Pełny tekst orzeczenia

244/3/B/2014


POSTANOWIENIE

z dnia 2 czerwca 2014 r.
Sygn. akt Ts 2/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Wróbel,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Projekty Kapitałowe Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie w sprawie zgodności:
art. 759 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101) z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 w zw. z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 grudnia 2013 r. Projekty Kapitałowe Sp. z o. o. wystąpiła o zbadanie zgodności art. 759 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 w zw. z art. 32 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Postanowieniem z dnia 26 listopada 2012 r. (sygn. akt I Co 1534/12) Sąd Rejonowy w Giżycku – I Wydział Cywilny uchylił na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. czynności komornika sądowego z 10 października 2012 r. polegające na zajęciu trzech wierzytelności dłużnika. Skarżąca (będąca wierzycielem) wniosła zażalenie na to postanowienie, ale Sąd Okręgowy w Olsztynie – IX Wydział Cywilny Odwoławczy odrzucił je postanowieniem z 5 lipca 2013 r. (sygn. akt IX Cz 200/13).
Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis jest niezgodny z Konstytucją, ponieważ nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu wydane na podstawie tego przepisu. Zgodnie bowiem z art. 759 § 2 k.p.c. „sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia”. W przepisie tym nie uregulowano jednak, jak wskazuje skarżąca, kwestii wnoszenia zażalenia na to rozstrzygnięcie. To narusza, w przekonaniu skarżącej, prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Strona postępowania egzekucyjnego została bowiem, jak podkreśla skarżąca, pozbawiona możliwości złożenia wyjaśnień i zamanifestowania swojego stanowiska przez wniesienie środka zaskarżenia. Według skarżącej prowadzi to również do naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania (art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji). Zasada ta ma zapewnić ochronę przed uchybieniami sądów niższej instancji i jako taka musi być, zdaniem skarżącej, bezwzględnie przestrzegana. Skarżąca zauważa, że rozstrzygnięcie sądu wydane na podstawie zaskarżonego art. 759 § 2 k.p.c. powoduje takie same skutki jak rozstrzygnięcie w sprawie skargi na czynności komornika wydane na podstawie art. 767 k.p.c. Jednak w tym drugim przypadku – jak podaje skarżąca – na postanowienie sądu może przysługiwać zażalenie. Według niej sytuacja ta prowadzi do naruszenia zasady równości (art. 32 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać wiele przesłanek warunkujących jej dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46–48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Gdy skarga konstytucyjna ich nie spełnia, a także gdy jest oczywiście bezzasadna lub gdy jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie, Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Ponadto, wstępne rozpoznanie zapobiega nadaniu biegu skardze w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu zbędności lub niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), a także gdy akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK).
Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza spełnieniem warunków określonych dla pisma procesowego, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji i wobec którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie wraz z dokładnym opisem stanu faktycznego. Zarzuty sformułowane w skardze muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, wskazanie właściwych wzorców konstytucyjnych zawierających prawa podmiotowe przysługujące osobom fizycznym lub prawnym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności.
Podkreślić należy, że to na skarżącym spoczywa obowiązek prawidłowego określenia zarówno przedmiotu, jak i podstawy wnoszonej skargi, a także precyzyjne wyjaśnienie sposobu, w jaki przepisy w niej kwestionowane naruszają unormowania konstytucyjne mające być wzorcem ich kontroli. Z obowiązku tego nie jest władny zwolnić skarżącego, działający z własnej inicjatywy, Trybunał, który – zgodnie z art. 66 ustawy o TK – związany jest granicami wnoszonej skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 5 września 2007 r., Ts 102/06, OTK ZU 6/B/2008, poz. 221).
Zgodnie z zaskarżonym art. 759 § 2 k.p.c. „sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia”. Brak normy przewidującej możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie sądu usuwające uchybienia komornika nie wynika z samego art. 759 § 2 k.p.c. Zakwestionowane przez skarżącą pominięcie ustawodawcze wynika dopiero łącznie z zaskarżonego przepisu oraz art. 7674 § 1 k.p.c., zgodnie z którym „zażalenie na postanowienie sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie” (zob. postanowienie TK 22 maja 2007 r., SK 38/05, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 59). W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w rozpatrywanej sprawie brak możliwości wniesienia zażalenia nie może być wyinterpretowany wyłącznie z zaskarżonego art. 759 § 2 k.p.c. Tak określony przez skarżącą zakres przedmiotowy skargi jest zbyt wąski i nie zawiera (przynajmniej nie w całości) zakwestionowanej normy prawnej, co uniemożliwia nadanie skardze dalszego biegu. Zgodnie bowiem z art. 66 ustawy o TK Trybunał, orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Nie ma zatem możliwości zmiany ani rozszerzenia zakresu zaskarżenia wskazanego w skardze konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę na to, że w przypadku zarzutu braku możliwości poddania postanowienia sądu kontroli bezstronnego, niezależnego i niezawisłego organu wzorzec kontroli konstytucyjnej w postaci art. 45 ust. 1 Konstytucji powinien być powiązany z innymi przepisami Konstytucji, tj. art. 78 lub art. 176 ust. 1. Należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego prawo do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji trzeba rozpatrywać w dwóch aspektach: jako prawo do sądowego wymiaru sprawiedliwości, a więc merytorycznego rozstrzygnięcia w zakresie praw jednostki, oraz prawo do sądowej kontroli innych aktów władzy publicznej rozstrzygających sprawy jednostek po to, aby ustrzec jednostki przed arbitralnością władzy (zob. wyrok TK z 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38). Prawo do zaskarżenia orzeczenia sądu może wynikać z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do wymienionych przepisów Trybunał przypomina, że w swoim orzecznictwie wielokrotnie wskazywał, iż zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji) dotyczy jedynie tych postępowań, w których sądy sprawują wymiar sprawiedliwości – rozstrzygają „sprawę” w rozumieniu konstytucyjnym (zob. wyrok TK z 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1). Sprawowanie przez sąd rejonowy kontroli legalności działań i zaniechań komornika do takich spraw nie należy (zob. postanowienie TK z 22 marca 2005 r., Ts 138/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 125). Trybunał zwraca uwagę również na to, że wskazane przez skarżącą postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku – I Wydział Cywilny z 26 listopada 2012 r. jest konsekwencją dokonanej przez ten sąd, na skutek wniesienia skargi przez dłużnika, merytorycznej kontroli czynności komornika. W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że w sprawie skarżącej doszło do weryfikacji legalności i zasadności czynności podjętych przez organ I instancji (tj. komornika). Nie można zatem uznać, że sąd rejonowy działał w tej sprawie jako organ I instancji, tym samym skarżąca nie uprawdopodobniła naruszenia prawa do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji (art. 78 Konstytucji).
Ponadto Trybunał przypomina, że art. 32 Konstytucji powinien być odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji. Dopiero bowiem współstosowanie dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko prawa do równego traktowania, ale również skonkretyzowanego prawa do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych, wyznacza konstytucyjny status jednostki, który mógł zostać naruszony przez przepis będący podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącej (zob. postanowienia TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 26 listopada 2009 r., SK 7/08, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 16).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.