Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku K. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania K. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 28 listopada 2014 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 64/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 listopada 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawczyni K. J. prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni odwołała się w dniu 30 grudnia 2014 roku zarzucając, iż organ rentowy nie zaliczył jej do pracy w szczególnych warunków zatrudnienia w okresie od 3 września 1973 roku do 3 września 1975 roku. Podniosła, że w spornym okresie odbywała naukę zawodu i pracowała na tym samym stanowisku i na tych samych zasadach co po zakończeniu nauki w wymiarze ustalonym przez ustawodawcę.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. J. urodziła się w dniu (...) 1958 roku. W dniu 29 października 2014 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o przyznanie emerytury.

Wnioskodawczyni była członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, ale złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-3 akt emerytalnych)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku K. J. udowodniła staż pracy wynoszący 24 lata 2 miesiące i 23 dni, w tym: 13 lat 9 miesięcy i 1 dzień stażu pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawczyni do pracy w szczególnych warunkach okres pracy od 1 sierpnia 1975 roku do 5 lutego 1983 roku oraz od 6 lutego 1985 roku do
6 czerwca 1991 roku (w okresie od 6 lutego 1983 roku do 5 lutego 1985 roku wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym) w Spółdzielni Pracy (...) w T. na stanowisku tkacz krosien ręcznych, tkacz gobelinów, cewiacz-przewijacz przędzy.

(dowód: decyzja ZUS z dnia 28 listopada 2014 roku k. 25 akt emerytalnych, notatka na posiedzenie kolegialne z 17.11.2014r. – k. 11 akt, karta przebiegu zatrudnienia – k. 14 akt emerytalnych)

W dniu 3 września 1973 roku K. J. (z domu D.) zawarła ze Spółdzielnią Pracy (...) w T. umowę o naukę zawodu w zakresie ceramiki o specjalności ogólnej (toczenie i odlewanie) na okres dwóch lat od dnia 3 września 1973 roku do dnia 3 września 1975 roku. W tym czasie uczęszczała do (...) Szkoły Zawodowej (...) w T. W umowie ustalono, iż do ukończenia 16 lat czas pracy wnioskodawczyni będzie pracować 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo, a po ukończeniu 16 lat 8 godzin dziennie i 6 godzin w soboty – łącznie 46 godzin.

Do czasu pracy wnioskodawczyni jako ucznia w wieku do 18 lat był wliczany czas faktycznego dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywała się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

(dowód: umowa o naukę zawodu k. 17-19 akt emerytalnych)

W pierwszej klasie nauka w szkole odbywała się 3 dni w tygodniu, a praktyki – praca w zakładzie w pozostałe dwa dni w tygodniu po 6 godzin dziennie.

W drugiej klasie nauka w szkole odbywała się dwa dni w tygodniu, a praca w zakładzie pracy przez pozostałe trzy dni po 8 godzin dziennie.

Wnioskodawczyni pobierała naukę zawodu w okresie od 3 września 1973 roku do dnia 31 lipca 1975r. W tym okresie do jej stałych obowiązków należało nalewanie gliny do forem, czyszczenie gotowych wyrobów glinianych papierem ściernym i ich wykańczanie, a więc praca przy wytwarzaniu glinianych przedmiotów na wydziale ceramiki.

( dowód: oświadczenie wnioskodawczyni złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2015 roku od minuty 1.20 do minuty 13.20)

Po ukończeniu nauki w szkole od 1 sierpnia 1975r. do 6 czerwca 1991 roku wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Pracy (...) w T. w charakterze przewijacza przędzy, od dnia 1 września 1976 roku w charakterze tkacza (początkowo tkacza krosien ręcznych a następnie tkacza gobelinów) oraz od dnia 1 marca 1991 roku cewiacza-przewijacza przędzy.

(dowód: świadectwo pracy z 6 czerwca 1991 roku k. 5 akt kapitałowych, umowa o pracę z dnia 1 sierpnia 1975 roku, umowa o pracę z dnia 1 września 1976 roku, angaże w aktach osobowych)

Likwidator pracodawcy wystawił wnioskodawczyni w dniu 16 września 1997 roku świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zaświadczył, że wnioskodawczyni K. J. była zatrudniona w Spółdzielni Pracy (...) w T. w okresie od 3 września 1973 roku do 6 czerwca 1991 roku i w okresie od 1 sierpnia 1975 roku do 6 czerwca 1991 roku wykonywała prace przy wyrobach ceramicznych na stanowisku tkacz wymienionym w dziale VII poz. 4 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministerstwa Przemysłu Chemicznego i L. Nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

( dowód: świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze k. 7 w aktach emerytalnych )

Likwidator Spółdzielni Pracy (...) w T. wystawił wnioskodawczyni w dniu 5 listopada 2014 roku świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zaświadczył, że wnioskodawczyni K. J. była zatrudniona w Spółdzielni Pracy (...) w T. w okresie od 3 września 1973 roku do 6 czerwca 1991 roku i w okresie od 3 września 1973 roku do 31 lipca 1975 roku wykonywała prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych na stanowisku uczeń ceramiki ogólnej wymienionym w dziale V poz. 11 pkt 3 i 5 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do uchwały (...) Zarządu Centralnego Związku Cepelia z dnia 1 czerwca 1983 roku.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 20 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawczyni należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawczyni posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawczyni ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 20 lat, ukończyła 55 lat i nie była członkiem OFE.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczyni dysponowała świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym przez likwidatora Spółdzielni Pracy (...) w T. za sporny okres od 3 września 1973 roku do 31 lipca 1975 roku.

Organ rentowy zaprzeczył prawdziwości przedłożonego przez skarżącą świadectwa pracy co do faktu wykonywania przez nią pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie. Świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., a zatem nie korzysta z domniemania prawdziwości i autentyczności. Świadectwo pracy jest dokumentem prywatnym i jako takie stanowi jedynie dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte (art. 245 k.p.c. ). Świadectwo pracy samo przez się nie tworzy zatem praw podmiotowych ani ich nie pozbawia. Ponieważ zakwestionowane świadectwo pracy nie pochodzi od organu rentowego jego prawdziwość w myśl art. 253 zd. 2 k.p.c winna wykazać wnioskodawczyni w myśl art. 253 k.p.c. jako osoba chcąca z niego skorzystać.

Wnioskodawczyni nie sprostała temu obowiązkowi. W spornym okresie od dnia 3 września 1973 roku do dnia 31 lipca 1975 roku wnioskodawczyni będąc osobą młodocianą w rozumieniu art.190 § 1 k.p. pobierała naukę zawodu w (...) Szkole Zawodowej (...) na podstawie umowy z dnia 3 września 1973 roku zawartej ze Spółdzielnią Pracy (...) w T. Umowie tej został ustalony czas pracy wnioskodawczyni który wynosił : dla osób w wieku od 14 do 16 lat – 6 godzin dziennie czyli 36 godzin tygodniowo a dla ucznia w wieku powyżej 16 lat – 8 godzin dziennie i 6 godzin w soboty – łącznie 46 godzin. W umowie tej przewidziano, że do czasu pracy ucznia w wieku 14—18 lat wlicza się czas faktycznego dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywać się będzie w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

W kwestii kwalifikowania pracy wykonywanej na podstawie umowy o naukę zawodu, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że okres nauki zawodu odbywanej przed 1 stycznia 1975r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale nie jest to wystarczające do uznania tego okresu za wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu §2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 sierpnia 2012r., I UK 130/12, wyrok z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294).

Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest bowiem rozumiane jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por. np. wyrok z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75).

Na stanowisku pracy ucznia nauki zawodu przewidziana była norma czasu wnikająca z obowiązującego w spornym okresie (do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy) art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu przez zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Czas pracy na stanowisku pracy, ze względu na ochronę pracownika młodocianego, nie mógł przekroczyć 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo. Do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. A zatem praca na podstawie umowy o naukę zawodu wykonywana była zawsze w rozmiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku, mimo że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy (art. 13 ust. 2 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy).

Wnioskodawczyni przyznała, że przez cały okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu pracowała na wynikających z tej umowy warunkach i w określonym w niej czasie pracy, łącząc naukę zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej. W ten sposób była przyuczana do wykonywania pracy w zawodzie ceramika ogólna określonej w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach (o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia). Pracy tej nie wykonywała jednak stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż do czasu jej pracy był doliczony czas nauki w wymiarze do 18 godzin tygodniowo. I tak, w pierwszym roku były to trzy dni nauki w tygodniu po 6 godzin dziennie (czyli 18 godzin tygodniowo), a w drugim roku dwa dni nauki tygodniowo po cztery godziny dziennie czyli 8 godzin tygodniowo. Czas spędzany na nauce był doliczany do czasu pracy, co powodowało, że okres ten nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Wnioskodawczyni nie pracowała bowiem stale i pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych (przy produkcji przedmiotów z materiałów ogniotrwałych), ale mniej o czas spędzony na dokształcaniu w szkole. Wynika to zarówno z dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawczyni (umowa o naukę zawodu), a także z oświadczenia samej wnioskodawczyni.

Biorąc powyższe pod uwagę , Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.