Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 9/06
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 stycznia 2006 r.
skargi "L. " - Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w W.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 23 września 2005 r.,
wydanego w sprawie ze skargi "L." - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
przy uczestnictwie Komornika Sądowego Rewiru I przy Sądzie
Rejonowym w Z.
na naruszenie prawa strony do rozpoznania spraw egzekucyjnych
o sygn. akt komorniczych […]
bez nieuzasadnionej zwłoki
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
2
L. sp. z o.o. wniosła o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 23 września 2005 r. odrzucającego
jej zażalenie na postanowienie tego Sądu z dnia 23 sierpnia 2005 r. Tym ostatnim
orzeczeniem Sąd Okręgowy w Ł. odrzucił zażalenie spółki na postanowienie tego
Sądu z dnia 23 czerwca 2005 r., którym została oddalona jej skarga na
przewlekłość postępowania w sprawie egzekucyjnej prowadzonej przez Komornika
Sądowego Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w Z. sygn. […].
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienia, konieczne do rozstrzygnięcia skargi zostały już w judykaturze
wyjaśnione (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2005 r.,
I CNP 3/05, dotychczas niepublikowane).
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, a w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem
wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje także od
prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez
sąd pierwszej instancji lub drugiej instancji, jeżeli strony nie skorzystały
z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych
(art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c.).
Według rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r.
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dalej jako: „ustawa z dnia 17 czerwca
2004 r.” lub „ustawa” (Dz. U. Nr 179, poz.1843), sądem właściwym do rozpoznania
skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie (art. 4
ust. 1 ustawy). Sądem przełożonym jest zatem dla sądu rejonowego – sąd
okręgowy, natomiast dla sądu okręgowego – sąd apelacyjny. Jeżeli skarga dotyczy
przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub sądem Najwyższym –
3
właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy. W przypadku skargi dotyczącej
przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego
wykonania orzeczenia sądowego sądem właściwym jest sąd okręgowy, w którego
okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności (art. 4 ust. 4
ustawy).
Artykuł 8 ust. 2 ustawy wyraźnie stanowi, że w sprawach nieuregulowanych
w ustawie do postępowania toczącego się na skutek skargi sąd stosuje
odpowiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym obowiązujące
w postępowaniu, którego skarga dotyczy. Oznacza to nie tylko możliwość
stosowania obowiązujących w procedurach cywilnej, karnej oraz administracyjnej
przepisów dotyczących zażalenia, ale przede wszystkim wskazuje, że skarga jest
quasi – zażaleniem, a sąd okręgowy lub apelacyjny, który ją rozpoznaje orzeka jako
sąd drugiej instancji.
Sąd przełożony rozpoznający skargę na przewlekłość postępowania nie
orzeka – jak w przypadkach objętych przepisami art. 44, 52 § 1 i art. 508 § 2 k.p.c.
– w zastępstwie sądu pierwszej instancji, który z powodu określonych przeszkód
nie może rozpoznać sprawy, lecz rozstrzyga środek zaskarżenia, działa zatem jako
sąd odwoławczy.
Cel postępowania wywołanego skargą na przewlekłość postępowania
również wskazuje na zasadność zaprezentowanego stanowiska. Skarga ta ma na
celu wywołanie szybkiej reakcji sądu właściwego do jej rozpoznania na zawarty
w skardze zarzut, że postępowanie w sprawie jest przewlekłe. Formą tej reakcji
jest wydanie w krótkim terminie (nie dłuższym niż dwa miesiące – art. 11 ustawy)
postanowienia, w którym kwestia przewlekłości postępowania zostaje prawomocnie
rozstrzygnięta. Rzeczą sądu pozostającego pod zarzutem przewlekłego
prowadzenia sprawy jest „niezwłoczne” przedstawienie skargi sądowi właściwemu
do jej rozpoznania (art. 7 ustawy), gdy zaś skarga dotyczy przewlekłości
postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania
orzeczenia sądowego wnosi się ją bezpośrednio do sądu okręgowego, o którym
mowa w art.4 ust.4 ustawy. Wskazany cel postępowania wywołanego skargą na
przewlekłość postępowania z reguły nie zostałby osiągnięty w razie uznania – jak to
uczynił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 28 czerwca 2005 r.,
4
III SPZP 1/05 (Biuletyn SN 2005, nr 6, poz. 20) - że sąd właściwy do rozpoznania
skargi orzeka o niej jako sąd pierwszej instancji. Powołane na uzasadnienie tej tezy
argumenty zasługiwałyby na akceptację tylko w przypadku uznania, że
postępowanie wywołane skargą na przewlekłość postępowania jest postępowaniem
odrębnym w stosunku do postępowania, którego przewlekłość dotyczy. Takiego
założenia przyjąć jednak nie można. Skarga zawsze dotyczy postępowania, które
toczy się w określonej sprawie. Postępowanie wywołane skargą ma zatem
charakter incydentalny (wpadkowy) i prowadzone jest w ramach postępowania co
do istoty sprawy, a rozpoznanie skargi odbywa się w ramach postępowania
odwoławczego przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o postępowaniu
zażaleniowym. Nie można więc twierdzić, że skargą wszczęta zostaje nowa
(odrębna ) sprawa.
Wyjaśnienie drugiej kwestii, istotnej z punktu widzenia zaskarżalności
orzeczeń skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, wymaga zdefiniowania pojęcia „postanowienie kończące postępowanie
w sprawie”. W literaturze dominuje pogląd, że pojęcie to obejmuje postanowienia,
których uprawomocnienie zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty
przez sąd drugiej instancji, jeżeli w chwili jego wydania jest on zwolniony od
obowiązku dalszego rozpoznawania sprawy. Z kolei na podstawie dorobku
judykatury można przyjąć, że jest to postanowienie, które przez uprawomocnienie
się trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w danej instancji
(por,. np. uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada
1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 87, z dnia 31 maja 2000 r.,
III CZP1/00, OSNC 2001, nr 1, poz.1 i z dnia 6 października 2000 r., III CZP
31/00, ONSC 2001, nr 2, poz.22 oraz postanowienie z dnia 11 sierpnia 2005 r.,
III CNP 4/05, niepublikowane).
W sformułowaniu „postanowienie kończące postępowanie w sprawie” słowo
„sprawa” występuje zatem w znaczeniu materialnoprawnym. W tym ujęciu
„sprawę” należy rozumieć jako całość sporu.
Przeciwieństwem tych postanowień są postanowienia niekończące
postępowania w sprawie, lecz kończące w postępowaniu sądowym jedynie
zagadnienia incydentalne, uboczne. Postępowanie wywołane wniesieniem skargi
5
na przewlekłość postępowania jest więc postępowaniem incydentalnym i w taki
też sposób zostało określone w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy z dnia
17 czerwca 2004 r. Postanowienie rozstrzygające skargę na przewlekłość
postępowania nie zamyka drogi do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty. Jeśli jest
postanowieniem uwzględniającym skargę to nawet otwiera etap, który ma służyć
szybszemu zrealizowaniu głównego celu jakim jest rozstrzygnięcie sprawy
merytorycznie przez wydanie orzeczenia co do istoty sprawy.
Przedstawiona definicja postanowienia kończącego postępowanie
w sprawie sformułowana została na potrzeby postępowania rozpoznawczego,
może jednak – ze względu na uregulowanie przyjęte w art. 13 § 2 k.p.c. -
stanowić podstawę definiowania także pojęć: „sprawa egzekucyjna” oraz „inna
sprawa dotycząca wykonania orzeczenia sądowego” – w rozumieniu art. 1 ust. 2
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. W doktrynie przez „sprawę egzekucyjną”
rozumie się materię załatwianą w postępowaniu egzekucyjnym, czyli przymusowe
wykonanie orzeczeń sądowych oraz innych aktów, natomiast pojęcie
„inna sprawa dotycząca wykonania orzeczenia sądowego” oznacza wszelkie
kwestie nie należące do zakresu „sprawy egzekucyjnej” a zmierzające do
zrealizowania postanowień zawartych w danym orzeczeniu sądowym, w tym
przede wszystkim czynności techniczno – manualne. W judykaturze wielokrotnie
podnoszono, że w postępowaniu egzekucyjnym, w którym art. 394 § 1
in principio k.p.c. należy stosować „odpowiednio" (art. 13 § 2 k.p.c.)
postanowieniami zaskarżalnymi zażaleniem – oprócz wymienionych w części
III kodeksu postępowania cywilnego – są tylko takie, które kończą lub zmierzają
do zakończenia postępowania egzekucyjnego (por. uchwałę SN z dnia
28 listopada 1969 r. III CZP 83/69, OSNCP 1970, z. 6, poz. 105, postanowienie
SN z dnia 15 kwietnia 1986 r. III CRN 40/86, OSNCP 1987, z. 7, poz. 102 oraz
uchwałę SN z dnia 15 września 1995 r., III CZP 110/95, OSNC 1995, nr 12, poz.
177). W postępowaniu egzekucyjnym – podobnie więc jak w rozpoznawczym –
postanowieniem kończącym to postępowanie jest tylko takie, po wydaniu którego
przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują dalszego etapu.
W rezultacie należy przyjąć, że orzeczenia wydane przez sąd przełożony
w wyniku wniesienia skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
6
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie są postanowieniami
kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. i nie
podlegają zaskarżeniu skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 4248
§ 1
k.p.c.).
db