Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2015 r. w Olsztynie

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko (...) S.A. w L. Oddziałowi B.

o zapłatę i nakazanie

I.  oddala powództwo,

II.  oddalić wniosek powoda o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu,

III.  odstąpić od obciążenia powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego.

Sygn. akt I C 240/13

UZASADNIENIE

Powód E. S. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od (...) S.A. z siedzibą w L. Oddział w B. kwoty (...) zł z tytuły wynagrodzenia za tzw. „bezumowne” (bez podstawy prawnej) korzystanie przez pozwaną z będącej jego własnością nieruchomości - działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej we wsi B., gm. B., za okres od (...)r. do(...)r. Roszczenie to zostało zgłoszone w trakcie postępowania nieprocesowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Giżycku i wyłączone do osobnego postępowania – procesowego (protokół rozprawy z (...) r. k. 2). Odpowiadając na jeden z zarzutów pozwanego, że wynagrodzenie za (...)r. było już przedmiotem prawomocnego zasądzenia na jego rzecz w wyroku sądu powszechnego, ograniczył okres dochodzonego wynagrodzenia
o ten miesiąc, sukcesywnie rozszerzał je jednak o dalsze miesiące, a ponadto dodał żądanie niepieniężne i ostatecznie domagał się zasądzenia na swoją rzecz wynagrodzenia w kwocie (...)zł za okres od (...)r. do (...)r., a także nakazania usunięcia przez pozwaną z należącej do niego działki numer (...) (...) i (...). Ponadto powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, że pozwana bez podstawy prawnej korzysta z jego nieruchomości, mając na niej posadowione urządzenia elektroenergetyczne
w postaci słupów i linii napowietrznych, a co utrudnia mu prowadzenie plantacji choinkowej
i osiąganie z tego tytułu wyższych zysków.

Pozwana (...) S.A. z siedzibą w L. Oddział w B. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podniosła, iż posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powoda, albowiem z dniem (...)r. nabyła na tej nieruchomości przez zasiedzenie służebność przesyłu, a w związku z czym wysunięte przez powoda żądanie wynagrodzenia jest bezzasadne. Poza tym pozwana wskazała, iż korzyści, jakie powód mógłby osiągać z gruntu wyłączonego ze względu na wykonywanie służebności przesyłu nie przekraczają kwoty (...)zł miesięcznie, a w konsekwencji tego żądane przez powoda wynagrodzenie jest również wygórowane. Powód żądał ustalenia (przesłanka rozstrzygnięcia), że nastąpiło przerwanie terminu zasiedzenia, ponadto wnosił o respektowanie wyroku zasądzającego mu wynagrodzenie za (...)r. Wskazał ( k. 56), że za (...)ha nalicza pozwanemu (...) zł za miesiąc, a za (...)ha – (...) zł za miesiąc (razem miesięcznie (...) zł).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód E. S. jest współwłaścicielem nieruchomości – działki gruntu położonej we wsi B., gm. B., oznaczonej numerem geodezyjnym (...),
o powierzchni (...)ha, dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą
o numerze (...). (bezsporne)

Od (...) r. powód prowadzi tam plantację drzewek choinkowych oraz papierówki brzozowej. Na działce powoda o numerze (...) posadowione są (...) słupy energetyczne
i dodatkowo przebiegają przez nią dwie linie napowietrzne – jedna (...)i druga(...), a które ograniczają prowadzenie upraw powoda na powierzchni (...)ha. Urządzenia te pochodzą jeszcze z okresu przedwojennego, przy czym w latach (...) i (...) były one przebudowywane. Aktualnie urządzenia te wchodzą w skład majątku pozwanej (...) S.A. z siedzibą w L. Oddział w B. i są przez tę spółkę zarządzane i eksploatowane. ( dowód: kserokopia Zarządzenia Nr (...) z dn. (...)r. Ministra Przemysłu i Handlu k. 24-26, kserokopie aktów notarialnych dot. przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną k. 27-51, postanowienie w wpisie do KRS k. 52-54)

W związku z przebiegiem linii energetycznej w postaci słupów i linii napowietrznej, na działce powoda mogą rosnąć drzewka o wysokości nieprzekraczającej (...) m, w pasie o szerokości od(...)do(...)m. Prace konserwacyjne przy urządzeniach energetycznych mieszczących się na działce powoda wykonywane są średnio co(...) lat i nie wymagają wstępu na tę działkę. (bezsporne)

Koszt przebudowy (usunięcia) urządzeń elektroenergetycznych, przebiegających przez działkę nr (...) w miejscowości B., gm. B., ustalony został na kwotę (...)zł. ( dowód: kosztorys inwestorski k. 224-235)

Sąd Rejonowy w Białymstoku, w następstwie wniesionego przez E. S. powództwa, wyrokiem z dnia 4 lutego 2010 r. wydanym w sprawie I C 882/09, zasądził na jego rzecz od pozwanej (...) S.A. z siedzibą w L. Oddział w B. kwotę (...) zł, z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu – działki numer (...), za okres od (...)r. do (...)r. ( dowód: wyrok SR w Białymstoku
w sprawie I C 882/09 k. 63)

(...) S.A. z siedzibą w L. Oddział w B. złożyła w Sądzie Rejonowym w Giżycku wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu, polegającej na nieodpłatnym korzystaniu z nieruchomości obciążonej, na którą składa się należąca do E. S. działka nr (...), położona w miejscowości B., gm. B..

Sąd Rejonowy w Giżycku postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2014 r. wydanym
w sprawie I Ns 629/13 stwierdził, że wnioskodawca (...) S.A. z siedzibą
w L. nabył przez zasiedzenie z dniem (...)r. służebność przesyłu polegającą na prawie nieodpłatnego korzystania z nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej w miejscowości B., gm. B. w zakresie: przebiegu na tej nieruchomości odcinka napowietrznej linii (...)i odcinka napowietrznej linii(...)oraz posadowienia (...) słupów energetycznych, zaznaczonych ma mapie sytuacyjnej sporządzonej przez biegłego R. N., eksploatacji w zakresie niezbędnym tych linii wraz ze słupami, usunięcia awarii, dokonywania konserwacji, remontów oraz przebudowy urządzeń energetycznych znajdujących się na tej nieruchomości, wycinki drzew w strefach ochronnych ustalonych dla posadowionych urządzeń, dostępu do urządzeń elektroenergetycznych poprzez prawo wejścia i wjazdu na nieruchomości, sprzętem
w zakresie niezbędnym do wykonania konserwacji, remontu i przebudowy urządzeń energetycznych. Postanowienie uprawomocniło się w dniu (...)r.

( dowód: wniosek o stwierdzenie zasiedzenie służebności przesyłu k. 250-254, postanowienie SR w Giżycku w sprawie I Ns 629/13 k. 349, mapa sytuacja obszaru linii energetycznej k. 350)

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny pozostawał w dużej części poza sporem. Strony nie kwestionowały bowiem ani faktu współwłasności działki powoda oznaczonej numerem (...), ani posadowienia na tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych w postaci słupów i linii napowietrznych, a które aktualnie wchodzą w skład majątku pozwanej spółki i które pozostają w jej zarządzie i eksploatacji, ani także prowadzenia przez powoda na przedmiotowej nieruchomości plantacji drzewek choinkowych.

Wreszcie, wobec prawomocnego orzeczenia wydanego przez Sąd Rejonowy
w G. w sprawie I Ns 629/13, kwestią bezsporną i niewymagającą wyjaśnienia przez Sąd w tej sprawie pozostawał również fakt nabycia przez pozwaną z dniem(...)r. przez zasiedzenie służebności przesyłu na działce nr (...), położonej w miejscowości B., gm. B., a stanowiącej współwłasność powoda E. S. i jego żony, na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Wobec wiążącego charakteru tego orzeczenia niedopuszczalne było w niniejszej sprawie dokonywanie ustaleń odmiennych,
w szczególności w kierunku podnoszonego przez powoda twierdzenia o przerwaniu biegu zasiedzenia służebności. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy (art. 365 §1 k.p.c.).

Kwestią wymagającą wyjaśnienia pozostało zatem to, czy powód, w związku
z zasiedzeniem przez pozwaną służebności przesyłu, może domagać się od pozwanej uzyskania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z należącego do niego gruntu, a jeśli tak, to w jakiej ewentualnie wysokości i za jaki okres, a także, czy w tej sytuacji powód może domagać się usunięcia przez pozwaną znajdujących się na jego nieruchomości spornych urządzeń elektroenergetycznych.

Sąd, rozstrzygając tę sprawę, oparł się przede wszystkim na licznych orzeczeniach wydawanych w tym zakresie przez Sąd Najwyższy i stanął na stanowisku, iż instytucja zasiedzenia i jej funkcja jako taka sprzeciwiają się przyznaniu byłemu właścicielowi (tu powodowi) wobec posiadacza, który stał się właścicielem (tu pozwanej), wszelkich roszczeń, u których podstaw leży prawo własności, w tym roszczeń wynikających z tytułu ochrony własności, tj. zarówno roszczeń windykacyjnych i negatoryjnych, jak i roszczeń uzupełniających, w tym w postaci wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy, za okres poprzedzający datę zasiedzenia. Przyznanie bowiem byłemu właścicielowi tego rodzaju roszczeń wobec posiadacza, który stał się właścicielem, byłoby nie do pogodzenia z celem zasiedzenia, a którego istota sprowadza się przecież do nabycia własności, gdzie nowy właściciel nabywa rzecz łącznie ze wszelkimi innymi roszczeniami, u których podstaw leży prawo własności, w tym łącznie z roszczeniami uzupełniającymi za okres poprzedzający datę zasiedzenia. Zdaniem Sądu nie ma przy tym żadnej różnicy pomiędzy sytuacją zasiedzenia prawa własności nieruchomości i sytuacją zasiedzenia prawa korzystania z tej nieruchomości w zakresie, jaki wyznacza służebność przesyłu. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2011 r., sygn. III CZP 7/11, Lex 897712 uznał, że osobie, która utraciła własność rzeczy wskutek jej zasiedzenia przez posiadacza, nie przysługuje wobec posiadacza roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego w okresie poprzedzającym dzień zasiedzenia. W podobnym tonie Sąd Najwyższy wypowiedział się również w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r. w sprawie II CSK 258/11 oraz w wyroku z dnia 10 lipca 2013 r. w sprawie V CSK 320/12.

W odniesieniu do zasiedzenia służebności, Sąd Najwyższy wypowiedział się wprost
w uzasadnieniu wyroku z 10 lipca 2013 r. (sygn. akt V CSK 320/12): wyłączną przyczyną roszczeń uzupełniających, znajdujących oparcie w art. 225 k.c. w związku z art. 224 §2 k.c.
i art. 230 k.c., jest posiadanie cudzej rzeczy bez tytułu prawnego i jeżeli doszło do zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu (odpowiednio: służebności przesyłu), roszczenie powyższe wygasa i nie może być skutecznie dochodzone także za okres przed wyekspirowaniem terminu zasiedzenia. Powołane wyżej wyroki świadczą o tym, że omawiana kwestia jest utrwalona w orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Przekładając treść powyższych orzeczeń na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że skoro pozwana nabyła przez zasiedzenie z dniem(...)r. służebność przesyłu polegającą na prawie nieodpłatnego korzystania z nieruchomości powoda, oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej w miejscowości B., gm. B. w zakresie przebiegu na tej nieruchomości odcinka napowietrznej linii (...)i odcinka napowietrznej linii(...)oraz posadowienia trzech słupów energetycznych, powodowi, którego nieruchomość obciążona została tą służebnością, nie przysługuje roszczenia związane
z ochroną własności ani roszczenie uzupełniające o wynagrodzenie, nie tylko od chwili jej zasiedzenia, ale także za okres przed upływem terminu zasiedzenia.

Z uwagi na zasiedzenie przez pozwaną spółkę służebności przesyłu w zakresie posadowionych na nieruchomości powoda urządzeń elektroenergetycznych w postaci słupów i linii na powietrznych, żądanie pozwu nie zasługuje zatem na uwzględnienie. Pozwana korzystała bowiem z nieruchomości powoda w ramach zasiedzianego prawa, w związku
z realizacją którego nie przysługiwało już powodowi ani roszczenie, o jakim mowa w art. 222 kc, ani związane z nim roszczenie uzupełniające w postaci żądania wynagrodzenia za wcześniejsze bezumowne korzystanie z gruntu.

Wobec ustalenia, iż roszczenie główne i uzupełniające powoda wygasło i nie może być skutecznie dochodzone, Sąd zwolniony jest z obowiązku ustalania wysokości ewentualnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu.

Mając na uwadze przedstawione wyżej okoliczności Sąd na podstawie art. 222 §1 k.c. oraz art. 225 k.c. w związku z art. 224 §2 k.c. i art. 230 k.c. oddalił powództwo w całości, jako bezzasadne, o czym orzeczono w punkcie I wyroku.

W punkcie II wyroku, w związku z tym, iż powód przegrał sprawę w całości, Sąd
w oparciu o przepisy art. 98 k.p.c. oraz art. 108 k.p.c. nie uwzględnił jego wniosku
o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu.

W punkcie III wyroku Sąd w oparciu o przepisy art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania go kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego. Trzeba wskazać na to, że wytaczając powództwo powód prawdopodobnie był w prawie i miał usprawiedliwioną potrzebę obrony swych praw, oczywiście z tym zastrzeżeniem, że sporna była wysokość wynagrodzenia. Przeszkodą stało się zasiedzenie, a zostało stwierdzone dopiero w końcowej fazie niniejszego procesu. W tej zupełnie wyjątkowej sytuacji obciążenie powoda kosztami procesu stanowiłoby zaprzeczenie podstawowemu poczuciu sprawiedliwości.