Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2015r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Tatarczyk (spr.)

Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędzia SR (del.) Ewa Buczek – Fidyka

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2015r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa B. G. i G. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 28 marca 2013r., sygn. akt I C 732/10

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie 1 w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo,

b)  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu pozwanej,

2.  w punkcie 3 w ten sposób, iż nakazuje pobrać od powodów solidarnie na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Rybniku) kwotę 181,30 (sto osiemdziesiąt jeden złotych i 30/100) złotych z tytułu zwrotu wydatków;

II.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 409 (czterysta dziewięć) złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSR (del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys - Magiera

Sygn. akt III Ca 1015/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 28 marca 2013 roku Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 2162 złotych z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz kwotę 556,20 złotych z tytułu zwrotu kosztów procesu, nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od powodów kwotę 675,63 złote, od pozwanej kwotę 381,37 złotych tytułem kosztów sądowych. Sąd ustalił, że powodowie są właścicielami nieruchomości położonej w R. stanowiącej działkę (...). Nieruchomość tę nabyli 20 czerwca 2006 roku. Na nieruchomości powodów znajdują się należące do pozwanej urządzenia służące do przesyłu energii elektrycznej w postaci linii elektroenergetycznych. Powodowie wezwali pozwaną do zawarcia ugody i usunięcia linii średniego napięcia umiejscowionej na ich nieruchomości. Domagali się również wypłaty stosownego odszkodowania. Pozwana pismem z 28 lipca 2008 roku zgłosiła propozycję ugodowego załatwienia sprawy, lecz następnie nie podjęła jakichkolwiek dalszych czynności w tym zakresie. W oparciu o opinię biegłego ustalił Sąd, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów wynosi rocznie 558,13 złotych. Za uzasadnione uznał żądanie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z nieruchomości powodów w okresie od 20 czerwca 2006 roku do 20 kwietnia 2010 roku. Jako bezsporny wskazał fakt, że funkcjonowanie linii przesyłowej będącej własnością pozwanej ogranicza prawo własności powodów. Ponieważ długość linii przebiegającej nad powierzchnią działki powodów wynosi 47 m, a szerokość pasa eksploatacyjnego 5 m, strefa ograniczonego użytkowania działki powodów sięga 235 m ². Nie podzielił Sąd zgłoszonego przez pozwaną zarzutu zasiedzenia. Stwierdził, że pozwana posiadanie służebności nabyła w złej wierze. Decyzja lokalizacyjna, na którą pozwana się powołała nie pozbawiła właścicieli obciążonej nieruchomości roszczeń związanych z ingerencją w ich prawa. Nie upłynął, według Sądu, czas posiadania potrzebny do zasiedzenia przez pozwaną służebności, a nie mogła ona doliczyć do swojego posiadania okresu, w jakim z nieruchomości, której dotyczy żądanie pozwu, korzystał jej poprzednik prawny. Powództwo jest uzasadnione w świetle art. 225 k.c. Wysokość należnego powodom wynagrodzenia określił Sąd w oparciu o opinię biegłego, uznając ją za miarodajną podstawę ustaleń. O kosztach procesu rozstrzygnął na zasadzie art. 100 k.p.c.

W apelacji pozwana zarzuciła naruszenie prawa materialnego - art. 172 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że nie spełniła ona pozytywnych przesłanek nabycia w drodze zasiedzenia zarówno w dobrej wierze jak i w złej wierze, podczas gdy wykazała, iż była posiadaczem w dobrej wierze bowiem uprawnienie swoje wykonywała na podstawie decyzji lokalizacyjnej, a nawet gdyby przyjąć złą wiarę, należy stwierdzić, iż w tym wypadku również doszło do zasiedzenia służebności, art. 176 § 1 k.c. poprzez błędne przyjęcie, iż brak jest możliwości doliczenia okresu posiadania poprzednika, jakim był Skarb Państwa, podczas gdy z samej treści przepisu, jak również z orzecznictwa wynika, iż taka możliwość istnieje, a w toku postępowania strona pozwana w sposób wyczerpujący udowodniła, iż spełniła przesłanki zawarte w art. 176 § 1 k.c., a zatem mogła doliczyć czas posiadania swojego poprzednika, naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu zasad swobodnej oceny dowodów oraz na braku rozważenia w sposób wszechstronny zebranego materiału dowodowego, w szczególności na błędnym przyjęciu, że podniesiony przez pozwaną zarzut zasiedzenia jest bezpodstawny i nie zasługuje na uwzględnienie, podczas gdy strona pozwana udowodniła spełnienie przesłanek wymaganych do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, a zatem doszło do zasiedzenia przez stronę pozwaną służebności przesyłu, czego konsekwencją winno być oddalenie powództwa, sprzeczność ustaleń faktycznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym przez błędne przyjęcie, iż pozwana nie spełniła wymaganych prawem przesłanek do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, podczas gdy pozwana w sposób wyczerpujący udowodniła, iż spełniła przesłanki wymagane do stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu. W oparciu o te zarzuty skarżąca domagała się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa w całości, zasądzenia solidarnie od powodów kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja jest uzasadniona.

W judykaturze Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że przed wejściem w życie art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. dopuszczalne było nabycie przez zasiedzenie na rzecz przedsiębiorcy służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu i okres występowania na nieruchomości, przed dniem wejścia w życie powyższych przepisów, stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu, podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności ( por. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku, III CZP 18/13, postanowienie z dnia 27 listopada 2013 roku, V CSK 525/12). W zależności od tego, kiedy upływałby termin zasiedzenia przedmiotem oceny Sądu może być to, czy przedsiębiorca nabył przez zasiedzenie służebność przesyłu, czy też służebność gruntową odpowiadającą służebności przesyłu.

Ze względu na odpowiednie stosowanie do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie dla stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, niezbędne jest spełnienie łącznie dwóch przesłanek: posiadania służebności oraz upływu czasu, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Zgodnie z art. 352 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, a do posiadania służebności odpowiednio stosuje się przepisy o posiadaniu rzeczy. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się, zgodnie z art. 336 k.c., jako posiadanie zależne.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że w związku z przebiegającą nad powierzchnią nieruchomości powodów linią elektroenergetyczną pozwana korzysta i poprzednicy prawni pozwanej korzystali z tej nieruchomości. Negatywnie rozstrzygając w przedmiocie zgłoszonego przez pozwaną zarzutu zasiedzenia służebności stwierdził ten Sąd, że nie upłynął termin zasiedzenia albowiem strona pozwana nie mogła doliczyć do swojego posiadania czasu posiadania poprzednika. Z tym twierdzeniem Sądu Rejonowego zgodzić się nie można. Podzielić natomiast należy stanowisko że, zgodnie z art. 176 § 1 k.c. przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego i swoich poprzedników prawnych okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa jako poprzednika w posiadaniu, o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki; dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 czerwca 2013 roku, IV CSK 672/12, stanowisko, że dopuszczalne jest doliczenie przez przedsiębiorcę okresu posiadania poprzednika, którym był Skarbu Państwa jest w zasadzie jednolicie przyjęte w orzecznictwie tego Sądu. Stanowisko to przyjąć również należało w odniesieniu do pozwanej w rozpatrywanej sprawie spółki (...).

Przepis art. 176 § 1 k.c. ma brzmienie uniwersalne i dotyczy doliczenia okresu posiadania poprzednika w odniesieniu do wszystkich przypadków.

Przejście posiadania strona pozwana wykazała. Uwzględnić w tym zakresie należało przede wszystkim zmiany, jakie następowały z mocy samego prawa w związku z restrukturyzacją i komercjalizacją przedsiębiorstwa państwowego (...). Stosownie do art. 2 ust. 2 ustawy z 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...), (...) SA wstąpiła we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było (...), bez względu na charakter prawny tych stosunków, jeżeli przepisy ustawy nie stanowiły inaczej. W myśl natomiast art. 34 ust.1 tej ustawy z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego (...) stały się grunty będące własnością Skarbu Państwa a znajdujące się w dniu 5 grudnia 1990 r. w posiadaniu (...), co do których (...) nie legitymowało się dokumentami o przekazaniu mu tych gruntów w formie prawem przewidzianej i nie legitymowało się nimi do dnia wykreślenia z rejestru przedsiębiorstw państwowych. Zwiększeniu użyteczności przedsiębiorstwa pozwanej ( jej poprzedników ), które obejmuje prawa rzeczowe do nieruchomości, służyła i służy linia elektroenergetyczna przebiegająca nad powierzchnią nieruchomości powodów.

Dowód z akt ksiąg wieczystych i akt gruntowych, przeprowadzony w postępowaniu apelacyjnym pozwolił na ustalenie, że w okresie korzystania przez poprzedników pozwanej z linii nieruchomość, której dotyczy pozew nie stanowiła własności państwowej, cały okres korzystania z tej nieruchomości podlegał przeto zaliczeniu na podstawie art. 176 k.c.

Nie podważyli powodowie powołanego przez stronę pozwaną faktu, iż jej poprzednicy prawni nieprzerwanie korzystali z nieruchomości, której dotyczy żądanie pozwu począwszy od 1971 roku. W wykazie przekazywanych środków trwałych, złożonym przez pozwaną, wskazano rok 1971 jako rok budowy linii napowietrznej. Objęcie w posiadanie służebności gruntowej, odpowiadającej obecnie służebności przesyłu, następuje najczęściej w chwili wejścia na cudzy grunt w celu budowy trwałego i widocznego urządzenia, którym w przypadku nieruchomości powodów jest napowietrzna linia elektroenergetyczna. Ponieważ zebrane dowody nie pozwoliły na ustalenie konkretnej daty przypadającej w 1971 roku, w której poprzednik prawny pozwanej przystąpił do korzystania z nieruchomości objętej pozwem, przyjąć należało początek biegu zasiedzenia na 1 stycznia 1972 roku. Słusznie wskazał Sąd Rejonowy na złą wiarę poprzednika prawnego pozwanej w czasie przystąpienia do korzystania z nieruchomości, której dotyczy pozew. Niesłusznie dobrą wiarę swojego poprzednika pozwana wywodzi z faktu uzyskania przez niego decyzji lokalizacyjnej. Z treści decyzji lokalizacyjnej nie wynikało uprawnienie właściciela linii elektroenergetycznej do ingerencji w cudzą własność. Fakt, iż realizacja inwestycji następowała w zgodzie z tą decyzją nie uzasadniał przekonania poprzednika pozwanej, że przysługuje mu prawo korzystania z cudzej nieruchomości, w sytuacji gdy w przedmiocie tego uprawnienia właściciel nieruchomości nie złożył żadnego oświadczenia ani inwestor nie uzyskał stosownej decyzji, czy innego aktu ograniczającego cudzą władność.

Upływ trzydziestoletniego terminu nieprzerwanego korzystania przez poprzedników prawnych pozwanej z nieruchomości, która obecnie stanowi własność powodów w zakresie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu spowodował, w myśl art. 292 w związku z art. 172 § 2 k.c., zasiedzenie służebności. Zasiedzenie nastąpiło z dniem 2 stycznia 2002 roku na rzecz przedsiębiorcy, którego następcą jest pozwana.

Skoro żądaniu powodów przeciwstawiła pozwana prawo korzystania z ich nieruchomości na zasadzie służebności i zasiedzenie tego prawa wykazała, żądanie zapłaty wynagrodzenia nie mogło być uwzględnione.

Powództwo nie znalazło oparcia w art. 230 w związku z art. 225 i 224 § 2 k.c. i należało je oddalić.

Brak ostatecznej odpowiedzi pozwanej na wezwanie powodów dotyczące linii przebiegającej nad powierzchnią ich działki i fakt niezgłoszenia przed wytoczeniem powództwa o zapłatę zarzutu zasiedzenia służebności uzasadniał nieobciążenie powodów, po myśli art. 102 k.p.c., obowiązkiem zwrotu pozwanej poniesionych przez nią kosztów procesu w pierwszej instancji. Jako stronę przegrywającą obciążyć natomiast należało powodów, stosownie do art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wydatkami poniesionymi tymczasowo przez Skarb Państwa na pokrycie kosztów opinii biegłego. Wydatki te powstały w toku procesu, po zgłoszeniu zarzutu zasiedzenia, dotyczyły opinii szacującej wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Zmiana rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego polegała w tym wypadku nie tylko na oznaczeniu powodów, zamiast pozwanej, jako strony zobowiązanej do zwrotu wydatków ale także na określeniu niższej kwoty do pobrania, Sąd Rejonowy obliczając sumę niepokrytych zaliczkami wydatków pominął bowiem jedną z zaliczek, w kwocie 200 złotych, uiszczoną przez powodów.

Z przytoczonych względów Sąd Odwoławczy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., o kosztach postępowania odwoławczego – po myśli art. 98 § 1 i 3 k.p.c.; powodów, jako stronę przegrywającą, obciążyć należało obowiązkiem zwrotu pozwanej, na jej żądanie, poniesionych przez nią kosztów apelacji, obejmujących opłatę sądową i wynagrodzenie adwokata.

SSR (del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys - Magiera

Sygn. akt III Ca 1015/14