Pełny tekst orzeczenia

184/3/B/2014


POSTANOWIENIE

z dnia 9 czerwca 2014 r.
Sygn. akt Ts 75/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Leon Kieres – przewodniczący
Stanisław Biernat – sprawozdawca
Zbigniew Cieślak,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lutego 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej J.Cz.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 21 marca 2012 r. reprezentowany przez pełnomocnika J.Cz. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność z Konstytucją przepisów zawartych w dwóch aktach normatywnych. Wobec art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, ze zm.; dalej: ustawa lustracyjna) oraz załącznika nr 1a do ustawy lustracyjnej, w zakresie, w jakim „nie wskazano w nich wymagań formalnych kompletnego oświadczenia lustracyjnego”, skarżący sformułował zarzut niezgodności z art. 2, art. 7, art. 8, art. 30 i art. 32 ust. 2 Konstytucji. Przeciwko art. 13 ustawy lustracyjnej, w zakresie, w jakim „dopuszcza publikowanie treści niezweryfikowanego oświadczenia lustracyjnego kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, posła lub senatora, posła do Parlamentu Europejskiego oraz kandydata na pochodzący z wyborów powszechnych organ i członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz członka organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy stwierdzającego fakt ich pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi, w części A określonej wzorem stanowiącym załącznik nr 1a do ustawy”, skarżący skierował zarzut niezgodności z art. 2, art. 7, art. 8, art. 30, art. 32 ust. 2, art. 51 ust. 4 Konstytucji. Natomiast art. 19 ustawy lustracyjnej, w zakresie, w jakim „w nieuregulowanych sprawach do analizy oświadczeń lustracyjnych (…) nie ma odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania karnego”, skarżący zarzucił sprzeczność z art. 2, art. 7, art. 8, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2 i art. 45 Konstytucji. Zarzut tej samej treści skarżący sformułował również wobec art. 52e ust. 3 i 3a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424, ze zm.; dalej: ustawa o IPN), w zakresie, w jakim „nie przewidziano w nich – w toku analizy oświadczeń lustracyjnych – odesłania do odpowiednich przepisów odpowiedniej procedury przewidzianej w systemie prawa”.
Postanowieniem z 20 lutego 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazał, że skarżący nie dopełnił obowiązków wynikających z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Należą do nich: wymóg wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez przepisy będące przedmiotem skargi konstytucyjnej (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK), a także zakwestionowanie wyłącznie takich unormowań, które były podstawą prawną ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie, w związku z którą została wniesiona skarga konstytucyjna (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Powołane jako podstawa skargi art. 2, art. 7, art. 8, art. 30 i art. 32 ust. 1 Konstytucji nie mogły być samodzielnym wzorcem kontroli art. 10 ust. 1 ustawy lustracyjnej oraz załącznika nr 1a do tej ustawy. W odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności sformułowanego wobec art. 13 ustawy lustracyjnej Trybunał stwierdził, że powiązanie wymienionych wyżej unormowań z art. 51 ust. 4 Konstytucji również nie zrealizowało wymogu wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. W ocenie Trybunału brak jest bezpośredniego związku między powołanymi wzorcami kontroli a zakwestionowanym przepisem ustawy lustracyjnej. Zarzut niekonstytucyjności odniesiony do art. 19 ustawy lustracyjnej oraz art. 52e ust. 3 i 3a ustawy o IPN Trybunał zakwalifikował jako formę wykazania tzw. luki prawodawczej, która nie mieści się w zakresie kompetencji kontrolnych Trybunału.
Zażalenie na powyższe postanowienie skierował do Trybunału Konstytucyjnego pełnomocnik skarżącego. Skarżący podniósł w nim, że zarzut niezgodności kwestionowanych przepisów z art. 2 Konstytucji został przez niego skorelowany z naruszeniem zakazu dyskryminacji, z treścią preambuły oraz art. 1 Konstytucji, wyrażającym zasadę dobra wspólnego. Lakoniczność art. 10 ustawy lustracyjnej pozostaje ponadto – zdaniem skarżącego – w sprzeczności z zasadą proporcjonalności ograniczeń w korzystaniu z wolności i praw statuowaną w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarżący wskazał również na zasadę godności wyrażoną w art. 30 Konstytucji i podkreślił, że błędne jest stanowisko Trybunału odmawiające powyższym unormowaniom waloru dopuszczalnej podstawy skargi konstytucyjnej. W odniesieniu do zaskarżonego art. 13 ustawy lustracyjnej skarżący zaznaczył, że również w tym przypadku prawidłowo powołał unormowania Konstytucji wyrażające jego prawa podmiotowe, naruszone wskutek zastosowania tego przepisu. Wzorcem kontroli art. 13 ustawy lustracyjnej winien być – zdaniem skarżącego – przede wszystkim art. 47 Konstytucji, statuujący ochronę dobrego imienia i czci. Ponadto skarżący podniósł zarzut naruszenia legalności procesu wyborczego wywołanego opublikowaniem przez IPN sprzecznego z prawdą oświadczenia lustracyjnego kandydata. W ocenie skarżącego prowadzi to do złamania zasady równości szans podmiotów uczestniczących w rywalizacji wyborczej. Według skarżącego konkretyzacja zasad wyrażonych w art. 2 i art. 30 Konstytucji nastąpiła też przez odniesienie do art. 61 Konstytucji, wyrażającego prawo obywateli do informacji. Skoro obywatelowi przysługuje tego rodzaju prawo, to winien mieć on pewność, że dane, za którymi stoi autorytet państwa, są rzetelne i kompletne. Skarżący zakwestionował również negatywną ocenę Trybunału odnośnie do zasadności wskazania art. 51 ust. 4 Konstytucji jako podstawy wniesionej skargi konstytucyjnej. Brak możliwości sprostowania oświadczenia lustracyjnego stoi bowiem – jego zdaniem – w oczywistej sprzeczności z tym unormowaniem ustawy zasadniczej. Skarżący podważył też zasadność stanowiska zajętego przez Trybunał wobec zarzutów dotyczących art. 19 ustawy lustracyjnej i art. 52e ust. 3 i 3a ustawy o IPN. W jego ocenie zarzuty te zmierzały do wykazania zaistniałego pominięcia prawodawczego, a nie – jak przyjął Trybunał w zaskarżonym postanowieniu – luki w systemie obowiązującego prawa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 4 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził wystąpienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje zarzuty skarżącego, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia (zob. np. postanowienie TK z 16 maja 2012 r., Ts 218/11, OTK ZU nr 3/B/2012, poz. 301). Poza zakresem rozpoznania muszą natomiast pozostać nowe zarzuty i argumenty, które skarżący formułowałby przeciwko przepisom będącym przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej. Poddanie ich ocenie Trybunału na tym etapie wstępnej kontroli stanowiłoby w pewnym sensie naruszenie wymogu wynikającego z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, związanego z obowiązkiem dochowania terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 26 marca 2002 r., Ts 110/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 140).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza w związku z tym, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
Formułując zarzuty niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów ustawy lustracyjnej i ustawy o IPN, skarżący odmiennie określił w skardze podstawy ich kontroli. I tak, wobec art. 10 ust. 1 ustawy lustracyjnej oraz załącznika nr 1a do tej ustawy sformułował zarzut niezgodności z zasadami wyrażonymi w art. 2, art. 7, art. 8, art. 30 i art. 32 ust. 2 Konstytucji. W odniesieniu do art. 13 ustawy lustracyjnej wzorcem kontroli miały być unormowania art. 2, art. 7, art. 8, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2 i art. 51 ust. 4 Konstytucji. Natomiast przeciwko art. 19 ustawy lustracyjnej oraz art. 52e ust. 3 i 3a ustawy o IPN skarżący postawił zarzut niezgodności z art. 2, art. 7, art. 8, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2 i art. 45 Konstytucji. Trybunał stwierdza więc, że wyrażone w zażaleniu argumenty mające przemawiać za niezgodnością kwestionowanych przepisów także z art. 47, czy też z art. 61 Konstytucji służyć mają w istocie potwierdzeniu nowych zarzutów, przedstawionych już po upływie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Tym samym za niedozwoloną na tym etapie postępowania należy uznać podjętą przez skarżącego próbę – wymaganej w świetle stanowiska Trybunału – konkretyzacji zasad wyrażonych we wskazanych jako podstawa skargi przepisach Konstytucji.
Trybunał potwierdza również prawidłowość dokonanej w zaskarżonym postanowieniu oceny art. 51 ust. 4 Konstytucji jako niewłaściwego – w kontekście sprawy skarżącego – wzorca kontroli art. 13 ustawy lustracyjnej. Należy podkreślić, że ocena ta nie może być oderwana ani od treści przepisu będącego przedmiotem skargi, ani od wydanych na jego podstawie orzeczeń. Tylko wówczas zostaje bowiem spełniony wymóg wykazania przez skarżącego, że jako osoba, której konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, posiada legitymację do skorzystania ze skargi konstytucyjnej (art. 79 ust. 1 Konstytucji). W zaskarżonym postanowieniu Trybunał słusznie przyjął, że wydane w sprawie skarżącego orzeczenia nie prowadziły do bezpośredniego naruszenia praw znajdujących swoje źródło w art. 51 ust. 4 Konstytucji. Zgodnie z jego treścią każdy ma prawo do sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. Tymczasem zakwestionowany art. 13 ustawy lustracyjnej nie dotyczy instytucji sprostowania lub usuwania informacji, lecz wyłącznie podania do publicznej wiadomości treści oświadczenia lustracyjnego. Nie można zatem przyjąć, że podjęte na podstawie tego przepisu działania organów władz publicznych doprowadziły do ingerencji w treść praw wynikających z powołanego wyżej przepisu Konstytucji.
Trybunał podtrzymuje przyjętą w postanowieniu o odmowie nadania skardze dalszego biegu kwalifikację zarzutów sformułowanych przez skarżącego wobec art. 19 ustawy lustracyjnej i art. 52e ust. 3 i 3a ustawy o IPN. Zdaniem Trybunału słusznie zostały one uznane za skierowane w istocie przeciwko wykazanej przez skarżącego luce normatywnej (tzw. zaniechanie prawodawcze). Taka zaś ich kwalifikacja wykluczała dopuszczalność wydania przez Trybunał merytorycznego orzeczenia w sprawie skarżącego. Należy podkreślić, że jednoznaczne rozgraniczenie przypadków zaniechania legislacyjnego i uregulowań niepełnych, będących przejawem tzw. pominięcia prawodawczego, może w praktyce nastręczać trudności. Zdaniem Trybunału w analizowanej sprawie należało jednak przyjąć, że sposób uzasadnienia zarzutów dotyczących wymienionych wyżej przepisów nie doprowadził do wytknięcia wadliwego (zbyt wąskiego) zakresu zastosowania dekodowanych z nich norm prawnych, lecz do wykazania braku norm prawnych dających podstawę organom prowadzącym postępowanie lustracyjne do podjęcia rozstrzygnięć postulowanych przez skarżącego. Tego rodzaju przypadek Trybunał prawidłowo przypisał do kategorii zaniechań ustawodawczych, które nie mieszczą się w zakresie kompetencji kontrolnych realizowanych w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.