Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Zamościu I Wydział Cywilny

w składzie :

Przewodniczący : SSO Elżbieta Koszel

Protokolant : st. sekr. sądowy Barbara Lizak

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2015 roku w Zamościu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. F.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Dyrektora Zakładu Karnego w H. zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie zasądza od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu.

I C 1260/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 grudnia 2013 r. K. F. wnosił o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Dyrektora Zakładu Karnego w H. kwoty 1 000 000 zł odszkodowania i renty zdrowotnej w wysokości dwukrotności średniego wynagrodzenia w związku z tym, że:

1/ w okresie od 19 lipca 2013 r. do 25 października 2013 r. był on osadzony w Zakładzie Karnym w H. z więźniem, który był chory, nie miał czucia, moczył się;

2/ warunki w celi nr (...) oddziału (...) były urągające godności: ściany i kącik sanitarny były zagrzybione;

3/ w dniach od 13 sierpnia 2013 r. do 14 sierpnia 2013 r. na oddziale (...) osadzono więźnia K. B., który był chory na gruźlicę. Powód miał z tym więźniem bezpośredni kontakt, przez co stworzono dla niego realne zagrożenie utraty zdrowia;

4/ wskutek panujących w Zakładzie Karnym warunków nabawił się chorób układu krążenia i układu oddechowego (k.1 – 2).

Nadto powód twierdził, że dyrekcja Zakładu Karnego znęca się nad nim psychicznie, gdyż kieruje go na terapię odwykową przeciwalkoholową wówczas, gdy chciałby on skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia (k. 59 – 59v.).

W końcowym stadium procesu powód wnosił o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1 000 000 zł oraz renty po 7 200 zł miesięcznie (k. 199v.).

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Zakładu Karnego w H., zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o oddalenie powództwa (k. 60 – 63).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje.

K. F. poczynając od 1992 r. w różnych okresach przebywał w areszcie, bądź odbywał kary pozbawienia wolności w zakładach karnych (szczegółowa informacja o pobytach i orzeczeniach – k. 66 – 69). Między innymi w okresie od 19 lipca 2013 r. do 15 lipca 2014 r. odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w H. w celach o numerach: (...).

W czasie pobytu w Zakładzie Karnym w H. K. F. kierował do dyrekcji zakładu i innych instytucji szereg skarg, dotyczących tych samych kwestii, które stanowią podstawę żądania pozwu, a nadto:

- utrudnień w możliwości korzystania z telefonu,

- niewłaściwego postępowania administracji w postaci „ścisłej izolacji” osadzonych,

- niewłaściwego traktowania przez funkcjonariusza w postaci „wrogiego” nastawienia do osadzonego,

- braku pracy,

- niewłaściwego traktowania przez funkcjonariusza (udzielenia błędnych informacji przez wychowawcę),

- braku działalności kulturalno – oświatowej i sportowej,

- braku możliwości otrzymania wniosku nagrodowego,

- braku odpowiedzi na prośbę,

- sposobu załatwienia skargi przez dyrektora,

- cenzurowania korespondencji urzędowej.

Wszystkie te zarzuty były uznane za bezzasadne (sprawozdania Dyrektora Zakładu Karnego w H.: z dnia 10 września 2013 r. - k. 72 – 76, z dnia 24 września 2013 r. – k. 87 – 90, z dnia 7 października 2013 r. – k. 93 – 96, z dnia 16 października 2013 r. – k. 81 – 83, z dnia 3 grudnia 2013 r. – k. 98 – 101).).

Powód w dniu 5 sierpnia 2013 r. skierował skargę do dyrekcji zakładu karnego dotyczącą złych warunków w celi nr (...)zarzucając, że ściany są odrapane, występują braki tynku, cały sufit jest w brudnych zaciekach, zlewozmywak jest potłuczony (skarga powoda – k. 77 – 78)

Z odpowiedzi udzielonej powodowi przez Okręgowego Inspektora Służby Więziennej w L. z dnia 16 października 2013 r. wynika, że nie potwierdziły się zarzuty dotyczące złych warunków w celi nr (...), w której przebywał powód. Ściany celi nie były odrapane, pęknięty zlewozmywak został wymieniony niezwłocznie po zgłoszeniu uszkodzenia (pismo Dyrektora (...) w L. – k. 71). W celi nr (...)nie było ubytków w tynku, ani zacieków na suficie. Warunki w tej celi nie różniły się od panujących w innych celach (sprawozdanie Dyrektora Zakładu Karnego w H. z dnia 10 września 2013 r. – k. 72 – 73).

Powód przebywał w celi z osadzonym K. M., który był po urazie kręgosłupa i początkowo miał problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układu moczowego. Po zgłoszeniu tego problemu lekarz więzienny zbadał M., wdrożył odpowiednie leczenie, poprawiające funkcjonowanie pęcherza moczowego. W czasie dalszego pobytu w zakładzie (...) nie zgłaszał problemów w tym zakresie, stan zdrowia nie wymagał umieszczenia go w izbie chorych a personel służby zdrowia i pracownicy służby więziennej nie wyczuwali przykrych zapachów w celi (notatka służbowa Kierownika Ambulatorium z Izbą chorych Zakładu Karnego w H. z dnia 31 marca 2014 r. – k. 104, sprawozdanie z dnia 7 października 2013 r. – 93 - 94). Oceniono, że K. M. może przebywać w celi ogólnej i jego pobyt nie zagraża zdrowiu współosadzonych (sprawozdanie – k. 95). Nadto ze sprawozdania Dyrektora Zakładu Karnego w H. z dnia 7 października 2013 r. wynika, że powód w sposób nietolerancyjny wyrażał się o współosadzonym M., nie przejawiając żadnego współczucia, namawiał innych osadzonych do „uprzykrzania mu życia”, co spotykało się z dezaprobatą służby więziennej (k. 94). W celi nr (...) przebywało czterech współwięźniów (wyjaśnienia powoda – k. 190v.)

Powód zgłosił się po raz pierwszy w Ambulatorium Zakładu Karnego w H. 12 sierpnia 2013 r. z objawami wskazującymi na zapalenia dolnych dróg oddechowych. Po zbadaniu włączono odpowiednie leczenie, przeprowadzono wizyty kontrolne oraz wykonano kontrolne zdęcie klatki piersiowej. Podczas wizyt kontrolnych wykonano kilka pomiarów ciśnienia tętniczego, które było wysokie i wymagało włączenia stosownych leków. K. F. był także kontrolowany przez lekarzy pulmonologa i kardiologa, celem rozszerzenia diagnostyki specjalistycznej, którzy potwierdzili rozpoznanie lekarza z ambulatorium i uzupełnili leczenie specjalistyczne. Powód miał również wykonane badanie w kierunku gruźlicy, bowiem przez jeden dzień – od 13 sierpnia 2013 r. do 14 sierpnia 2013 r. - w sąsiedniej celi przebywał więzień K. B. cierpiący na taką chorobę, ale badania te nie wykazały u K. F. gruźlicy. W wywiadzie powód podał, że uprzednio był leczony z powodu choroby wrzodowej , ale w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w H. nie zgłaszał dolegliwości z tym związanych. Badania wykonane w tymże zakładzie karnym wykazały zestarzałe uszkodzenie więzozrostu barkowego. Dokumentacja medyczna wskazuje, że powód przeszedł szereg badań lekarskich i korzystał z opieki lekarzy odpowiednich specjalizacji (notatka służbowa – k. 84, dokumentacja medyczna – k. 105 -132). K. F. przez wiele lat palił papierosy i wykonywał ciężkie prace fizyczne na budowach, co wpłynęło na stan jego zdrowia, a wykonane liczne badania ujawniły schorzenia, które już wcześniej istniały (wskazana dokumentacja medyczna i notatka służbowa dotycząca stanu zdrowia powoda – k. 104).

Po opuszczeniu zakładu karnego K. F. dysponując dokumentacją medyczną z badań i leczenia m.in. w tymże zakładzie oraz kontynuując w dalszym ciągu leczenie z powodu rozedmy płuc, nadciśnienia tętniczego i arytmii serca został zaliczony orzeczeniem Komisji lekarskiej z dnia 4 grudnia 2014 r. do stopnia niepełnosprawności umiarkowanego na okres od 29 października 2014 r. do 31 grudnia 2017 r. (wyjaśnienia powoda – k. 190v., wynik badania RTG – k. 196, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k.198). Decyzją z dnia 19 grudnia 2014 r. Ośrodek Pomocy (...) w Ż. przyznał powodowi zasiłek stały w kwocie 529 zł miesięcznie od dnia 1 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2017 r. (decyzja – k. 197).

Taki stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów złożonych do akt sprawy, których wiarygodność i moc dowodowa nie były kwestionowane. Zeznania powoda są wiarygodne jedynie w tym zakresie, który jest zgodny z wnioskami wynikającymi z dokumentów. Nie zasługują na wiarę zeznania powoda w kwestii przypisywania całej odpowiedzialności za jego stan zdrowia czynnikom związanym z osadzeniem w Zakładzie Karnym w H., gdyż pozostają one w sprzeczności z dokumentacją medyczną oraz dokumentami związanymi z kontrolami i interwencjami inicjowanymi licznymi skargami K. F. na warunki panujące w celi, zachowanie funkcjonariuszy zakładu karnego, ograniczanie praw osadzonego.

Powód początkowo zgłosił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej na okoliczność, czy możliwe jest aby przy badaniu profilaktycznym nie rozpoznano zaawansowanej gruźlicy u K. B. (k. 135). Wniosku tego w dalszym toku procesu nie podtrzymywał (k. 199v., przy czym dowód taki nie byłby przydatny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy). Nie zgłosił natomiast powód wniosku o ewentualne przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego (biegłych) dla wykazania związku własnego stanu zdrowia z pobytem w zakładzie karnym (k. 199v.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Żądanie pozwu dotyczy cierpień osoby powoda, a więc jest to faktycznie żądanie zadośćuczynienia (nie odszkodowania, które obejmuje szkody materialne) z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Potwierdzają to zeznania powoda, który podał, że jego dobrem osobistym, które naruszył zakład karny jest zdrowie (zeznania powoda – k. 190v.).

W myśl art. 24 k.c. ochrona przysługuje jedynie przed bezprawnym naruszeniem lub zagrożeniem naruszenia dobra osobistego. W przypadku stwierdzenia takiego naruszenia pokrzywdzonemu przysługuje prawo żądania zadośćuczynienia w oparciu art. 448 k.c. Bezspornymi przesłankami odpowiedzialności na tej podstawie są naruszenie dobra osobistego, powodujące szkodę niemajątkową i związek przyczynowy między tym naruszeniem a szkodą niemajątkową, która spowodowana jest naruszeniem. Skuteczność tego roszczenia zależy od dwóch przesłanek: zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego i bezprawności działania.

Zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego powinien wykazać ten, kto na te okoliczności powołuje się, a istnienie drugiej przesłanki objęte jest domniemaniem. Za bezprawne uznaje się przy tym zachowanie sprzeczne z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego (tak SN w uchwale z dnia 7 grudnia 1993 r., III CZP 160/93, Wokanda 1994/2/1).

Na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia, że odbywał karę pozbawienia wolności w warunkach, które naruszyły lub zagroziły jego dobru osobistemu – zdrowiu, zgodnie z art. 6 k.c.

K. F. nie sprostał temu obowiązkowi.

W świetle dowodów zgromadzonych w sprawie należy przyjąć, że powód cierpiał na schorzenia, które wynikały nie z warunków panujących w zakładzie karnym, ale były konsekwencją wieloletniego sposobu funkcjonowania: palenie papierosów, spożywanie alkoholu, ciężka praca fizyczna, stresogenne funkcjonowanie w społeczeństwie, skutkujące pobytami w zakładach karnych. Dopiero w Zakładzie Karnym w H. wykonano powodowi szereg badań lekarskich, a po zdiagnozowaniu chorób, wdrożono odpowiednie leczenie. Należy uznać, że K. F. był otoczony właściwą opieką medyczną, a władze zakładu prawidłowo reagowały na jego monity i skargi.

Nie potwierdziły się zarzuty powoda dotyczące niewłaściwych warunków w celi nr (...). Służby więzienne nie stwierdziły takiego stanu, jaki był skarżony przez K. F..

Również stan zdrowia współwięźnia K. M., bezpośrednio po zasygnalizowaniu służbom więziennym o jego problemach oraz wdrożeniu odpowiedniego leczenia, ustabilizował się i nie był uciążliwy dla współwięźniów.

Nie stanowił zagrożenia dla zdrowia powoda jednodniowy pobyt w sąsiedniej celi więźnia chorego na gruźlicę. Należy mieć na względzie, że służby więzienne następnego dnia po przyjęciu K. B. z transportu, skierowały go na badania, po których został przemieszczony w inne miejsce. Ten jednodniowy pobyt chorego na gruźlicę w sąsiedniej celi nie naruszył zdrowia powoda, ani nie stanowił ku temu zagrożenia, bowiem powód nie udowodnił, iż miał z tą osobą bezpośredni kontakt. Nadto przeprowadzono u powoda badania, które nie wykazały zakażenia gruźlicą, co powód sugerował. Problemy powoda z rozedmą płuc występowały wcześniej. Na uwagę zasługuje fakt, że zgłosił się on do lekarza więziennego z tymi dolegliwościami 12 sierpnia 2013 r., a więc przed przybyciem K. B. do sąsiedniej celi.

Działaniom służb więziennych nie można zarzucić bezprawia, a tym bardziej znęcania się psychicznego nad powodem. Wręcz przeciwnie, na liczne skargi K. F. reagowały one właściwie i szybko, o czym świadczą liczne dokumenty zgromadzone w aktach sprawy.

Sąd Okręgowy podziela utrwalony w orzecznictwie pogląd, że nie można mówić o naruszeniu dobra osobistego w postaci godności osadzonego w zakładzie karnym, w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z samym pobytem w zakładzie karnym polegających na niższej od oczekiwanej jakości warunków, np. przebywanie z innymi więźniami będącymi w różnym stanie zdrowia. Osadzenie celem odbycia kary pozbawienia wolności zawsze wywołuje ujemne konsekwencje dla skazanego. Nie można zapominać, że są to naturalne konsekwencje izolacji więziennej. Osoba popełniająca przestępstwa musi liczyć się z tym, że będzie musiała ponieść za swoje czyny karę przewidzianą prawem, która powinna stanowić dla niej realną dolegliwość (vide: orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 grudnia 2007 r., II AKzw 939/07, KZS 2008/5/96). Powód nie miał podstaw oczekiwać, aby warunki panujące w jednostce penitencjarnej były podobne do warunków mieszkaniowych wolnościowych. Nadto należy podnieść, że nie każde naruszenie dóbr osobistych rodzi prawo do zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., a tym bardziej przepisy prawa nie uzasadniają w takim przypadku zasądzenia renty (por. post. SN z dnia 7 grudnia 2011 r., V CSK 113/11). Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 19 kwietnia 2006 r. w sprawie II PK 245/05, że nieznaczny rozmiar krzywdy, czy też niewielki stopień złej woli, bądź jej brak uzasadnia odmowę przyznania zadośćuczynienia, nawet przy naruszeniu dóbr osobistych. Wynika to z faktu, że pozbawienie wolności pociąga za sobą element cierpienia i poniżenia.

Jeżeli powód żąda także renty, to można zastanawiać się, czy roszczenie w tym przedmiocie ma podstawę prawną w art. 444 § 2 k.c. W takim przypadku K. F. winien udowodnić, że na skutek działania strony pozwanej nastąpiło uszkodzenie jego ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, stosownie do przesłanek z art. 444 § 1 k.c. Taka sytuacja w przedmiotowym stanie faktycznym nie zaistniała.

Skoro powód nie udowodnił, że na skutek działań strony pozwanej jego zdrowie, czy też inne dobra osobiste zostały naruszone, bądź zagrożone, a strona pozwana obaliła ewentualną bezprawność, wskazując szereg dokumentów świadczących o podejmowaniu właściwych działań w stosunku do osoby K. F., jak też innych współwięźniów, powództwo jako bezzasadne należało oddalić.

Sąd zaniechał obciążania powoda kosztami procesu stosownie do art. 102 k.p.c., biorąc pod uwagę jego trudna sytuację finansową. Powód utrzymuje się z zasiłku z opieki społecznej w kwocie 529 zł miesięcznie, a obciążenie go kosztami procesu prowadziłoby do niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Z tych względów na mocy powołanych przepisów Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.