Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 284/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Samodzielnego Publicznego Zakładu
Opieki Zdrowotnej w […]
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 12 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 18 listopada 2005 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 13 czerwca 2005 r. zasądził od
pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia na rzecz powoda Samodzielnego
Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w […] kwotę 379.730 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 9 lutego 2005 r.
Według ustaleń stanowiących podstawę tego rozstrzygnięcia powód
w oparciu o umowę nr 051/11024/03/010/04 o udzielanie świadczeń zdrowotnych
zawartą z pozwanym Funduszem 30 grudnia 2003 r. w okresie od l stycznia 2004 r.
do 31 grudnia 2004 r. wykonywał usługi medyczne w zakresie hospitalizacji oraz
ambulatoryjnego lecznictwa specjalistycznego. W czasie obowiązywania powyższej
umowy powód udzielił świadczeń ponad zakontraktowane limity, a wynikało to
z potrzeby ratowania życia i zdrowia pacjentów. Wartość tych świadczeń zamknęła
się sumą dochodzoną pozwem.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że skoro strony
w umowie nie określiły kto ma ponosić koszty związane z udzieleniem świadczeń
ponadlimitowych w warunkach zagrożenia życia i zdrowia, których powód nie mógł
odmówić, to obowiązanym do ich pokrycia jest pozwany Narodowy Fundusz
Zdrowia. Fundusz ten jest bowiem podmiotem powołanym ustawowo do
finansowania świadczeń publicznej służby zdrowia. Jako podstawę rozstrzygnięcia
Sąd Okręgowy wskazał art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, art. 14, art. 15 ust. 1, i art.
19 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 ), art. 30 ustawy
z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2002 r.
Nr 21, poz. 204) oraz art. 7 ustawy z dnia 31 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.).
Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego od powyższego orzeczenia
wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną. Sąd ten podzielił argumentację prawną
przytoczoną w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia. Uzupełniająco
wskazał, że uściślenie limitu świadczeń zdrowotnych, bez ustalenia niezbędnych
przedsięwzięć organizacyjnych na wypadek wyczerpania tego limitu, stanowi
3
nadużycie wynikającego z art. 136 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o
świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych obowiązku
określenia w umowie zakresu świadczeń i maksymalnej kwoty zobowiązania
Funduszu wobec świadczeniodawcy. W konsekwencji stwierdził, nawiązując do
poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 13 lipca 2005 r., I CK
18/05, OSP 206/6/70, że zamieszczenie w umowie klauzuli ograniczającej się do
wskazania limitu ilościowego w zakresie świadczeń zdrowotnych nie cierpiących
zwłoki ze względu na zagrożenie życia albo zdrowia pacjenta, bez
skonkretyzowania kto i na jakich zasadach ma tych świadczeń udzielać, jest - w
świetle art. 58 § 3 k.c. - niedopuszczalne.
W skardze kasacyjnej opartej na podstawie określonej w art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c. pozwany zarzucił naruszenie przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie:
- art. 58 § 3 k.c. w wyniku przyjęcia, że umowy o udzialenie świadczeń
zdrowotnych zawarte przez Narodowy Fundusz Zdrowia z zakładem opieki
zdrowotnej, w części określającej maksymalną kwotę zobowiązania
Funduszu wobec świadczeniodawcy mającego obowiązek świadczeń
zdrowotnych w stanach zagrożenia życia i zdrowia, są nieważne;
- art. 353 k.c. poprzez przyjęcie, że Narodowy Fundusz Zdrowia zawierając
umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych zawierające klauzule
maksymalnych kwot zobowiązań postępuje niezgodnie z zasadą swobody
umów.
W konkluzji pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i zmianę
wyroku Sądu Okręgowego przez uwzględnienie apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie. Podniesione w niej
zarzuty nie podważają bowiem skutecznie stanowiska Sądu Apelacyjnego co do
zasadności zgłoszonego przez powoda roszczenia.
W judykaturze i piśmiennictwie zgodnie podkreśla się, że stosunek
zobowiązaniowy pomiędzy Narodowym Funduszem Zdrowia a świadczeniodawcą
4
usług medycznych opiera się na umowie o udzielanie świadczeń zdrowotnych.
Wniosek taki wypływa jednoznacznie z treści art. 132 ust. 1 ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych. Analogiczne unormowania zawarte były w poprzednich regulacjach –
w art. 72 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu
w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz. 391 ze zm.), a wcześniej –
w art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu
zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz. 153 ze zm.). Treść umów o udzielanie świadczeń
zdrowotnych nie może być kształtowana przez strony w sposób dowolny. Umowy te
spełniają funkcję szczególną. Stanowią instrument zapewniający realizację
zagwarantowanego w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP prawa do ochrony zdrowia
i równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych. Zawierane są one jednak w określonych warunkach organizacyjno-
finansowych, w jakich funkcjonują Narodowy Fundusz Zdrowia i zakłady opieki
zdrowotnej, stąd też muszą te uwarunkowania uwzględniać. Najpoważniejsze
ograniczenia wynikają, rzecz jasna, z zasady udzielania świadczeń zdrowotnych
w ramach środków posiadanych przez Fundusz. Tym właśnie podyktowany został
wymóg określenia w umowie kwoty zobowiązania Funduszu wobec
świadczeniodawcy (art. 136 pkt ustawy oświadczeniach zdrowotnych
finansowanych ze środków publicznych, a poprzednio: art. 75 pkt 4 ustawy
o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz –
w odniesieniu do kasy chorych - art. 53 ust. 4 pkt 4 ustawy o powszechnym
ubezpieczeniu zdrowotnym).
Umowny charakter więzi zobowiązaniowej łączącej Fundusz
ze świadczeniodawcą sprawia, że do jej oceny - w zakresie nie unormowanym
przepisami powoływanej wyżej ustawy o świadczeniach zdrowotnych
finansowanych ze środków publicznych - zastosowanie mają przepisy kodeksu
cywilnego, a wśród nich art. 56, zgodnie z którym czynność prawna wywołuje skutki
nie tylko w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy. Umowa
Funduszu ze świadczeniodawcą obejmuje więc także świadczenia zdrowotne
udzielone w warunkach określonych w art. 7 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej
oraz w art. 30 ustawy zawodach lekarza i dentysty. Wymienione przepisy nakładają
5
na lekarzy i zakłady opieki zdrowotnej obowiązek udzielenia natychmiastowej
pomocy lekarskiej w nagłych przypadkach zagrożenia zdrowia lub życia ludzkiego.
Narodowy Fundusz Zdrowia, jako podmiot zarządzający środkami publicznymi
przeznaczonymi na udzielanie świadczeń zdrowotnych, nie może zatem w ramach
swobody kontraktowej określonej w art. 3531
k.c. skutecznie przerzucić kosztów
takiej nagłej pomocy lekarskiej na świadczeniodawców. Działanie takie w istocie
byłoby równoznaczne z nałożeniem na te podmioty daniny publicznej w drodze
pozaustawowej, co - w świetle art. 217 Konstytucji RP - jest niedopuszczalne
(por. wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2004 r., III CK 365/03, nie publ.; wyrok SN z dnia
15 grudnia 2005 r., II CSK 21/05, OSNC 2006/9/157). Przyjąć zatem należy,
że Narodowy Fundusz Zdrowia zobowiązany jest do zapłaty swoim kontrahentom
za świadczenia zdrowotne przekraczające limity określone w umowie, udzielone
w warunkach zagrożenia życia lub zdrowia.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy
stwierdzić należy, iż Sąd Apelacyjny uznając postanowienia umowy łączącej strony,
określające limit świadczeń zdrowotnych bez uwzględnienia przypadków
konieczności udzielenia nagłej pomocy w celu ratowania życia lub zdrowia,
za nieważne, nie naruszył przytoczonych w skardze kasacyjnej przepisów prawa
materialnego.
Z tych też względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.
jz

II CSK 284/06

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia