Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 7 grudnia 2011 r.
Sygn. akt Ts 163/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Marek Zubik – sprawozdawca
Andrzej Rzepliński,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 lipca 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Joanny T.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 18 maja 2011 r. Joanna T. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 6a ust. 3 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 31 ust. 1 i 2, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 76 Konstytucji. Zdaniem skarżącej zaskarżone unormowania nie pozwalają na skuteczne korzystanie przez osoby fizyczne z przysługujących im konstytucyjnie praw.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Skarżąca, będąca najemcą lokalu, dochodziła w postępowaniu przed sądami cywilnymi odszkodowania z tytułu szkody majątkowej poniesionej na skutek nieprawidłowego wykonywania obowiązków przez wynajmującego oraz wykonania w wynajmowanym lokalu prac polegających na odgrzybieniu i osuszeniu budynku w oznaczonym terminie. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia wyrokiem z 5 czerwca 2009 r. (sygn. akt IX C 623/07) zasądził na rzecz skarżącej kwotę 2 200 zł, oddalając dalej idące powództwo. Sąd Okręgowy we Wrocławiu – II Wydział Cywilny Odwoławczy orzeczeniem z 13 stycznia 2010 r. (sygn. akt II Ca 1007/09) zmienił wskazany wyżej wyrok, zasądzając na rzecz skarżącej dodatkowo kwotę 800 zł i oddalając dalej idącą apelację skarżącej. Od tego wyroku skarżąca wniosła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który postanowieniem z 11 stycznia 2011 r. (sygn. akt V CSK 275/10) odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania.
Postanowieniem z 26 lipca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, że została ona wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po upływie przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) trzymiesięcznego terminu.
Skarżąca, zakładając mylnie, że ostatecznym rozstrzygnięciem w jej sprawie było postanowienie Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2011 r., wskazała jako początek biegu terminu skierowania do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej dzień, w którym doręczono wskazane wyżej orzeczenie, tzn. 18 lutego 2011 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził natomiast, że ostatecznym orzeczeniem był wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu – II Wydział Cywilny Odwoławczy z 13 stycznia 2010 r. (sygn. akt II Ca 1007/09). Od daty jego doręczenia (tj. 5 marca 2010 r.) biegł tym samym trzymiesięczny termin skierowania do Trybunału skargi konstytucyjnej. W konsekwencji termin wniesienia skargi konstytucyjnej w sprawie skarżącej ostatecznie upłynął 5 czerwca 2010 r. Okoliczność ta stanowiła samodzielną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy o TK).
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącej wniósł w ustawowym terminie zażalenie. W złożonym środku odwoławczym podniesiono, że Trybunał dopuścił się naruszenia przepisów ustawy o TK. Zdaniem skarżącej niedopuszczalne jest kwestionowanie terminu wniesienia skargi konstytucyjnej w ustawowym terminie trzech miesięcy od otrzymania orzeczenia Sądu Najwyższego, wbrew orzecznictwu Trybunału (nieprecyzyjnie powołane przez skarżącą orzeczenie Trybunału: „OTK – A 2004, Nr 1, s. 45”) i wbrew stanowisku profesorów prawa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 4 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6–7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
Na wstępie należy podkreślić, że podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu było przekroczenie ustawowego terminu jej wniesienia. W świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Analiza orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wskazuje jednoznacznie, że do wyczerpania drogi prawnej – w rozumieniu wskazanego powyżej przepisu – dochodzi w momencie uzyskania prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysługujących skarżącemu zwyczajnych środków odwoławczych, przy czym skorzystanie oznacza wniesienie takiego środka przy spełnieniu wszystkich wymogów wynikających z danej procedury. Wniesienie innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych środków (np. skarga kasacyjna w sprawach cywilnych, kasacja w sprawach karnych, skarga o wznowienie postępowania czy też skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego rozstrzygnięcia), wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 15 lutego 2007 r. i 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 129 i 130; 13 lutego 2007 r., Ts 162/06; OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60). Zaznaczyć także należy, że przyjęcie odmiennego stanowiska, a zatem wprowadzenie wymogu skorzystania z wszystkich środków odwoławczych przed wniesieniem skargi konstytucyjnej, w tym nadzwyczajnych środków zaskarżenia, doprowadziłoby do przedłużania stanu naruszenia konstytucyjnego prawa lub konstytucyjnej wolności na czas nieokreślony. W tym zakresie podział na zwyczajne i nadzwyczajne środki zaskarżenia i uzależnienie wystąpienia ze skargą wyłącznie od uprzedniego skorzystania przez skarżącego z pierwszej z wymienionych kategorii środków odwoławczych nie tylko nie koliduje z istotą skargi konstytucyjnej, lecz także służy realizacji funkcji, jakie ma ona do spełnienia (por. postanowienie TK z 12 maja 2010 r., Ts 53/10, OTK ZU nr 5/B/2010, poz. 393).
Jedynie na marginesie Trybunał przypomina, że wskazana wyżej utrwalona linia orzecznicza dotycząca wykładni art. 46 ust. 1 ustawy o TK w zakresie procedury cywilnej jest konsekwencją zmiany charakteru skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym, jaka nastąpiła w rezultacie wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98; dalej: nowelizacja). W szczególności nowelizacja ta zmieniła sposób rozumienia wymogu wyczerpania drogi prawnej w postępowaniu cywilnym oraz sposób liczenia terminu złożenia skargi konstytucyjnej. W poprzednim stanie prawnym, jeżeli w danej sprawie kasacja była niedopuszczalna ze względu na wystąpienie którejś z przesłanek wymienionych w art. 3921 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), Trybunał przyjmował, że dla wyczerpania drogi prawnej wystarczające jest złożenie apelacji (zażalenia), a ostatecznym rozstrzygnięciem w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK, od którego biegnie termin złożenia skargi konstytucyjnej, jest orzeczenie sądu II instancji. Natomiast, jeżeli w sprawie nie występowała żadna z przesłanek wymienionych w art. 3921 k.p.c., złożenie kasacji było konieczne dla wyczerpania drogi prawnej. Po wejściu w życie nowelizacji postępowanie cywilne nie jest już postępowaniem trójinstancyjnym, a charakter skargi kasacyjnej stał się zbliżony do kasacji w postępowaniu karnym. Skoro więc orzeczenie sądu drugiej instancji jest prawomocne, a skarga kasacyjna ma charakter nadzwyczajnego środka zaskarżenia, dla wyczerpania drogi prawnej w postępowaniu cywilnym wystarczające jest złożenie apelacji (zażalenia). Skarga kasacyjna jako środek nadzwyczajny tym samym nie wchodzi w zakres pojęcia wyczerpania drogi prawnej. W konsekwencji nowelizacja spowodowała również modyfikację sposobu liczenia trzymiesięcznego terminu złożenia skargi konstytucyjnej. Wyczerpanie drogi prawnej oznacza uzyskanie orzeczenia sądu II instancji, które stanowi ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Od daty doręczenia tego orzeczenia rozpoczyna się bieg trzymiesięcznego terminu złożenia skargi konstytucyjnej. Ewentualne złożenie skargi kasacyjnej (równoczesne, wcześniejsze lub późniejsze) nie ma znaczenia dla biegu tego terminu (por. postanowienia TK z 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55 i z 15 lutego 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 129).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.