Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 69/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z powództwa "M.(…)" Spółki z o.o. w Ł.
przeciwko Województwu X.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 lipca 2005 r., kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 10 sierpnia 2004 r., sygn. akt II Ca
(…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w W. do
ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
procesu za instancję kasacyjną.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w W. oddalił apelację pozwanego od
wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 10 sierpnia 2004 r., mocą którego zasądzono od
pozwanego na rzecz powoda kwotę 23.752,18 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 2
stycznia 2003 r. i kosztami procesu z zastrzeżeniem, że zobowiązanie wygasa w
2
przypadku spełnienia świadczenia przez pozwanego lub przez stronę zobowiązaną do
zapłaty na podstawie nakazu zapłaty z dnia 13 grudnia 2001 r. I Nc (…) Sądu
Rejonowego w W.
Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że pozwany organ
założycielski ponosi odpowiedzialność deliktową za szkodę wyrządzoną powodowi przez
niepodjęcie działań, w wyniku których dłużnik powoda - Wojewódzki Specjalistyczny
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki nad Matką i Dzieckiem w W. stałby się wypłacalny.
Przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia stan faktyczny był bezsporny. Wojewódzki
Specjalistyczny Samodzielny Publiczny ZOZ nad Matką i Dzieckiem w W. został
utworzony przez Wojewodę X. i uzyskał osobowość prawną w dniu 31 sierpnia 1998 r. Z
dniem 1 stycznia 1999 r. w trybie ustawy z dnia 13 października 1998 roku – Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze
zm.). Zakład ten został przejęty przez pozwany Samorząd Wojewódzki, który zaczął
pełnić rolę organu założycielskiego. Od swego powstania Zakład wykazywał straty - w
roku 1998 w kwocie 270.182,- złotych, w roku 1999 w kwocie 3.491.936,- złotych, w roku
2000 w kwocie 3.131.472,- złotych, w roku 2001 w wysokości 8.362.820,- złotych.
Pismami z dnia 14 listopada 2000 r. i z dnia 30 marca 2001 r. Zakład zwracał się do
pozwanego o pokrycie straty za 2000 r. W porozumieniu z pozwanym wprowadził
poprawkę do sprawozdania finansowego za ten rok w postaci zapisu, że pokrycie straty
nastąpi z przychodów w okresach przyszłych. Od roku 2000 Zarząd pozwanego
Województwa X. przygotowywał się do zmian organizacyjnych mających na celu
ograniczenie kosztów działalności Zakładu i w efekcie odzyskania przez Zakład płynności
finansowej. Spodziewając się dotacji z budżetu Państwa w ramach realizacji
„Regionalnego Programu Restrukturyzacji Ochrony Zdrowia Województwa X.” podjął
inwestycję rozbudowy oddziałów internistycznych Szpitala Zespolonego w W. na potrzeby
zlokalizowania w nich działalności leczniczej Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem i
docelowo zlikwidowania tego Zakładu. W roku 2002 inwestycja została wstrzymana z
uwagi na ograniczone środki finansowe Województwa i brak dotacji. Jednocześnie,
odstąpiono od realizowania uchwały w sprawie likwidacji Zakładu w związku z negatywną
opinią podmiotów uprawnionych, w świetle ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, do
zajęcia w tej sprawie stanowiska i sprzeciwem ze strony Wydziału Spraw Społecznych i
Zdrowia X. Urzędu Wojewódzkiego. W związku z zapowiadanym na 2002 rok programem
Ministra Zdrowia, zgodnie z którym długi samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej miały podlegać sekurytyzacji pozwany podjął uchwałę o przeznaczeniu sumy
3
120 milionów złotych na poręczenia kredytów przeznaczonych na spłatę zobowiązań
jednostek ochrony zdrowia, dla których pozwany był organem założycielskim. Wdrożenie
powyższych działań oddłużeniowych w roku 2002 okazało się bezprzedmiotowe wobec
braku opracowania programu sekurytyzacyjnego. W dniu 24 października 2003 r. Sejmik
Województwa X. podjął uchwałę nr (…) w sprawie przyjęcia do realizacji programu
restrukturyzacji organizacyjnej i finansowej lecznictwa zamkniętego Regionu X.. W
ramach tego programu włączono pod jeden zarząd trzy szpitale, w tym – Zakład Opieki
nad Matką i Dzieckiem, co na dzień 1 października 2003 r. spowodowało zmniejszenie
kosztów operacyjnych tych placówek łącznie o około 1.200.00,- złotych miesięcznie i
według przewidywań, miało doprowadzić na przełomie roku 2003/2004 do ich
zbilansowania operacyjnego. Odnośnie do istniejących zadłużeń dotyczących tych
placówek wymieniony program restrukturyzacji przyjmował, że w ciągu 15 lat Zakłady
będą w stanie z własnych środków spłacić około połowy swoich zobowiązań przy
uwzględnieniu, że część zadłużenia zostanie zredukowana na mocy ugód z wierzycielami,
a część pokryta z kredytu poręczonego przez Samorząd, względnie, w wyniku konwersji
na obligacje, jednocześnie zaś, że z korzyścią dla zakładów opieki zdrowotnej systemowo
zostanie rozwiązany problem ich zadłużeń publiczno-prawnych. Program zawierał
propozycję, żeby powołać do życia spółkę handlową specjalnego przeznaczenia, która
zajęłaby się przeprowadzenia restrukturyzacji finansowej zadłużeń Zakładów, a której
udziałowcami (akcjonariuszami) byłyby te Zakłady i Samorząd. Szczegółowy
harmonogram przewidywał do końca 2003 roku m.in. rozmowy z wierzycielami w sprawie
redukcji długów, powołanie Spółki do obsługi długów i monitoringu procesu
restrukturyzacji, rozpisanie przetargu na kredyt dla tej spółki, uzyskanie przez spółkę
promesy kredytowej i zgody na przejęcie roli agenta emisji obligacji, podjęcie uchwały
przez Sejmik o poręczeniu kredytu w wysokości 12.000.000,- złotych , połączenie trzech
Zakładów w jeden Szpital, uzyskanie kredytu w styczniu 2004 r., emisję obligacji w lutym
2004 r., a następnie – rozpoczęcie spłaty długów. W dniu 24 października 2003 r. została
również podjęta przez Sejmik Województwa X. uchwała nr XIV/180/2003 w sprawie
przekształcenia Specjalistycznego Szpitala im. dr A. Sokołowskiego w W., zgodnie z
którą, z dniem 1 stycznia 2004 r., w struktury organizacyjne tego szpitala zostały włączone
- Specjalistyczny Szpital Zespolony w W. i Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad
Matką i Dzieckiem w W. ze skutkiem w postaci następstwa prawnego szpitala im. (…) w
stosunku do Zakładów włączonych i przejęciem przez ten Szpital majątku, zobowiązań
i należności wynikających ze sprawozdań finansowych tych Zakładów według stanu na 31
4
grudnia 2003 r. Zgodnie z § 4 uchwały, włączone Zakłady z dniem 1 stycznia 2004 r.
podlegały wykreśleniu z właściwych rejestrów. W czasie orzekania przez Sąd Okręgowy
w niniejszej sprawie likwidacja Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem nie nastąpiła ani w
sensie faktycznego zaprzestania dotychczasowej działalności ani w sensie utraty
osobowości prawnej. Zakład ten funkcjonował w siedzibie Szpitala im. (…) w W. i
dysponował własnym rachunkiem bankowym, z którego, a także z wierzytelności Zakładu
do NFZ, Urząd Skarbowy prowadził egzekucję. Powód jest jednym z wierzycieli Zakładu
dysponującym tytułem wykonawczym - nakazem zapłaty z dnia 13 grudnia 2001 r. I Nc
(…) zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Wobec utrzymującego się od 1999 roku
ujemnego wyniku finansowego Zakładu oraz istnienia licznych wierzycieli korzystających z
prawa pierwszeństwa w zaspokojeniu ich należności ze ściągniętych z egzekucji
należności powód nie był w stanie dotychczas zrealizować z rachunku bankowego
Zakładu swej wierzytelności.
W zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy uznał, że powód ma szkodę polegającą na
niemożności wyegzekwowania od Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem należności
zasądzonych w nakazie zapłaty, że szkoda ta pozostaje w związku przyczynowym
z zaniechaniem podjęcia przez pozwanego działań przewidzianych w art. 60 ust. 3 i 4
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, oraz, że zachowanie pozwanego należało ocenić
jako bezprawne, w rozumieniu art. 4201
k.c., względnie - po dacie 1 września 2004 r. – w
rozumieniu art. 417 § 1 k.c. Zdaniem Sądu Okręgowego, działania dotyczące włączenia
Zakładu Opieki w struktury Szpitala im. (…) w W. oraz przyjęcia programu restrukturyzacji
lecznictwa Regionu X. nie stanowiły realizacji obowiązków, o których mowa w art. 60
ustawy o zoz, ponieważ zostały podjęte przez pozwanego dopiero w dniu 24 października
2003 r. podczas gdy Zakład od początku swego istnienia generował straty, które lawinowo
narastały i co do których obiektywnie istniała niemożność ich pokrycia przez Zakład a
działania podejmowane przez Zakład były iluzoryczne. Stąd, niezwłocznie po zaistnieniu
tej niemożności zaktualizował się obowiązek pozwanego odnośnie do działań, o których
mowa w art. 60 ust. 3 i 4 w/w ustawy, których pozwany nie podjął. Sąd Okręgowy
wskazał, że pozwany także nie realizował uchwały z dnia 24 października 2003 r.,
ponieważ nie zadbał o wykreślenie Zakładu z dniem 1 stycznia 2004 r. z Rejestru
Sądowego. W związku z tym nie doszło do likwidacji Zakładu i nie mogło dojść do
przejścia jego zobowiązań na organ założycielski stosownie do art. 60 ust. 6 cytowanej
ustawy. Ponadto, Sąd Okręgowy powołał się na argumenty przytoczone w uzasadnieniu
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 czerwca 2000 r. (sygn. akt K 20/99 – OTK
5
2000, nr 5) oraz w motywach wyroków Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2003
r. (sygn. akt III CK 134/02) i z dnia 22 stycznia 2004 r. (sygn. akt V CK 160/2003).
Zdaniem Sądu, argumenty te potwierdzają pogląd, że w razie istnienia trwałej i
nieusuwalnej niezdolności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej do
zaspokojenia roszczeń wierzyciela i do pokrycia we własnym zakresie ujemnego wyniku
finansowego, organ założycielski, który nie podjął działań, o których mowa w art. 60 ust.
3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą
wobec wierzyciela zakładu i nie może zwolnić się od konsekwencji majątkowych
sprawowania nadzoru nad zakładem. Zastrzegając, że szkoda powoda w stosunku do
dłużnika wymienionego w tytule wykonawczym wynikła z niewykonania zobowiązania
umownego zaś w stosunku do pozwanego jest następstwem czynu niedozwolonego
Sąd Okręgowy zaaprobował wyrażoną w wyroku Sądu pierwszej instancji koncepcję
odpowiedzialności in solidum pozwanego i dłużnika kontraktowego.
W kasacji pozwany zarzucił powyższemu wyrokowi naruszenie przepisów
postępowania - art. 233 § 1 k.p.c. przez nieuwzględnienie wszystkich okoliczności
determinujących zakres działalności skarżącego wobec podlegających mu zakładów
opieki zdrowotnej, oraz art. 1 i 177 § 1 k.p.c. przez samodzielne rozstrzygnięcie o
istnieniu po stronie skarżącego bezczynności administracyjnej mimo, że w
postępowaniu administracyjnym wyrażona została w tym zakresie ocena odmienna.
Ponadto, zarzucił naruszenie art. 4201
k.c. oraz art. 60 ust. 3 i 4 ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na
uznaniu, że w odniesieniu do Specjalistycznego Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem
w W. istnieje stan trwałej i nieusuwalnej niezdolności do pokrycia ujemnego wyniku
finansowego we własnym zakresie. Pozwany podniósł w szczególności, że nie można
wymagać, aby zlikwidował przedmiotowy Zakład lub przekształcił go w jednostkę
budżetową, względnie bezpośrednio pokrył jego własny wynik finansowy ponieważ w
równym stopniu kryterium zapotrzebowania na tego rodzaju działania spełniałyby
pozostałe, przyjęte przez niego samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, także
wysoko zadłużone. Ze względów oczywistych nie sposób było zlikwidować ich
wszystkich lub przekształcić, bo oznaczałoby to utratę dostępu miejscowej społeczności
do obiektów ochrony zdrowia albo zaprzepaszczenie celu reformy służby zdrowia
nastawionej na samofinansowanie się zakładów, w każdym zaś przypadku wymagałoby
ze strony pozwanego środków finansowych przekraczających w skali globalnej coroczne
budżety Województwa. Brak środków finansowych był też przeszkodą w finansowaniu
6
przez Samorząd strat obciążających Zakłady pozostawione do dalszej samodzielnej
egzystencji. W tej sytuacji pozwany podjął działania zmierzające do uzyskania
wypłacalności przez same te Zakłady. Sprzyjać temu miał m.in. program restrukturyzacji
przewidujący możność zredukowania długów, zaciągnięcia kredytu poręczonego przez
Województwo na spłatę zobowiązań i wypuszczenie obligacji. Zdaniem skarżącego,
istniała realna perspektywa na rychłą poprawę stanu wypłacalności Zakładu Opieki nad
Matką i Dzieckiem, czego nie rozważył Sąd Okręgowy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasada pokrywania we własnym zakresie ujemnego wyniku finansowego przez
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia
1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej – Dz. U. Nr 91, poz. 408 ze zm. – zwanej dalej
„ustawą zoz”) doznaje wyjątku jeżeli ujemny wynik finansowy nie może być
samodzielnie przez zakład pokryty. Zgodnie z art. 60 ust. 3 i 4 ustawy zoz, w takim
przypadku organ, który utworzył samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej,
wydaje rozporządzenie lub podejmuje uchwałę o zmianie formy gospodarki finansowej
zakładu lub o jego likwidacji, a w razie, gdy mimo występowania ujemnego wyniku
finansowego istnienie danego zakładu nadal jest uzasadnione celami i zadaniami, do
których realizacji został utworzony – pokrywa ujemny wynik finansowy tego zakładu z
własnych środków publicznych i może określić formę jego dalszego finansowania na
zasadach dotyczących jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego. W razie
likwidacji, zobowiązania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, po
zakończeniu czynności likwidacyjnych, stają się zobowiązaniami podmiotu, który był
twórcą zakładu (art. 60 ust. 6 ustawy zoz, patrz także – uchwała Sądu Najwyższego z
dnia 14 lipca 2005 r. III CZP 34/05 – dotychczas nie publ.). W przypadku zmiany formy
finansowania na właściwą dla jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego publiczny
zakład opieki zdrowotnej prowadzi gospodarkę finansową ze środków budżetowych na
zasadach przewidzianych w Prawie budżetowym i art. 50 ustawy zoz (art. 35 „c” ustawy
zoz). Zwolnienie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej i ciążących na
nim zobowiązań jest możliwe także w drodze połączenia dwóch takich zakładów w
wyniku przejęcia jednego z nich przez drugi lub utworzenia nowego podmiotu i
wskazanie, że przejmuje on zobowiązania połączonych zakładów (art. 53 „a” i art. 60
ust. 4 „b” pkt 4 ustawy zoz, patrz także: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2004
r. V CK 110/04 (nie publ.), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2004 r. V CK
287/04 – nie publ., uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2005 r. III CZP 54/05 –
7
nie publ.). Wskazanie w art. 60 ustawy zoz oznaczonego adresata oraz konkretnych
celów i zadań a także sposobów ich realizacji przy jednoczesnym posłużeniu się
stanowczymi sformułowaniami „wydaje rozporządzenie”, „podejmuje uchwałę”, „pokrywa
ujemny wynik finansowy” nie pozostawia wątpliwości, że wymieniony przepis zawiera
normy prawne, oraz, że są one samoistnym źródłem obowiązków administracji rządowej
lub samorządowej o charakterze władczym, których naruszenie, w razie powstania
szkody, skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą Państwa. Odnośnie do
jednostek samorządu terytorialnego odpowiedzialność ta przewidziana była do dnia 1
września 2004 roku w art. 4201
§ 1 k.c., który – po jego uchyleniu – znajduje nadal
zastosowanie do zdarzeń i stanów prawnych powstałych do tego czasu (art. 5 ustawy z
dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych
ustaw – Dz.U. nr 162, poz. 1692). Na gruncie tego przepisu, w świetle art. 77 ust. 1
Konstytucji RP, przesłanką odpowiedzialności jest sama bezprawność (por. wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r. SK 18/00 – OTK 2001, nr 8, poz.
256). Wina funkcjonariusza samorządu terytorialnego nie jest niezbędna dla przyjęcia
odpowiedzialności jednostki samorządowej, ani jej brak nie uchyla odpowiedzialności.
W związku z powyższym należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego
wyrażone w zaskarżonym wyroku, że dla przyjęcia, iż spełniona została podstawowa
przesłanka odpowiedzialności pozwanego w rozpoznawanej sprawie wystarczające było
uznanie, że pozwany nie zachował się w sposób określony w art. 60 ustawy zoz, oraz,
że tzw. obiektywne okoliczności, w tym – brak środków finansowych, nie mogłyby
pozwanego usprawiedliwić.
Również należy się zgodzić, że trwała i nieusuwalna niemożność
wyegzekwowania zasądzonego od zakładu opieki zdrowotnej roszczenia stanowi, w
stosunku do podmiotu zobowiązanego do usunięcia stanu niemożności zaspokojenia się
wierzyciela, szkodę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. Pozostaje ona w adekwatnym
związku przyczynowym z niepokryciem przez ten podmiot ujemnego wyniku
finansowego zakładu, względnie nieprzyjęciem zasad finansowania zakładu z budżetu
lub nieprzejęciem zobowiązań zakładu po jego likwidacji, czy, wreszcie –
nieprzekazaniem zobowiązań zakładu określonemu następcy prawnemu. Warto
zauważyć, że w rozpoznawanej sprawie za szkodę uznał Sąd Okręgowy niemożność
wyegzekwowania zasądzonego roszczenia z rachunku bankowego Zakładu Opieki nad
Matką i Dzieckiem nie rozważając w ogóle kwestii skuteczności egzekucji skierowanej
np. do ruchomości Zakładu. Pozwany nie zakwestionował powyższego stanowiska ani w
8
toku dotychczasowego postępowania ani w kasacji, co nie pozwala na szczegółowe
odniesienie się Sądu Najwyższego do problematyki szkody jako następstwa
bezskutecznej egzekucji wobec dłużnika będącego zakładem opieki zdrowotnej. Można
jednak stwierdzić, że stanowisko to, przy uwzględnieniu rodzaju ruchomości jakimi
dysponują zakłady opieki zdrowotnej, należy uznać za słuszne.
Na tle uregulowania w art. 60 ustawy zoz powstaje natomiast zagadnienie – w
jakim terminie organ, który utworzył samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej ma
podjąć wymagane działania; powyższy przepis nie określa bowiem żadnego terminu.
Sąd Okręgowy przyjął, że działania te organ założycielski powinien podjąć
niezwłocznie po stwierdzeniu ujemnego wyniku finansowego, który w tym momencie nie
może być pokryty przez zadłużony zakład. W rozpoznawanej sprawie oznaczałoby to,
że już w 2000 roku pozwany powinien był pokryć z własnych środków publicznych stratę
Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem oraz pokrywać straty powstałe w latach
następnych, albo już w 2000 roku zlikwidować Zakład i przejąć jego zobowiązania lub w
tym czasie przekształcić Zakład w jednostkę budżetową lub połączyć Zakład z innym
zakładem i wskazać inny zakład jako zobowiązany wobec wierzycieli następca prawny
Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem.
Powyższego poglądu nie można podzielić.
Już z samego brzmienia ustawy zoz wynika, że obowiązek podjęcia działań przez
organ założycielski aktualizuje się nie w momencie, gdy ujawnia się ujemny wynik
finansowy lecz wówczas, gdy samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej nie jest w
stanie tego wyniku pokryć we własnym zakresie (art. 60 ust. 3 w zw. z art. 60 ust. 1
ustawy zoz). Samo powstanie ujemnego wyniku finansowego nie przesądza o
niemożności pokrycia strat rzecz zakład. Wynikają z tego przynajmniej dwa wnioski; po
pierwsze, że sam zakład ma obowiązek podjęcia starań w kierunku doprowadzenia do
sytuacji, w której będzie w stanie pokryć swoje straty oraz, że na organie założycielskim
spoczywa obowiązek sterowania takimi staraniami w ramach czynności nadzorczych
(art. 67 ustawy zoz); po drugie, że musi upłynąć pewien czas, w ciągu którego dopiero
może się okazać, iż zakład we własnym zakresie nie jest w stanie zlikwidować strat.
Zadłużenie i wynikający z tego ujemny wynik finansowy może się okazać stanem
przejściowym zważywszy na dynamikę finansową działalności zakładów oraz tryb
gospodarowania środkami publicznymi obejmujący m.in. pokrywanie deficytu z
przyszłych dochodów. Wyraźnie uwzględnia to, m.in. odnośnie do samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej, ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach
9
publicznych – jedn. tekst. Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm. (por. art. 1 pkt 6, art. 5
pkt 6, art. 6 pkt 3, art. 7 ust. 1).
O tym jaki powinien to być okres i jakie okoliczności powinny stanowić podstawę
oceny skuteczności działań lub realności prognoz co do osiągnięcia lub nieosiągnięcia
stanu wypłacalności zadłużonego zakładu powinny decydować warunki konkretnego
stanu faktycznego, których rozważenie może wymagać wiedzy profesjonalnej z
dziedziny ekonomii. Z całą pewnością natomiast wymagają uwzględnienia powszechnie
znane trudności z samofinansowaniem się, dotowanych dotychczas przez Państwo,
zakładów opieki zdrowotnej i odzyskaniem przez nie równowagi finansowej po
popadnięciu w długi. Również postrzeganie roli organu założycielskiego w stosunku do
konkretnego zakładu opieki zdrowotnej nie może się odbywać bez pomijania roli tego
organu wobec innych, utworzonych przez niego zakładów, także wysoko zadłużonych.
Okresu tego nie da się określić z góry i jednolicie dla wszystkich przypadków
podlegających ocenie z punktu widzenia przesłanki niemożności pokrycia przez
zadłużony zakład ujemnego wyniku finansowego. Pewnym jest natomiast, że samo
ujawnienie strat nie aktualizuje obowiązku podjęcia przez organ założycielski działań
zmierzających do pokrycia ujemnego wyniku finansowego samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej ze środków pochodzących z zewnątrz. Oznaczałoby to
rekompensowanie lub wręcz dotowanie takiego zakładu co pozostawałoby
w sprzeczności zarówno z zasadą wyrażoną w art. 60 ust. 1 ustawy zoz jak i celem
reformy służby zdrowia, dla której punktem wyjścia był zamiar utworzenia nowej
kategorii zakładów opieki zdrowotnej, posiadających osobowość prawną oraz
samodzielność organizacyjną i finansową.
W rozpoznawanej sprawie, za podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej
pozwanego Sąd Okręgowy uznał niepodjęcie, w chwili ujawnienia się ujemnego wyniku
finansowego, działań wyszczególnionych w art. 60 ust. 3 i 4 ustawy zoz. Nie dostrzegł,
że obowiązek podjęcia tych działań zaktualizowałby się wobec pozwanego dopiero w
momencie, w którym okazałoby się, że Zakład Opieki nad Matką i Dzieckiem w W. nie
jest w stanie we własnym zakresie pokryć ujemnego wyniku finansowego
„towarzyszącego” mu od 1999 roku, przy czym samo wykazywanie straty nie jest
równoznaczne z niemożnością jej pokrycia w przyszłości. Ponadto, uszło uwagi Sądu
Okręgowego, że zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c., i art. 382 k.p.c. ocena stanu niemożności
pokrycia straty przez Zakład powinna być odniesiona do chwili zamknięcia rozprawy w
Sądzie odwoławczym i to bez względu na ocenę według daty wytoczenia powództwa lub
10
w toku procesu; w razie, gdyby ewentualna korzystna dla pozwanego ocena była
wynikiem działań podjętych przez pozwanego dopiero po wytoczeniu powództwa
pozostawałby do zastosowania wobec powoda art. 102 k.p.c.
Istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy w chwili zamknięcia rozprawy
w Sądzie Okręgowym sytuacja finansowa Zakładu Opieki nad Matką i Dzieckiem była
tego rodzaju, że nie odzyskał on zdolności do zaspokojenia wierzytelności powoda a
jednocześnie nieuprawnione byłoby prognozowanie co do realności stania się przez niego
wypłacalnym w czasie, który – zważywszy na dotychczasowy okres oczekiwania powoda,
ale jednocześnie trudną sytuację służby zdrowia w ogóle – należałoby uznać za
odpowiedni. Gdyby się okazało, że w czasie orzekania przez Sąd Okręgowy pozwany
podjął realizację Programu Restrukturyzacyjnego przyjęto w uchwale z dnia 24
października 2003 r., oraz, że w wyniku tego Zakład Opieki nad Matką i Dzieckiem
odzyskał wypłacalność wobec powoda lub w odpowiednim czasie, dającym się
przewidzieć, istniała tego realna szansa, to by nie było podstaw do przyjęcia, że
spełniona została przesłanka niemożności pokrycia ujemnego wyniku finansowego przez
Zakład we własnym zakresie i brak byłoby podstaw do stwierdzenia, że pozwany miał
obowiązek działania przewidzianego w art. 60 ust. 3 i 4 ustawy zoz. Wymaga
podkreślenia, że w takim przypadku brak byłoby też podstaw do oceny, że powód poniósł
szkodę wynikłą z trwałej niemożności wyegzekwowania swojej wierzytelności.
W zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy zastosował art. 60 ust. 3 i 4 ustawy zoz bez
uwzględnienia właściwej wykładni określenia „nie może pokryć ujemnego wyniku
finansowego we własnym zakresie” w świetle jego literalnego brzmienia jak i w kontekście
funkcji powyższego zapisu na tle zasady przewidzianej w art. 60 ust. 1 ustawy zoz. Nie
rozważył też treści pism na kartach 262 i 263 pod kątem oceny działań pozwanego
podjętych w toku procesu w kierunku zaspokojenia wierzytelności powoda. Powyższe
usprawiedliwia zarzut kasacji naruszenia w zaskarżonym wyroku przepisów art. 60 ust. 3 i
4 ustawy zoz oraz art. 233 § 1 k.p.c. in fine i uzasadnia uchylenie wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania (art. 3933
§ 1 k.p.c. w brzmieniu
sprzed zmiany wprowadzonej ustawą z dnia 22 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego...(-) Dz. U. Nr 13 z 2005 r. poz. 98 – art. 3 tej ustawy.
Nie był zasadny zarzut kasacji dotyczący naruszenia art. 1 i 177 § 1 k.p.c. Ocena,
czy organ założycielski dopuścił się czynu niedozwolonego należy do sądu i nie jest
zależna od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej, względnie od jego
stanowiska. Co do zarzutu naruszenia art. 4201
§ 1 k.c., to w części obejmującej
11
stwierdzenie, że Sąd Okręgowy dopuścił się w zaskarżony wyroku błędnej wykładni
kasacja nie poddawała się osądowi ponieważ nie zawiera argumentów na rzecz mylnego
rozumienia treści bądź znaczenia wymienionego przepisu. W części dotyczącej
zastosowania tego przepisu ze skutkiem dla pozwanego niekorzystnym zarzut
skarżącego należało uznać za przedwczesny wobec dotychczasowego, nienależytego
ustalenia przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego sprawy. Bezzasadność względnie
bezprzedmiotowość tych zarzutów nie miała wpływu na ocenę kasacji jako
usprawiedliwionej z przyczyn przedstawionych wcześniej. O kosztach orzeczono na
postawie art. 108 § 2 k.p.c.