Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Augustyniak

Protokolant: sekr. sądowy Violetta Wysocka-Adryan

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2015 r. we Włocławku na rozprawie

sprawy M. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania M. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 9 stycznia 2015 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 171/15

UZASADNIENIE

W dniu 16 lutego 2015 roku wnioskodawca M. C. wniósł, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., do Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 9 stycznia 2015 roku znak: (...)odmawiającej prawa do emerytury.

W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, iż pracował w warunkach szczególnych w okresach od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. w (...) w K., których to okresów do stażu pracy w warunkach szczególnych niezasadnie nie zaliczył ZUS.

Organ rentowy podtrzymał całkowicie zaskarżoną decyzję oraz wniósł o oddalenie odwołania.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w odpowiedzi na odwołanie podniósł, że wnioskodawca na dzień 01.01.1999r. udowodnił wymagany staż ogólny, w tym 12 lat, 6 miesięcy i 21 dni pracy w szczególnych warunkach, wobec wymaganych 15 lat. Organ rentowy nie uwzględnił jako pracy w szczególnych warunkach okresów pracy w (...) w K. od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. w (...) w K. ponieważ w tym okresie wnioskodawca był członkiem spółdzielni, a uprawnienia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych przysługują osobom będącym pracownikami.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. C. urodził się (...)roku.

Dowód: wniosek o emeryturę w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-1-4.

W okresach od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. M. C. pracował w (...) w K. na stanowisku traktorzysty jako członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Dowód: zeznania wnioskodawcy M. C. na płycie z nagrania zapisu cyfrowego z przebiegu rozprawy z dnia 21 kwietnia 2015 roku w formacie obrazu i dźwięku (k.-68) 00:09:07-00:30:50, świadectwo pracy z 30.07.2012r. w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w (...) w K., świadectwo pracy z 31.10.1995r. w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w (...) w K., świadectwo pracy z 30.11.1994r. w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w Spółdzielczym Gospodarstwie Rolnym w K..

W okresie od 09.09.1996r. do 30.09.1999r. M. C. pracował w (...) we W. na stanowisku kierowcy samochodu lecznictwa otwartego.

Dowód: świadectwo pracy z 30.09.1999r. w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-28.

W dniu 28 listopada 2014 roku M. C. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z wnioskiem o przyznanie emerytury.

Dowód: wniosek o emeryturę w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-1-4.

W trakcie toczącego się postępowania emerytalnego Marina C. na dzień 1 stycznia 1999 roku wykazał uwzględnione przez organ rentowy 25 lat okresów składkowych i uzupełniających, w tym 12 lat, 6 miesięcy i 21 dni pracy w szczególnych warunkach.

Dowód: karta przebiegu zatrudnienia w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-43, decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 9 stycznia 2015 roku znak: (...)w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-44.

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 9 stycznia 2015 roku znak: (...) M. C. odmówiono prawa emerytury na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.) i ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.). W uzasadnieniu wskazano, iż wnioskodawca na dzień 01.01.1999r. udowodnił 25 lat okresów składkowych i uzupełniających, w tym 12 lat, 6 miesięcy i 21 dni pracy w szczególnych warunkach, wobec wymaganych 15 lat. Organ rentowy nie uwzględnił jako pracy w szczególnych warunkach okresów pracy w (...) w K. od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. w (...) w K. ponieważ w tym okresie wnioskodawca był członkiem spółdzielni, a uprawnienia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych przysługują osobom będącym pracownikami.

Dowód: decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 9 stycznia 2015 roku znak: (...) w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-44.

M. C. nie jest członkiem OFE.

Dowód: wniosek o emeryturę w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-1-4.

Sąd zważył, co następuje:

Powyżej ustalony stan faktyczny Sąd oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie trwania postępowania i ujawnionym na rozprawie, przede wszystkim w postaci dokumentów zebranych w aktach organu rentowego nr (...) 524/15 oraz w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w (...) w K.. Przedmiotowy materiał Sąd uznał za rzetelny i wiarygodny. Strony bowiem w trakcie postępowania nie kwestionowały jego prawdziwości, a jedynie odmiennie go interpretowały oraz wyprowadzały z niego odmienne konkluzje o charakterze tak faktycznym jak i jurydycznym. Tym samym należy skonstatować, iż brak jest przesłanek by odmówić przymiotu wiarygodności dokumentom zgromadzonym w aktach organu rentowego nr (...) 524/15 oraz w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w (...) w K.. W konsekwencji przedmiotowy materiał dowodowy pozwolił dokonać w znacznym zakresie rekonstrukcji stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Wobec poczynionej wyżej konstatacji podkreślenia wymaga fakt, iż akta pracownicze wnioskodawcy prowadzone były z należytą starannością, świadczy o tym kompletność zachowanych dokumentów jak i skrupulatność w ich wypełnianiu. Ich szczegółowa analiza, dokonana przez Sąd Okręgowy, pozwala na przyjęcie za zasadnej konstatacji, iż brak jest w zgromadzonych w aktach pracowniczych dokumentach najmniejszych choćby śladów nieuprawnionej ingerencji w ich treść. Trzeba także dodać, iż o wiarygodności dokumentów świadczy fakt, iż zawierają one informacje dotyczące okoliczności występujących w dniu sporządzenia dokumentu, a zatem stanowią bardziej rzetelny materiał dowodowy niż relacje osobowych źródeł, rekonstruujących zdarzenia istniejące wiele lat wcześniej, a zatem w sposób naturalny obarczone ryzykiem nieścisłości wynikającym z niepamięci będącej inklinacją znacznego upływu czasu od zdarzeń na okoliczność zaistnienia których rekonstrukcja jest dokonywana.

Sąd nadał również przymiot wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy w tym zakresie w którym zrelacjonował, iż w okresach od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. pracował w (...) w K. na stanowisku traktorzysty jako członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej. W tym bowiem zakresie cechuje je spójność z dokumentami zebranymi w aktach organu rentowego i aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w (...) w K.. Co bardzo ważne sam wnioskodawca wskazał, iż w w/w okresach zatrudnienia w (...) w K. był zatrudniony jako członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Antycypując dalsze rozważania o charakterze merytorycznym należy w tym miejscu wskazać, iż spór pomiędzy stronami sprowadzał się do tego, czy wnioskodawca może wykazać się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca w trakcie procesu wywodził, że był zatrudniony przez okres ponad 15 lat w szczególnych warunkach pracując w takich warunkach m.in. w całym okresie zatrudnienia w okresach od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. w (...) w K. na stanowisku traktorzysty.

Pozwany organ rentowy wywodził z kolei, że wnioskodawcy nie należy się wcześniejsza emerytura, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity z dnia 15 października 2013 roku Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.) oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Zgodnie z powołanymi przepisami ubezpieczonemu mężczyźnie urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli na dzień 1 stycznia 1999 roku wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów w wymiarze co najmniej 15 lat oraz osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat, a także nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Pozwany organ rentowy stanął na stanowisku, iż przy uwzględnieniu powyższych przepisów wnioskodawcy nie przysługuje prawo do emerytury.

Zdaniem Sądu Okręgowego ostatecznie na uwzględnienie zasługuje stanowisko prezentowane w toku procesu przez pozwany organ rentowy.

Mając na uwadze treść odwołania niniejszą sprawę prowadzono pod kątem spełniania przez wnioskodawcę uprawnień do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, w tym przede wszystkim zeznania wnioskodawcy oraz dokumenty zebrane w aktach organu rentowego nr (...) 524/15 oraz w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w (...) w K., Sąd Okręgowy przyjął, że praca M. C. w okresie wykonywania pracy w (...) w K. na stanowisku traktorzysty nie była pracą w szczególnych warunkach.

Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego ustalono ponad wszelką wątpliwość, iż w okresach od 01.02.1987r. do 30.11.1993r., od 01.08.1994r. do 30.11.1994r. oraz od 03.04.1995r. do 31.1.0.1995r. M. C. pracował w (...) w K. na stanowisku traktorzysty jako członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej (wynagrodzenie było ustalane według dniówek obrachunkowych).

W tym kontekście należy pamiętać, iż jedynie praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz na stanowisku wymienionym w odpowiednim zarządzeniu resortowym może być uznana za pracę w warunkach szczególnych. Trzeba w tym miejscu nadto podnieść, iż przepisy regulujące materię ubezpieczeń społecznych mają charakter bezwzględnie obowiązujących; oznacza to, iż w sytuacjach w nich określonych muszą być one stosowane przez organ rentowy w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2006 roku, I UK 138/06).

W powyższym kontekście należy jeszcze raz podkreślić zauważyć, iż M. C. pracował w (...) w K. na stanowisku traktorzysty jako członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej. A trzeba pamiętać w tym kontekście, iż w myśl rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje pracownikom, tj. osobom pozostającym w stosunku pracy. Odnosząc się do wykładni charakteru prawnego wykonywanej pracy w ramach członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej należy stwierdzić, iż jest ona jednoznacznie ustalona w orzecznictwie, albowiem Sąd Najwyższy w tej kwestii wypowiedział się w uchwale z dnia 29 stycznia 1992 roku w sprawie II UZP 25/91 (OSN 1992/6/111) przesądzając, że stosunek członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej jest w całości stosunkiem cywilnoprawnym i nie mają do niego zastosowania przepisy powszechnego prawa pracy.

Wykonywanie pracy na podstawie ważnego stosunku członkostwa wyklucza kwalifikowanie jej jako stosunku pracy. Stosownie do art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z kolei w myśl art. 22 § 1 ¹ k.p. zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Zatrudnienie wynikające stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie odpowiada warunkom opisanym w art. 22 § 1 k.p., bowiem z jego istoty wynikają prawa i obowiązki niewystępujące w stosunku pracy, a wynikające z ustawy z dnia 16 września 1982 roku -Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 1443 ze zm.), art. prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej, do wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni, do udziału w nadwyżce bilansowej, do świadczeń spółdzielni w zakresie jej statutowej działalności oraz prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni, obowiązek wniesienia wkładu. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2009 r., I UK 186/09 (OSNP 2011 nr 13-14, poz. 189), stwierdzając, że prawa i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób praw i obowiązków pracowniczych. Przy czym wyraźnie trzeba zaznaczyć, że niekorzystanie przez spółdzielcę z przysługujących mu praw nie oznacza, że nie kształtują one treści stosunku prawnego łączącego go ze spółdzielnią.

Niektóre prawa i obowiązki związane z wykonywaniem pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej mogą być podobne lub identyczne jak wynikające z zatrudnienia pracowniczego. Z istoty członkostwa wynika obowiązek członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej zespolonego działania przy prowadzeniu wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalności na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków w ramach ustalonej w spółdzielni organizacji pracy – wymaganej i niezbędnej wobec wieloosobowego składu spółdzielni. Ustalone zasady kooperacji mogą zatem przypominać wykonywanie pracy pod kierownictwem w określonym miejscu i czasie, ale podporządkowanie spółdzielcy regułom wynikającym z tej organizacji pracy jest właśnie immanentną cechą stosunku członkostwa. Podkreślenia wymaga też, że to ustawodawca wybrał dla członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej inną podstawę zatrudnienia niż umowa o pracę. W art. 155 § 1 Prawa spółdzielczego stwierdza się, że zdolny do pracy członek tej spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni. Zgodnie z art. 156 § 1 ustawy, oprócz członków spółdzielnia może zatrudniać także ich domowników. Natomiast zatrudnienie osób niebędących członkami spółdzielni jest regulowane w art. 157 ustawy. Przepis ten stanowi, że spółdzielnia poza członkami i domownikami może zatrudniać stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy. Przy pracach stanowiących zasadniczy przedmiot działalności gospodarczej, jak również w prowadzonych przez spółdzielnię zakładach przetwórczych i usługowych mogą być zatrudnieni oprócz członków także ich domownicy, inne zaś osoby jedynie dorywczo dla zapobieżenia stratom gospodarczym (art. 114 § 1). Spółdzielnia może zatrudniać czasowo lub na stałe osoby niebędące członkami ani domownikami członków przy wykonywaniu prac wymagających szczególnych kwalifikacji, jakich członkowie nie posiadają (art. 114 § 2). Z przepisów tych wyraźnie wynika wykluczenie umowy o pracę jako podstawy zatrudnienia spółdzielcy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej (por. także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1988 r., III CZP 32/88, OSNC 1989 Nr 10, poz. 152; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2003 r., II SA/Łd 2276/01, Prawo Pracy 2003 nr 9, s. 42; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2005 r., I UK 312/04, LEX nr 989238 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., I UK 115/09, LEX nr 558571). Choć niektóre prawa i obowiązki związane z wykonywaniem pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej mogą być podobne lub identyczne jak wynikające z zatrudnienia pracowniczego, to z woli ustawodawcy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012 roku, I UK 384/11).

Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że stwierdzenie, iż w relacjach wnioskodawcy z (...) w K. dominowały te elementy stosunku pracy, które jednocześnie stanowią cechę charakterystyczną stosunku członkostwa, nie jest wystarczające do ustalenia istnienia stosunku pracy i w konsekwencji przyjęcia, że M. C. był pracownikiem (...) w K. w spornych okresach.

Mając na uwadze powyższe należy skonstatować, iż cały okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w (...) jako członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może być dodany do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Na marginesie należy nadto zauważyć, iż praca M. C. w okresie od 09.09.1996r. do 30.09.1999r. w (...) we W. na stanowisku kierowcy samochodu lecznictwa otwartego również nie była pracą w szczególnych warunkach. Jak wynika bowiem z konstatacji świadectwa pracy z 30.09.1999r. (w aktach emerytalnych organu rentowego nr (...) 524/15 k.-28), wystawionego przez pracodawcę, wnioskodawca nie wykonywał wówczas pracy o takowym charakterze ( vide pkt 8).

Przedstawiona wyżej argumentacja prowadzi do wniosku, iż M. C. nie spełnił wszystkich niezbędnych warunków do przyznania mu wcześniejszej emerytury, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze - wnioskodawca nie udowodnił wymaganego okresu 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze obniżającego wiek emerytalny.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznając decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 9 stycznia 2015 roku znak: ENMS/20/056058747 za pozbawioną wad tak faktycznych jak i prawnych, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 kpc orzeczono jak w sentencji uzasadnianego wyroku. Nie stwierdzono bowiem żadnych podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy.