Pełny tekst orzeczenia

59/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 23 października 2013 r.
Sygn. akt Ts 101/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.D. w sprawie zgodności:
art. 531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 marca 2013 r. (data nadania) K.D. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 20 maja 2011 r. (sygn. akt II C 248/10) Sąd Okręgowy w Gliwicach – Wydział II Cywilny (Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku) uwzględnił powództwo pauliańskie przeciwko skarżącej o uznanie za bezskuteczne umowy darowizny nieruchomości oraz umowy darowizny użytkowania wieczystego. Apelację skarżącej oddalił Sąd Apelacyjny w Katowicach – Wydział V Cywilny wyrokiem z 20 października 2011 r. (sygn. akt V ACa 478/11), doręczonym skarżącej 14 listopada 2011 r. Od tego orzeczenia skarżąca złożyła skargę kasacyjną, jednak Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia jej do rozpoznania postanowieniem z 20 listopada 2012 r. (sygn. akt V CSK 64/12). Postanowienie to zostało doręczone skarżącej 19 grudnia 2012 r.
Skarżąca uważa, że zaskarżony przepis narusza zasadę państwa prawa i powiązaną z nią zasadę sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy, które wywodzi z art. 2, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji, w zakresie, w jakim „umożliwia wystąpienie z roszczeniem pauliańskim przeciwko osobie niebędącej w chwili wniesienia powództwa beneficjentem przysporzenia i uzyskanie przeciwko niej orzeczenia, którego przez wzgląd na utratę przymiotu właściciela nie sposób wykonać”. Ponadto – zdaniem skarżącej – wydane w jej sprawie rozstrzygnięcia naruszają konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa, a tym samym – prawo skarżącej do rzetelnego procesu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej zawarte nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zdaniem skarżącej termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg od doręczenia jej postanowienia Sądu Najwyższego z 20 listopada 2012 r. (sygn. akt V CSK 64/12) o odmowie przyjęcia do rozpoznania jej skargi kasacyjnej. Trybunał przypomina jednak, że w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarżący może złożyć skargę konstytucyjną po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia mu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Do wyczerpania drogi prawnej dochodzi w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia w następstwie skorzystania z przysługujących mu zwyczajnych środków odwoławczych. Wniesienie nadzwyczajnych środków zaskarżenia (np. skarga kasacyjna w sprawach cywilnych, skarga o wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji) przekracza ramy drogi prawnej, do której odnosi się art. 46 ust. 1 ustawy o TK (zob. postanowienie TK z 7 grudnia 2011 r., Ts 163/11, OTK ZU nr 6/B/2011, poz. 499 i tam powołane orzecznictwo).
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg od doręczenia skarżącej prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, wyczerpującego drogę prawną w jej sprawie. Tym orzeczeniem jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 października 2011 r., doręczony skarżącej 14 listopada 2011 r. W tym dniu rozpoczął bieg termin, który upłynął 14 lutego 2012 r. Analizowaną skargę złożono dopiero 19 marca 2013 r., tj. po upływie przewidzianego terminu, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 46 ust. 1 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę także na to, że skarżąca jako powiązane ze sobą wzorce konstytucyjnej kontroli przywołała art. 2, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji. Przepisy te nie wyrażają jednak żadnych praw podmiotowych w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co uniemożliwia wskazanie ich jako samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. wydane w pełnym składzie postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Skarga konstytucyjna nie spełnia tym samym – jak ustalił Trybunał – przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji, co również uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Swój zarzut skarżąca oparła na naruszeniu art. 45 ust. 1 Konstytucji, tj. na naruszeniu prawa do sprawiedliwego procesu.
Zgodnie z zaskarżonym art. 531 k.c. uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową (§ 1). W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne (§ 2).
Trybunał zaznacza, że w myśl art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna powinna zawierać dokładne określenie aktu normatywnego, na podstawie którego sąd orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji i w odniesieniu do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją.
Zdaniem Trybunału skarżąca nie uprawdopodobniła tego, że kwestionowany przepis naruszył jej prawo do sprawiedliwego procesu, w szczególności nienależycie wyjaśniła związek między naruszeniem swoich praw, wydanym w jej sprawie rozstrzygnięciem a zaskarżonym przepisem. Trybunał stwierdza przy tym, że przedstawiając swoje uwagi dotyczące celowości instytucji uregulowanej w art. 531 k.c., skarżąca skupiła się głównie na kosztach postępowania cywilnego, którymi została obciążona, a tej kwestii art. 531 k.c. nie reguluje. Zatem również w zakresie zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji, co skutkuje odmową nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Ponadto swoje uwagi skarżąca odniosła bezpośrednio do wydanych w jej sprawie orzeczeń (aktów stosowania prawa, a nie aktów stanowienia prawa), których kontroli się domagała. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego nie należy jednak badanie konstytucyjności aktów stosowania prawa, dlatego merytoryczne rozpatrzenie niniejszej skargi jest niedopuszczalne (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.