Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 56/06
POSTANOWIENIE
Dnia 14 września 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A.Ś.
przeciwko A.S., M.S. i W.S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 14 września 2006 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 2 maja 2006 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
A.Ś. powód w sprawie domagał się zwolnienia od kosztów sądowych.
Postanowieniem z 25 kwietnia 2005 r. Sąd Rejonowy oddalił ten wniosek, a Sąd
Okręgowy postanowieniem z 23 czerwca 2005 r. oddalił zażalenie powoda na
wymienione postanowieniem.
Powód w dniu 3 października 2005 r. wniósł podpisaną przez siebie skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia Sądu Okręgowego
z 23 czerwca 2005 r. Skarga ta została odrzucona postanowieniem tego Sądu
z 2 maja 2006 r., który uznał, że postanowienie, przeciw któremu została
skierowana nie kończy postępowania w sprawie (art. 4241
§ 1 k.p.c.) i nie została
sporządzona przez zawodowego pełnomocnika - adwokata lub radcę prawnego,
zgodnie z przepisem art. 871
§ 1 k.p.c. Postanowienie z 2 maja 2006 r. zaskarżył
zażaleniem powód reprezentowany przez pełnomocnika adw. A.B., ustanowionego
6 lutego 2006 r. w tej sprawie przed Sądem Rejonowym w K. Pełnomocnictwo
zostało złożone z pismem procesowym podpisanym przez powoda, informującym,
że stanowi ”uzupełnienie udzielonego pełnomocnictwa w sprawie jw. z dnia 06
lutego 2006 r. dot. złożonego w dniu 03.10.2005 r. wniosku w trybie skargi z art.
4241
§ 1,2 k.p.c. – z uwagi na wymagany „przymus adwokacko-radcowski” w tej
sprawie.”
Rozpoznawane zażalenie powoda na postanowienie o odrzuceniu skargi
zarzuca naruszenie art. 4241
§ 1 oraz art. 87 § 1 k.p.c. i zawiera wniosek o jego
uchylenie. Skarżący polemizuje z oceną charakteru postanowienia z 23 czerwca
2005 r. oraz wyraża zapatrywanie, że „włączenie się” adwokata w tok czynności
postępowania czyni wiarygodnym słuszność działań jego mocodawcy, w tym
wniesienie skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest oczywiście bezzasadne. Na podstawie art. 4241
§ 1 k.p.c.
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie. Cechy takiego orzeczenia były wielokrotnie wyjaśniane
3
w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Należy zgodzić się z kierunkiem orzecznictwa
aprobowanym również przez znaczącą część przedstawicieli doktryny, że do tej
kategorii (postanowień kończących postępowanie w sprawie) należą
postanowienia, których uprawomocnienie się zamyka drogę do rozstrzygnięcia
sprawy co do istoty, przez sąd danej instancji, jeżeli w chwili ich wydania sąd jest
zwolniony z obowiązku dalszego rozpoznawania sprawy ( np. postanowienie Sądu
Najwyższego z 7 czerwca 2002 r., IV CZ 92/02, LEX nr 74475). Rozstrzygnięcie
w przedmiocie kosztów procesu nie dotyczy istoty sprawy, stanowi bowiem
uboczną konsekwencję oceny zasadności roszczenia (żądania) i nie wpływa na
dalsze rozpoznawanie istoty sprawy. Kwalifikacja postanowienia wydanego
w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, jako kończącego postępowanie,
była również wyjaśniana przez Sąd Najwyższy, m.in., w uzasadnieniu
postanowienia z 3 kwietnia 1997 r., I CZ 27/97, OSNC 1997/9/130, wyrażającego
tezę, że na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na
postanowienie sądu pierwszej instancji, odmawiające zwolnienia od kosztów
sądowych (w całości lub w części) kasacja nie przysługuje. Skład orzekający
uzasadnił rozstrzygnięcie niedopuszczalnością uznania, że postanowienie sądu
drugiej instancji kończyło postępowanie w sprawie. Decydującym argumentem
okazała się budowa art. 394 § 1 k.p.c. Przepis ten, wyróżniając postanowienia
kończące postępowanie w sprawie, wymienił poza nimi (verba legis: "a ponadto")
szereg innych postanowień, indywidualizując je przez określenie ich przedmiotu,
a wśród nich m.in. postanowienia, których przedmiotem jest "odmowa zwolnienia
od kosztów sądowych" (pkt 2). Z takiej konstrukcji przepisu wynika - jako oczywisty
- wniosek, że postanowienia, których przedmiotem jest odmowa zwolnienia od
kosztów sądowych, nie są postanowieniami kończącymi postępowanie w sprawie.
Wniosku tego nie można ograniczyć do stosowania na obszarze regulacji art. 394
§ 1 k.p.c. Domniemanie racjonalnego działania ustawodawcy nakazuje przyjąć, że
treść i zakres zastosowania takich samych określeń używanych w różnych
przepisach jednego aktu prawnego są takie same.
Podzielając trafność przytoczonego zapatrywania, Sąd Najwyższy
rozpoznający zażalenie w tej sprawie nie znajduje podstawy do odmiennej wykładni
omawianego pojęcia, mimo oryginalności instytucji skargi na niezgodność
4
z prawem prawomocnego orzeczenia. Cel tego unormowania – stwarzający
procesowe środki naprawienia szkody wyrządzonej działaniem władzy publicznej,
tym bardziej nakazuje uznać, że źródłem takiej szkody mogą być tylko orzeczenia
prawomocne stanowiące ostatnie rozstrzygnięcie co do istoty. Wszczynanie
postępowania uregulowanego w dziale VIII kodeksu postępowania cywilnego
ze względu na postanowienia incydentalne, nie służyłoby realizacji przepisów
prawa materialnego (art. 4171
§ 2 k.c.) zakładającego, że źródłem szkody było
wydanie prawomocnego orzeczenia rozstrzygającego spór (stosunek prawny)
poddany osądowi.
Na tle skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia przytoczony wyżej kierunek wykładni podtrzymał Sąd Najwyższy
w postanowieniu z 17 listopada 2005 r., II CNP 15/05,Wspólnota 2006/12/31,
wyjaśniając, że prawomocne orzeczenie sądu drugiej instancji orzekające
o kosztach nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu
art. 4241
§ k.p.c. i jako takie nie podlega zaskarżeniu skargą o stwierdzenie
niezgodności z prawem
Z przytoczonych względów należy uznać, że wykładnia art. 4241
§ 1 k.p.c.
dokonana przez Sąd Okręgowy, odmawiająca rozstrzygnięciu o obowiązku
ponoszenia kosztów sądowych cechy orzeczenia kończącego postępowanie
w sprawie – jest trafna, a zażalenie nieuzasadnione.
Równorzędną przyczyną odrzucenia skargi było sporządzenie jej przez
osobę nieposiadajacą wymaganych kwalifikacji, w tym wypadku niebędącą
adwokatem lub radcą prawnym. Przymus adwokacko – radcowski ma głębokie
merytoryczne uzasadnienie, a jego celem jest uzyskanie prawidłowej oceny
podstaw skargi o uznanie prawomocnego orzeczenia za niezgodne z prawem
i sporządzenie tego pisma wymagającego wiedzy i doświadczenia prawniczego
przez osobę zawodowo zajmującą się udzielaniem pomocy prawnej. Wymaganie to
opiera się na przekonaniu, że adwokat lub radca prawny związany w swej
działalności wymogami prawa i kierujący się zasadami etyki wykonywanego
zawodu, w sposób odpowiedzialny rozezna sprawę w aspekcie faktycznym
5
i prawnym oraz podejmie trafną decyzję odnośnie dopuszczalności i celowości
złożenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Uchybienia skargi wykazane wyżej wskazują na ujemne skutki
podejmowania się przez osobę nieposiadającą specjalistycznego przygotowania
prawniczego, sporządzenia skargi. Nie można wykluczyć, że analiza stanu
faktycznego i prawnego przez adwokata (radcę prawnego), któremu powód zleciłby
sporządzenie skargi, uchroniłaby przed błędną oceną prezentowaną w piśmie
dołączonym do pełnomocnictwa traktującym przymus adwokacki jako czczy
formalizm, którego spełnienie może polegać na zdawkowej aprobacie pisma
sporządzonego przez osobę nie mającą należytego przygotowania do jej
sporządzenia.
Ponieważ zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów Sąd
Najwyższy oddalił je na podstawie art. 3941
§ 1 i 3 k.p.c., w związku z art. 39814
k.p.c.