kwartał gdy gazociąg był wysokoprężny, aktualnie raz na pół roku. W czasie przeprowadzania kontroli na nieruchomości nie ogrodzonej, pracownicy nie informowali właściciela o przeprowadzanej kontroli. Nieruchomość powoda nie jest ogrodzona. W czasie budowy gazociągu posadowione były słupki oznaczające gazociąg w miejscach zmiany kierunku gazociągu. Z biegiem lat, słupki były usuwane. Na nieruchomości powoda nie było słupka.

Dowód: zeznania świadka M. T. k. 293, zeznania świadka Z. G. k. 294, zeznania świadka K. K. k. 294v-295

Powód dostał przedmiotową działkę od rodziców w prezencie ślubnym w 1965 r. O fakcie posadowienia na niej gazociągu dowiedział się 15-20 lat temu, z uwagi na awarię gazociągu. Przed tą awarią, nie wiedział o gazociągu. Nie wiedzieli o tym także rodzice powoda ani jego siostra.

Dowód: przesłuchanie powoda J. J. k. 295v

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zaoferowane przez strony dokumenty, które należało uznać za wiarygodne, nie budziły one bowiem wątpliwości Sądu co do ich autentyczności i mocy dowodowej. Prawdziwość dokumentów nie były też kwestionowane w toku sprawy. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania powoda oraz świadków, które należało ocenić jako logiczne i spójne.

Sąd oparł się na opinii biegłej, która zasługuje na wiarę. Zdaniem sądu opinia jest rzetelna i zrozumiała. Została sporządzona przez osobę posiadającą niezbędne kwalifikacje fachowe. Wywody sporządzonej opinii były pełne, przekonujące, obejmowały całokształt okoliczności istotnych dla badanego zagadnienia, nie zawierały sprzeczności oraz były logicznie skonstruowane. Biegła wskazała przesłanki swego rozumowania, które doprowadziły do wywiedzionych konkluzji, mających odzwierciedlenie w zebranym materiale dowodowym. Podstawę wnioskowania biegłej stanowiły także wyniki jej własnych badań przeprowadzonych w terenie (wizja lokalna). Podczas przesłuchania na rozprawie, biegła odniosła się rzeczowo i logicznie do zarzutów zgłoszonych do opinii przez stronę pozwaną, Ostatecznie ustalenia biegłej należało uznać za prawidłowe.

Strona pozwana zarzuciła również, iż fakt nieograniczonego użytkowania przez powoda nieruchomości poprzez uprawianie na niej roli należało uwzględnić poprzez zastosowanie współczynnika korzystania przez pozwanego jedynie z pasa służebności. Zarzuty powoda nakierowane zostały na zastosowaną metodę oszacowania możliwego do uzyskania czynszu dzierżawnego części nieruchomości, albowiem biegła powinna wziąć pod uwagę fakt prowadzenia szeroko zakrojonej działalności gospodarczej, tym samym biegłą winna przeanalizować transakcje dotyczące dzierżawy na cele działalności gospodarczej.

Zarzuty powyższe zostały przez biegłą wyjaśnione w jej ustnej opinii uzupełniającej na rozprawie w dniu 11 września 2013 r. Sąd przyjął także, zgodnie z ustaleniami biegłej, że posadowiony gazociąg jest gazociągiem średniego podwyższonego ciśnienia. Strona pozwana nie udowodniła twierdzeń, że przedmiotowy gazociąg jest gazociągiem średniego ciśnienia.

Na wniosek pełnomocnika pozwanego pominięto dowód z przesłuchania strony pozwanej. Zgromadzony materiał dowodowy umożliwiał ustalenie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych z pominięciem przesłuchania strony pozwanej.

Oddalono wniosek o przeprowadzenie opinii biegłego na okoliczność szczegółowego przebiegu gazociągu po przebudowie, albowiem okoliczność, na jaką miał być przeprowadzony dowód nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenia się roszczenia - aż do wydania wyroku, przy czym z mocy art. 203 § 4 k.p.c. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Pismem z dnia 17 września 2013 r., sprecyzowanym na rozprawie w dniu 7 maja 2014 r. strona pozwana podtrzymała powództwo w zakresie zapłaty tylko co do kwoty 5.300 zł. wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, z odsetkami ustawowymi od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, cofając powództwo ponad tę kwotę, w tym cofając w całości w zakresie żądania odszkodowania za pogorszenie stanu nieruchomości w kwocie 22.000 zł. Należało zatem umorzyć postępowania w zakresie żądania zapłaty kwoty 252.860 zł. o czym na zasadzie wyżej powołanych przepisów orzeczono w pkt I sentencji.

Powód wystąpił z roszczeniem przeniesienia gazociągu przebiegającego przez jego nieruchomość w ten sposób, by cała rura znajdowała się pod powierzchnią działki i jednocześnie jej obrys (ścianka zewnętrzna) przebiegała po granicy z sąsiednimi nieruchomościami ( działki nr (...)), ewentualnie w ten sposób by cała rura znalazła się pod powierzchnią tej nieruchomości i jednocześnie granica strefy kontrolowanej przebiegała po granicy sąsiednimi nieruchomościami.

Podstawę prawną roszczenia stanowi przepis art. 222 § 2 k.c. zgodnie z którym przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie z art. 222 § 2 k.c. jest skierowane przeciwko trwałemu wkraczaniu w sferę uprawnień właściciela przez osobę nieuprawnioną i jest zasadne pod warunkiem, że stronie przeciwnej nie przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do korzystania z rzeczy

Strona pozwana nie kwestionowała prawa własności powoda, ale zarzuciła w pierwszej kolejności, że przysługuje jej skuteczny w stosunku do powoda tytuł prawny w postaci nabytej przez zasiedzenie służebności uprawniającej do utrzymywania i korzystania z przedmiotowego gazociągu. Zarzut ten na uwzględnienie nie zasługiwał. Wprawdzie dopuszczalne jest zasiedzenia służebności gruntowej przez przedsiębiorstwo w kontekście art. 285 k.c. Nadto również przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 305[1]-305[4] k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa. Zatem na podstawie art. 292 k.c. w związku z art. 305[4] k.c. służebność przesyłu, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, można nabyć przez zasiedzenie. Służebność przesyłu, w przeciwieństwie do służebności gruntowej, nie została powiązana z nieruchomością władnącą. Ma ona na celu umożliwienie przedsiębiorcy właściwego korzystania z urządzeń, których jest właścicielem, a zatem, które wchodzą w skład jego przedsiębiorstwa (art. 55[1]). Ustanowienie służebności przesyłu następuje na rzecz przedsiębiorcy, a jej nabycie w drodze zasiedzenia następuje przez przedsiębiorcę, a nie na rzecz właściciela nieruchomości władnącej lub przez takiego właściciela. W realiach niniejszej sprawy nie zostały jednak spełnione w sprawie przesłanki zasiedzenia określone tymi normami prawnymi. Przesłankami zasiedzenia służebności gruntowej są bowiem zgodnie z art. 292 k.c.: 1) posiadanie służebności, polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści służebności; 2) upływ oznaczonego w ustawie czasu, w zależności od tego, czy posiadacz służebności był w dobrej, czy w złej wierze. Trwałe i widoczne urządzenie musi być wynikiem świadomego i pozytywnego działania ludzkiego. W realiach przedmiotowej sprawy istotnego znaczenia nabiera okoliczność czy urządzenie z którego korzystała strona powodowa i jej poprzednicy prawni można kwalifikować jako urządzenie widoczne, albowiem urządzenie to – przynajmniej na terenie całej działki powoda - usytuowane jest pod powierzchnią gruntu. W wypadku urządzeń podziemnych o widoczności w rozumieniu art. 292 k.c. można mówić, gdy istnieje możliwość stwierdzenia ich istnienia w czasie biegu terminu zasiedzenia przy pomocy wzroku, ale niekoniecznie chodzi tu o zauważenie urządzenia jako takiego. Chodzi zatem o możliwość zauważenia części składowych takiego podziemnego urządzenia, jeżeli wychodzą nad powierzchnię gruntu, ewentualnie o możliwość zauważenia oznaczeń wskazujących na jego istnienie pod powierzchnią gruntu. Urządzenie powinno stanowić dla właściciela wyraźne ostrzeżenie przed działaniem podmiotu, który korzystając z urządzenia przesyłowego umiejscowionego w gruncie może doprowadzić do uzyskania odpowiedniej służebności gruntowej. Z tego względu należy przyjąć, że w wypadku urządzenia podziemnego, każdoczesny właściciel nieruchomości powinien mieć zapewnioną możliwość uzyskania wiedzy o usytuowaniu na jego nieruchomości urządzenia przesyłowego. Jeżeli każdoczesny właściciel nieruchomości w czasie biegu zasiedzenia miał wiedzę o zlokalizowaniu na niej gazociągu, to spełnienie przesłanki widoczności urządzenia wątpliwości budzić nie może. Jeżeli natomiast wystąpił brak takiej wiedzy u kolejnego właściciela, to należy przyjąć, że omawiana przesłanka jest spełniona, jeżeli urządzenie zostało tak oznakowane, że właściciel obiektywnie oceniając mógł i powinien taką wiedzę posiadać - magistrale przesyłowe są bowiem trwale oznakowane w terenie.

W niniejszej sprawie nie wykazano, by powód albo jego poprzednicy prawni wiedzieli o istnieniu gazociągu przebiegającego przez jego nieruchomość. Nie wynika również z materiału dowodowego aby istniały w terenie oznaczenia, na podstawie których powód lub jego poprzednicy prawni mogli tę wiedzę pozyskać. Gazociąg jest usytuowany pod powierzchnią gruntu. Na gruncie powoda nie były usytuowane słupki określające przebieg gazociągu, a jak wynika z zeznań świadków słupki te były przesuwane albo wręcz wyrzucane przez niektórych właścicieli. Najbliższe oznakowanie, niewidoczne ponadto z nieruchomości powoda, znajduje się kilka kilometrów przed działką. Nie można podzielić argumentacji strony pozwanej, że powód mógł przy dołożeniu należytej staranności, zapoznać się z mapą sieci uzbrojenia terenu, prowadzonej przez Starostwo Powiatowe w K. oraz mapie inwentaryzacji sieci gazowej, na których został umieszczony gazociąg. Widoczność urządzenia w rozumieniu art. 292 k.c. należy odnieść do jego cech w terenie, a nie do informacji zawartych w dokumentacji, w szczególności map, co do których prawo nie przewiduje zasad jawności analogicznych do tych, jakie przewidziane zostały dla ksiąg wieczystych (por. art. 2 zd. 2 u.k.w.h.).

W powyższym stanie rzeczy, wobec braku przesłanki korzystania z widocznego urządzenia, zarzut zasiedzenia podniesiony przez stronę pozwaną należało ocenić jako bezpodstawny. W konsekwencji uznać należy, że stronie pozwanej nie przysługuje skuteczny w stosunku do powoda tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powoda.

Nie mogły być również skuteczne zarzuty strony pozwanej, że korzystanie przez stronę pozwaną z gazociągu nie narusza ani nie ogranicza prawa własności powoda. Zgodnie z art. 143 zd. 1 k.c. w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Komentowany przepis dotyczy tzw. przestrzennych granic własności nieruchomości gruntowych. Nieruchomość gruntowa jest bryłą ograniczoną płaszczyznami pionowymi przebiegającymi według jej granic na powierzchni ziemi (J. I., J. S., Prawo rzeczowe, 2009, s. 72). Granice przestrzenne nieruchomości gruntowej sięgają jednak tylko do pewnej wysokości i głębokości - decyduje o tym kryterium społeczno-gospodarczego przeznaczenia gruntu. Granice te określa się odrębnie dla poszczególnych nieruchomości gruntowych. Zatem o przestrzennych granicach konkretnego gruntu przesądzają uzasadnione potrzeby jej właściciela, zależne od rodzaju i przeznaczenia jego nieruchomości. Strona pozwana korzysta z urządzeń posadowionych 1 m pod powierzchnią ziemi. Natomiast opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości wynika wprost, że istnienie rurociągu gazowego pod terenem działki powoduje niewątpliwie ograniczenia w jej użytkowaniu, a polega na występowaniu obszaru ograniczonego użytkowania nieruchomości. Tym samym nie można uznać, że korzystanie z instalacji przez stronę powodową w ogóle nie wchodzi w zakres prawa własności powoda, albowiem choćby poprzez istnienie strefy ochronnej w możliwości korzystania z nieruchomości przez powoda ingeruje.

Nie mógł się ostać zarzut strony pozwanej, że orzeczenie nakazujące przesunięcie gazociągu może być niewykonalne z uwagi na usytuowanie nieruchomości w otulinie parku narodowego. Zarzuty w tym zakresie nie zostały poparte żadnym konkretnym materiałem dowodowym a jedynie stanowią hipotezy strony pozwanej, że jakieś trudności w uzyskaniu pozwolenia na budowę może w przyszłości napotkać.

Nie mógł w końcu ostać się zarzut nadużycia przez powoda prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) w związku z interesem odbiorców paliwa gazowego i ochronę przyrody. Pozwane przedsiębiorstwo podnosiło, że dostarczanie paliwa gazowego ma następować po jak najniższych cenach, zaś wysokie koszty przeniesienia gazociągu na działce powoda, będzie miał wpływ na końcową cenę dla wielu tysięcy odbiorców. Zważyć należy, że odmowa uwzględnienia roszczenia zgodnego z prawem (art. 222 § 2 k.c.) może nastąpić wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach, szczegółowo wskazanych przez stronę podnoszącą zarzut nadużycia prawa podmiotowego i wykazanych w razie sporu. Nie można odmówić ochrony prawa podmiotowego w sposób trwały powołując się interes innych odbiorców paliwa. Także twierdzenia strony pozwanej, że przeprowadzenie przesunięcia gazociągu będzie stanowiło obciążenie finansowe dla przedsiębiorstwa nie mogły być skuteczne. Strona pozwana osiąga konkretne korzyści z utrzymywania na nieruchomości powoda urządzeń, zaś powód zmuszony jest znosić korzystanie przez pozwaną z urządzeń w zakresie odpowiadającym służebności. Nie ma podstaw do przyjmowania w sferze praw i obowiązków prywatnoprawnych nadrzędności interesu publicznego nad prywatnym. Zatem fakt, że strona pozwana dostarcza gaz dużej grupie odbiorców nie może usprawiedliwiać nie znajdującego oparcia w prawie wykorzystywania w tym celu nieruchomości stanowiącej własność powoda. Zarzut, że powód nie może wykorzystać nieruchomości na cele budowlane również nie mógł przemawiać przeciwko uwzględnieniu powództwa. Powód w celu ochrony swojego prawa własności nie musi bowiem wykazywać, że jest to potrzebne dla realizacji konkretnego interesu majątkowego, w szczególności zaś w celu wykorzystania nieruchomości na cele budowlane. Zarzut, że przesunięcie gazociągu będzie szkodliwe dla środowiska naturalnego nie został poparty żadnymi konkretnymi dowodami.

W powyższym stanie rzeczy nie budzi zatem wątpliwości, że powód jest właścicielem nieruchomości, a strona pozwana nie legitymuje się uprawnieniem do korzystania z tej nieruchomości. Tym niemniej żądanie główne pozwu przeniesienia gazociągu w ten sposób, by cała rura znajdowała się pod powierzchnią działki i jednocześnie jej obrys (ścianka zewnętrzna) przebiegała po granicy z sąsiednimi nieruchomościami ( działki nr (...)) podlegać musiało oddaleniu. Dla gazociągu przebiegającego przez nieruchomość powoda szerokość strofy kontrolowanej wynosi 8 m. ( opinia biegłej). Powierzchnia strefy kontrolowanej to obszar wyznaczony po obu stronach gazociągu, w którym operator sieci gazowej podejmuje czynności w celu zapobieżenia działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłową eksploatację gazociągu. Przesunięcie gazociągu zgodnie z żądaniem głównym powoda naruszałoby prawo właścicieli sąsiadujących z przedmiotową działkę, dlatego Sąd oddalił żądanie główne powoda, albowiem nie można orzeczeniem sądowym nakazywać stronie pozwanej takich zachowań, które jednocześnie stanowiłyby wkroczenie w prawnie chronioną sferę praw osób trzecich. Uwzględnieniu podlegało jednak żądanie ewentualne pozwu, tj. nakazania przesunięcia gazociągu w ten sposób, by cała rura znalazła się pod powierzchnią tej nieruchomości i jednocześnie granica strefy kontrolowanej przebiegała po granicy sąsiednimi nieruchomościami. W ten sposób zgodnie z zakresem określonym przez powoda następuje ochrona jego prawa własności, albowiem powód mogąc na podstawie art. 222 § 2 k.c. żądać całkowitego usunięcia gazociągu z jego nieruchomości, jest również uprawniony do żądania mniej, tj. do przesunięcia tej instalacji w taki sposób, aby w mniejszym niż dotychczas stopniu ingerowała w jego prawo własności. Zarazem wykonanie takiego orzeczenia nie spowoduje ingerencji w prawo własności osób trzeciej do sąsiednich nieruchomości.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w pkt II oraz III sentencji.

Powód zgłosił również roszczenie o zapłatę za bezumowne korzystanie z działki oraz zapłaty odszkodowania z tytułu utraty wartości działki.

Zgodnie z art. 224 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. właścicielowi należy się od posiadacza jego rzeczy wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, na warunkach określonych w cytowanych przepisach. Pozwana spółka nie posiada tytułu prawnego do nieruchomości powoda i nie można jej traktować jako posiadacza służebności w dobrej wierze, albowiem nie zostały wykazane żadne okoliczności, które usprawiedliwiałyby przekonanie po stronie organów strony powodowej, że korzystanie z nieruchomości powoda jest zgodne z prawem. Okolicznością taką nie może być w szczególności błędne przekonanie o tym, że strona pozwana miała zasiedzieć służebność gruntową. Powód nie wyraził także zgody na nieodpłatny przebieg przez jego nieruchomość odcinka sieci gazociągu. Zajęcie cudzej nieruchomości i umieszczenie na niej urządzeń energetycznych bez uzyskania tytułu prawnego jest równoznaczne ze złą wiarą (tak wyrok SN z 25 listopada 2008 r., sygn. akt II CSK 346/08). W wyroku z dnia 3 kwietnia 2009 r., sygn. akt II CSK 470/08 w tezie 2 SN stwierdził, że władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. W kontekście powyższego uznać należy, ze żądanie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości co do zasady zasługuje na uwzględnienie. Odnośnie wysokości wynagrodzenia należnego powodowi wskazać należy, że prawidłowo ustalona kwota wynagrodzenia odpowiada kwocie określonej przez biegłego. Kwota ta stanowi wynagrodzenie za korzystanie z działki za okres objęty żądaniem pozwu, czyli od dnia 25 lipca 2001 r. do dnia 24 lipca 2011 r. Sporne było między stronami, czy przedmiotowy gazociąg stanowi gazociąg średniego ciśnienia czy podwyższonego średniego ciśnienia, co wpływa na rozmiar strefy kontrolowanej. Biegła w swojej opinii przyjęła, kierując się wytycznymi zawartymi obowiązującym rozporządzeniem z dnia z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. z 2001 r. Nr 97, poz. 1055), że przedmiotowy gazociąg jest podwyższonego średniego ciśnienia. Zważyć należy, że przedmiotowy gazociąg podczas montowania cechował się ciśnieniem wyrażonym w jednostkach atmosfery w ilości 12 atmosfer, co po przeliczeniu na M. ( taką jednostką posługuje się cytowane rozporządzenie ) daje wynik 1, (...), co tym samym zgodnie z § 5 pkt 1 lit c odpowiada gazociągowi podwyższonego średniego ciśnienia. Tym samym zarzut strony pozwanej, że gazociąg jest gazociągiem średniego ciśnienia nie zasługiwał na uwzględnienie, a w konsekwencji jako podstawę obliczenia odszkodowania należy przyjąć taką powierzchnię strefy kontrolowanej, jaką w opinii przyjęła biegła. Zatem powodowi należy się odszkodowanie w ustalonej przez biegłą kwocie 5300 zł. i kwotę tę zasądzono w pkt IV sentencji na podstawie wyżej powołanych przepisów.

Co do żądania odsetek sąd miał na uwadze, że z akt sprawy nie wynika, aby powód na etapie przedsądowym wzywał stronę pozwaną do zapłaty odszkodowania. Zatem jako wezwanie do zapłaty należy potraktować doręczenie pozwu, co nastąpiło w dniu 27 marca 2012 r. (k. 58). Tym samym zgodnie z art. 481 § 1 w zw. z art. 455 k.c. odsetki za opóźnienie należą się powodowi od dnia następnego po doręczeniu pozwu, a zatem od dnia 28 marca 2012 r. Dalej idące żądanie, w zakresie żądania zapłaty odsetek ustawowych od kwoty 5.300 zł za okres od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia 27 marca 2012 r. Sąd oddalił w pkt V sentencji jako bezzasadne.

O wzajemnym zniesieniu kosztów orzeczono w pkt VI sentencji na zasadzie art. 100 k.p.c., mając na względzie okoliczność, że żądanie pozwu zostało uwzględnione w części, a w szczególności, że roszczenie negatoryjne zostało uwzględnione, zaś określenie wysokości należnego powodowi odszkodowania zależało od wyceny sporządzonej przez biegłego do spraw szacowania nieruchomościami, tak że trudno stawiać powodowi zarzut, że na etapie formułowania pozwu w sposób wygórowany określił wysokość roszczenia.

W punkcie VII wyroku Sąd przyznał od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda kwotę 8.856 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi na podstawie § 2 pkt 1 ,2 i 3 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. 2013.461 j.t. ).