Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi -Śródmieścia w Łodzi, XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie A. M. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z dnia 12 maja 2014 roku odmawiającej ww. prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłej córce O. M..

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Zmarła w dniu 14 sierpnia 2013r O. M. pobierała rentę rodzinną po ojcu do dnia 31 lipca 2013r (na podstawie zaświadczenia z uczelni, z którego wynikało, że wnioskodawczyni kontynuuje kurs w okresie od 13 września 2012 r. do 11 lipca 2013 r.). Zaświadczenia wydawano wyłącznie na czas trwania sesji akademickiej. Po tej dacie nie miała ustalonych uprawnień do renty ani emerytury. Ostatnią rentę rodzinną przyznano zmarłej na okres od dnia 01 września 2012r do dnia 31 lipca 2013r.

Rentę przyznawano uprzednio O. M. od dnia 14 lipca 1997r do dnia 28 lutego 2008r, a po osiągnięciu 16 roku życia przedłużano jej wypłatę do ukończenia nauki w kolejnych szkołach (na czas wskazany w zaświadczeniach wydanych przez szkołę). O. M. od wielu lat przebywała na stałe i kontynuowała naukę w L.. Podstawą wznowienia wypłat renty były zaświadczenia ze szkół, w których O. M. kontynuowała naukę, wydawane na czas trwania nauki. Decyzją z dnia 02 sierpnia 2013r ponownie wstrzymano wypłatę w/w renty z uwagi na brak zaświadczenia o kontynuowaniu nauki po dniu 11 lipca 2013r. Jednocześnie organ rentowy zobowiązał O. M. do dostarczenia aktualnego zaświadczenia ze szkoły oraz dyplomu ukończenia uczelni w terminie 1 miesiąca. Decyzja nie została zaskarżona.

Wnioskodawczyni powiadomiła ZUS, że O. M. została zamordowana przez męża w dniu 14 sierpnia 2013r , co potwierdzał załączony akt zgonu.

Zaświadczeniem z dnia 11 marca 2014r wydanym przez (...) w L. potwierdzono, że O. M. od dnia 05 października 2013r miała rozpocząć zajęcia, ale w dniu 03 września 2013r została skreślona z listy studentów.

W dniu 10 kwietnia 2014r wnioskodawczyni wystąpiła do ZUS z wnioskiem o wypłatę zasiłku pogrzebowego po zmarłej córce. Wskazała w nim, że pokryła koszty pogrzebu w całości i nie otrzymała zasiłku pogrzebowego z innego tytułu. Do wniosku załączyła przetłumaczony akt zgonu wydany przez koronera w dniu 27 listopada 2013r, potwierdzający datę zgonu, jego przyczynę oraz datę rozpoczęcia dochodzenia. Ponadto dołączyła rachunek z dnia 21 sierpnia 2013r –nietłumaczony- na kwotę (...).00 funtów, a dotyczący pogrzebu zmarłej córki. Rachunek wystawiono dla wnioskodawczyni bez wskazania osoby ponoszącej jego koszty. Wnioskodawczyni nie uzyskała zasiłku pogrzebowego w Wielkiej Brytanii.

Stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy ustalił opierając się na powołanych powyżej dokumentach, których nie kwestionowała żadna ze stron oraz na zeznaniach wnioskodawczyni. W ocenie Sądu I instancji gołosłowne pozostały jej twierdzenia o poniesieniu kosztów pogrzebu córki. Sąd uznał, iż nie przestawiła rachunków ani ich tłumaczeń, także przed ZUS-em. Podkreślił, iż strony nie składały wniosków dowodowych, mimo stosownych pouczeń. Wnioskodawczyni nie wykazywała wysokości poniesionych kosztów pogrzebu oryginałami rachunków. Sąd przyjął, iż zasadniczo spór sprowadzał się do interpretacji obowiązujących przepisów.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie od decyzji nie zasługuje na uwzględnienie.

Podniósł, iż podstawą przyznania zasiłku pogrzebowego mogą być przepisy art. 77 i 78 ustawy z dnia 17.12.1998r o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2004, nr 39, poz.353, ze zm). Zgodnie z art. 77 ust. 1 wskazanej Ustawy zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci m.in. osoby pobierającej emeryturę lub rentę.

W ocenie Sądu zmarła O. M. w dniu zgonu nie posiadała tytułu ubezpieczenia, ani nie pobierała renty rodzinnej, którą wstrzymano z dniem 01 sierpnia 2013r z uwagi na niekontynuowanie nauki (brak zaświadczenia ze szkoły wykazującego w/w fakt). Sąd Rejonowy zważył, iż dostarczone przez wnioskodawczynię zaświadczenie z C. wskazywało jedynie, że nauka zakończyła się w dniu 11 lipca 2013 r., a kolejny cykl nauki O. M. miała dopiero rozpocząć z dniem 05 października 2013 r.

Powołując się na przepis art. 65 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Sąd I instancji wskazał, iż renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione (…) art. 67 ust.1 pkt.1 w/w ustawy.

Zgodnie zaś z art. 68 ust.1 w/w ustawy, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej: 1) do ukończenia 16 lat; 2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo 3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż zmarła O. M. nie spełniała w/w przesłanek w chwili śmierci, co wyłączało prawo A. M. (1) do zasiłku pogrzebowego. A. M. (1) nie wykazała kontynuowania nauki przez córkę po dniu 11 lipca 2013r, co potwierdziły zaświadczenia wystawiane przez College w L.. Tym samym nie służyło córce wnioskodawczyni prawo do renty po ojcu.

Mając na uwadze treść art. 78 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Sąd Rejonowy podkreślił, iż zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu, a także pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, o którym mowa w ust. 2, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawczyni wskazała, że pokryła koszty pogrzebu O. M. jednak, nie przedstawiła na to dowodów. Rachunek wskazujący koszty pogrzebu, złożony bez tłumaczenia na język polski, nie stanowił powyższego dowodu, ponadto nie wskazywał osoby, która koszty te pokryła.

Wobec powyższego, Sąd I instancji przyjął, iż wnioskodawczyni nie jest osobą, która poniosła koszty pogrzebu w świetle cytowanych powyżej przepisów, a osoba po której zasiłku domaga się nie była uprawniona do renty rodzinnej, ani nie spełniała pozostałych przesłanek z art. 77 cytowanej ustawy.

Nadto Sąd podkreślił, iż zmarła nie pobierała także renty socjalnej - nie spełniała więc przesłanek z art. 12 a ustawy o rencie socjalnej.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła wnioskodawczyni.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazała, iż zmarła córka zakończyła naukę w dniu 11 lipca 2013 r., jednakże z dniem 5 października 2013 r. miała rozpocząć kolejny cykl nauki, zatem do końca wakacji miała czas na dostarczenie zaświadczenia o kontynuowaniu nauki. Jednocześnie skarżąca podniosła, iż renta rodzinna przysługuje przez cały rok, nie wyłączając okresu wakacji. Ponadto zaznaczyła, iż wbrew stanowisku Sądu I instancji, dostarczyła do ZUS wszystkie wymagane dokumenty, w tym przedstawiła oryginalny rachunek za koszty pogrzebu, co przesądza o jej prawie do zasiłku pogrzebowego.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku oraz wniosła dodatkowo o wypłatę renty rodzinnej za wszystkie okresy wakacyjne i przyznanie odsetek od zasiłku pogrzebowego.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje :

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył prawa skarżącej do zasiłku pogrzebowego po zmarłej córce. Istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia zagadnienia, czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do wskazanego świadczenia, w sytuacji gdy, córka w związku z kontynuowaniem nauki miała przyznaną rentę do dnia 31 lipca 2013 r., natomiast z uwagi na fakt, iż zmarła w dniu 14 sierpnia 2013 r. nie rozpoczęła kolejnego cyklu nauki.

Wskazać należy, iż podstawą do wypłaty zasiłku pogrzebowego jest przepis art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. w Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci: 1) ubezpieczonego, 2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę, 3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania, a także 4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt. 1 i 2. Nadto zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu (art. 78 ust. 1 ustawy).

W świetle takiej treści zapisu art. 77 ust. 1 ustawy, kwestią pierwszoplanową pozostaje ustalenie, do której z tych grup należy osoba zmarła. O ile nie ma możliwości zakwalifikowania zmarłego do jednej z tych grup, to prawo do zasiłku pogrzebowego, czy też ewentualnie prawo do zwrotu kosztów pogrzebu, nie może być dochodzone w oparciu o przepisy powołanej ustawy. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2003 r. III AUa 1552/01, OSA 2003 nr 10, poz. 38, str. 85, L.).

Art. 68 wskazanej ustawy stanowi, iż dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej: 1) do ukończenia 16 lat; 2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo 3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego okres pobierania nauki, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2 u.e.r.f.u.s., obejmuje nie tylko okres efektywnego uczestniczenia w zajęciach objętych programem nauczania, ale także okres wakacji, urlopu zdrowotnego dla ucznia szkoły średniej czy urlopu dziekańskiego dla studenta wyższej uczelni, jak również przerw w edukacji wynikających ze skreślenia z listy uczniów i ponownego przyjęcia w ich poczet (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2014 r. I UK 414/13 LEX nr 1483946).

Podkreślić zatem należy, iż renta rodzinna przysługuje każdemu dziecku spełniającemu warunki przewidziane w art. 68 ustawy emerytalnej w związku z kontynuacją nauki bez względu na to, czy zachowało status studenta, o ile posiadało zamiar kontynuacji nauki. Uczęszczanie do szkoły w kontekście wykładni zwrotu "ukończenie nauki w szkole" w świetle przepisu art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 września 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) należy rozumieć jako określenie szczególnej sytuacji, gdy ubezpieczony nie pracuje zarobkowo i kształci się, bądź też zamiar kształcenia się rzeczywiście posiada i swoimi działaniami realizuje. Przez "naukę w szkole" należy przy tym rozumieć naukę w jakiejkolwiek szkole, uczelni, a nie tylko jednej, konkretnej, czyli tylko tej samej szkole, bądź uczelni. Sam zatem fakt zakończenia nauki w jednej szkole przy rozpoczęciu jej - w najbliższym możliwym terminie w nowej szkole - nie wyłącza prawa do renty rodzinnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 marca 2011 r. III AUa 1509/10 POSAG 2011/2/97-104) Zatem w świetle celu przepisów ustawy dotyczących renty rodzinnej dla dzieci, przesłankę z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o FUS należy uważać za spełnioną, kiedy ubezpieczona osoba zamiar kształcenia rzeczywiście posiada i swoimi działaniami realizuje (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 stycznia 2014 r. III AUa 916/13, LEX nr 1448534).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, podnieść należy, iż zmarła O. M. mieściła się w katalogu osób wskazanych przez art. 77 ust. 1 ustawy, bowiem w dniu śmierci mimo, iż nie miała ustalonego prawa do renty, spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż zmarła nie porzuciła zamiaru kontynuowania nauki, o czym świadczy wystawione przez (...) w L. zaświadczenie z dnia 11 marca 2014 r., potwierdzające, iż O. M. od dnia 5 października 2013 r. miała rozpocząć zajęcia. Została natomiast skreślona z listy studentów w dniu 3 września 2013 roku, tj. już po swojej śmierci, gdy nie mogła rozpocząć kolejnego etapu studiów. Nie sposób zatem zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż zmarła nie miała prawa do renty w czasie wakacji, a więc w okresie między 11 lipca 2013 r. kiedy zakończyła naukę, a 5 października 2013 r. kiedy miała rozpocząć kolejny cykl nauki. W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym jest bowiem, iż zmarła rzeczywiście posiadała zamiar kształcenia, a tym samym nie utraciła prawa do renty, mimo iż do dnia swojej śmierci tj. do 14 sierpnia 2013 r. nie przedstawiła aktualnego zaświadczenia o kontynuowaniu nauki.

Należy również podzielić twierdzenia apelującego, iż wbrew opinii Sądu Rejonowego, wnioskodawczyni wykazała, że rzeczywiście pokryła koszty pogrzebu zmarłej córki. Sąd Rejonowy bezpodstawnie przyjął bowiem, iż skarżąca nie przedstawiła dowodów potwierdzających poniesione koszty pogrzebu, gdyż przedłożony przez nią rachunek został złożony bez tłumaczenia na język polski, a nadto nie wskazywał osoby, która koszty pokryła. Powyższe stanowisko Sądu jest niezgodne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a zwłaszcza z rachunkiem załączonym do akt sprawy (k. 4 akt ZUS). Wprawdzie, jak podnosił Sąd I instancji przedłożony przez wnioskodawczynię rachunek nie został przetłumaczony na język polski, niemniej jednak kwota kosztów pogrzebu została jasno wskazana. Ponadto z rachunku jednoznacznie wynika, za czyj pogrzeb pokryto koszty – O. M. oraz dla kogo rachunek został wystawiony – A. M.. Mimo, iż w dokumencie nie podano pełnego imienia wnioskodawczyni, nie ulega wątpliwości, iż rachunek został wystawiony na nią, bowiem adres w nim wskazany, jest tożsamy z adresem, jaki wnioskodawczyni podała w toku postępowania do korespondencji (k.22). Wobec powyższego przyjąć należy, iż przedstawione przez skarżącą dowody są miarodajne i potwierdzają okoliczność pokrycia przez nią kosztów pogrzebu córki.

Konkludując wskazać należy, iż w świetle przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. w Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zmarła córka po której wnioskodawczyni domagała się zasiłku, była w chwili śmierci uprawniona do pobierania renty rodzinnej. W konsekwencji, wobec pokrycia kosztów pogrzebu i pochówku zamarłej - co bezsprzecznie zostało wykazane w trakcie postępowania - wnioskodawczyni przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego zgodnie z art. 78 ww. ustawy.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, iż przyznał A. M. (1) prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu (...) córce O. M..

Odnosząc się natomiast do zgłoszonego w apelacji wniosku skarżącej o przyznanie odsetek od zasiłku pogrzebowego oraz o wypłatę renty rodzinnej za okresy wakacyjne, wskazać należy, iż zachodzi w tym wypadku czasowa niedopuszczalność drogi sądowej.

Na mocy art. 476 par. 2 kpc w związku z art. 2 kpc przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych dotyczących ubezpieczenia społecznego i kategorii spraw wymienionych w pkt 1-5 par. 2 art. 476 kpc.

Na obecnym etapie postępowania , wobec braku decyzji organu rentowego w zakresie roszczeń wnioskodawczyni, zachodzi czasowa niedopuszczalność drogi sądowej, a właściwym do rozpoznania roszczeń pozostaje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, od decyzji którego będzie przysługiwać skarżącej prawo wniesienia odwołania do Sądu, zgodnie z powołanymi przepisami.

Z uwagi na powyższe tj. na czasową niedopuszczalność drogi sądowej Sąd, na podstawie art. 199 par. 1 pkt 1 kpc w związku z art. 464 par. 1 kpc przekazał wniosek o przyznanie odsetek od zasiłku pogrzebowego oraz o wypłatę renty rodzinnej za okresy wakacyjne do rozpoznania organowi rentowemu.