III CNP 67/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:04-08-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CNP 67/07
POSTANOWIENIE
Dnia 30 listopada 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
w sprawie z powództwa M.B.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "B."
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 30 listopada 2007 r.,
na skutek skargi strony pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 4 lipca 2006 r., sygn. akt [...],
odrzuca skargę, nie obciąża pozwanej kosztami postępowania
wywołanego jej wniesieniem.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. wydał w dniu 12 października 2005 r. nakaz zapłaty w
postępowaniu upominawczym, w którym nakazał Spółdzielni Mieszkaniowej „B.”
zapłatę kwoty 30 268,18 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu na rzecz
powoda M.B., w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wniesienie
w tym terminie sprzeciwu.
Pozwana Spółdzielnia wniosła sprzeciw, który jednak postanowieniem z dnia
13 marca 2006 r. został odrzucony. Sąd Rejonowy uznał bowiem, że skarżąca nie
wykonała zarządzenia w przedmiocie uzupełnienia braków formalnych sprzeciwu.
Sprzeciw wniósł ustanowiony przez zarząd Spółdzielni pełnomocnik, przy czym
pełnomocnictwa w imieniu pozwanej udzielił prezes zarządu i pełnomocnik.
W ocenie Sądu, nie złożenia pełnomocnictwa dla pełnomocnika, który obok
prezesa zarządu umocował pełnomocnika procesowego oznacza, że nie wykazane
zostało uprawnienie tego pełnomocnika do udzielania dalszych pełnomocnictw.
W konsekwencji uznał Sąd Rejonowy, że sprzeciw został złożony przez
nieumocowanego należycie pełnomocnika procesowego, co powoduje, że jest
dotknięty brakiem formalnym, uniemożliwiającym nadanie mu dalszego biegu.
Zażalenie Spółdzielni wniesione od powyższego postanowienia oddalił Sąd
Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 4 lipca 2006 r.
Pozwana Spółdzielnia wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 4 lipca 2006 r. W
podstawach skargi zarzucała naruszenie prawa materialnego, to jest art. 54 § 1 zd.
drugie ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz. U. z
2003 r., nr 188, poz. 1848 ze zm.) oraz naruszenie przepisów procesowych, tj. art.
68 i art. 130 k.p.c. W skardze wskazała, że orzeczenie jest niezgodne ze
wskazanymi wyżej przepisami, a także z art. 78 Konstytucji, art. 55 § 1 pr. spółdz.
oraz z art. 504 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
3
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
Pojęcie postanowienia kończącego postępowanie w sprawie było
wielokrotnie przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego, w tym także na tle
przepisów o dopuszczalności kasacji na podstawie art. 392 § 1 k.p.c.,
obowiązującego przed dniem 6 lutego 2005 r. (np. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 14 listopada 1996 r., I CKN 7/96, OSNC 1997, nr 3, poz. 31,
z dnia 22 stycznia 1997 r., I CKN 48/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 107, z dnia
8 kwietnia 1997 r., I CZ 22/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 147, z dnia 5 lipca 2006 r.,
IV CNP 25/06, OSNC 2007/3/48). Jak wskazano w ostatnim z przytoczonych
orzeczeń, tak samo, jak w wypadku kasacji, również w odniesieniu do analizowanej
skargi, z punktu widzenia jej dopuszczalności zasadnicze kryterium odróżniające od
postanowień niekończących postępowania w sprawie stanowi to, czy orzeczenie
kończy postępowanie jako całość poddaną pod osąd, czy też kończy jedynie
fragment sprawy lub rozstrzyga kwestię wpadkową. W innym ujęciu zaś, orzeczenia
kończące postępowanie to takie, których uprawomocnienie się trwale zamyka
drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instancji (por.
uzasadnienia uchwał składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 22 i z dnia 31 maja
2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1).
Nie może budzić wątpliwości, że zaskarżone analizowaną skargą
postanowienie trwale zamknęło stronie skarżącej drogę do wydania wyroku.
Konstatacja ta nie jest jednak wystarczająca do uznania, że wniesiona skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest
dopuszczalna. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 lipca
2006 r., V CNP 86/06 (OSNCP nr 3, poz. 347), Sąd Najwyższy nie ma kognicji do
zastępowania sądu drugiej instancji i rozstrzygania, jakiej treści orzeczenie powinno
zapaść w następstwie nieodrzucenia apelacji. Pozostaje bowiem nieobjęty skargą
prawomocny wyrok sądu pierwszej instancji, korzystający z powagi rzeczy
osądzonej. W takiej zaś sytuacji, bezzasadne uniemożliwienie stronie kontroli
instancyjnej wyroku, niezgodne z prawem zamknięcie drogi do instancji
odwoławczej, będące naruszeniem uprawnień chronionych Konstytucją, uprawnia
4
stronę do złożenia skargi na niezgodność z prawem orzeczenia sądu pierwszej
instancji (art. 4241
§ 2 k.p.c.), a przesłanki bezprawności orzeczenia formalnego
uniemożliwiającego kontrolę apelacyjną orzeczenia pierwszoinstancyjnego
podlegają ocenie przy rozpoznaniu skargi równi z innymi przesłankami
przewidzianymi w tym przepisie.
Podobna sytuacja zachodzi w rozpoznawanej sprawie, w której poprzestano
jedynie na ocenie przesłanek umożliwiających wydanie nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym. Cechą tego postępowania jest to, że po
prawidłowym wniesieniu sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc w części nim objętej,
a sprawa podlega automatycznemu rozpoznaniu w trybie dla niej właściwym.
Kwestionowane przez skarżącą postanowienie zamknęło stronie pozwanej
możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy i wydania wyroku, który także
mógłby zostać poddany kontroli instancyjnej. Konsekwencją jego wydania jest
istnienie nakazu zapłaty, który ma skutki prawomocnego wyroku (art. 504 § 2
k.p.c.), korzystającego z powagi rzeczy osądzonej (art. 365 i 366 k.p.c.). Wniesiona
skarga go nie dotyczy, wobec czego nie ma możliwości poddania go jakiejkolwiek
weryfikacji. Sąd Najwyższy nie ma kognicji do zastępowania w tej sprawie sądu
pierwszej czy drugiej instancji i rozstrzygania, jakie orzeczenie w sprawie powinno
zapaść.
Należy zatem uznać, że niezgodne z prawem, bezzasadne odrzucenie
sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, a następnie
oddalenie zażalenia od takiego postanowienia, które zamknęło stronie pozwanej
możliwość obrony swych praw w postępowaniu po wydaniu nakazu zapłaty,
w następstwie czego nie mogło dojść do wydania wyroku i jego ewentualnej kontroli
instancyjnej, uprawnia stronę do wniesienia skargi od prawomocnego orzeczenia
sądu pierwszej instancji, jakim jest nakaz zapłaty (art. 4241
§ 2 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 30 listopada 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
w sprawie z powództwa M.B.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "B."
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 30 listopada 2007 r.,
na skutek skargi strony pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 4 lipca 2006 r., sygn. akt [...],
odrzuca skargę, nie obciąża pozwanej kosztami postępowania
wywołanego jej wniesieniem.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. wydał w dniu 12 października 2005 r. nakaz zapłaty w
postępowaniu upominawczym, w którym nakazał Spółdzielni Mieszkaniowej „B.”
zapłatę kwoty 30 268,18 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu na rzecz
powoda M.B., w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wniesienie
w tym terminie sprzeciwu.
Pozwana Spółdzielnia wniosła sprzeciw, który jednak postanowieniem z dnia
13 marca 2006 r. został odrzucony. Sąd Rejonowy uznał bowiem, że skarżąca nie
wykonała zarządzenia w przedmiocie uzupełnienia braków formalnych sprzeciwu.
Sprzeciw wniósł ustanowiony przez zarząd Spółdzielni pełnomocnik, przy czym
pełnomocnictwa w imieniu pozwanej udzielił prezes zarządu i pełnomocnik.
W ocenie Sądu, nie złożenia pełnomocnictwa dla pełnomocnika, który obok
prezesa zarządu umocował pełnomocnika procesowego oznacza, że nie wykazane
zostało uprawnienie tego pełnomocnika do udzielania dalszych pełnomocnictw.
W konsekwencji uznał Sąd Rejonowy, że sprzeciw został złożony przez
nieumocowanego należycie pełnomocnika procesowego, co powoduje, że jest
dotknięty brakiem formalnym, uniemożliwiającym nadanie mu dalszego biegu.
Zażalenie Spółdzielni wniesione od powyższego postanowienia oddalił Sąd
Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 4 lipca 2006 r.
Pozwana Spółdzielnia wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 4 lipca 2006 r. W
podstawach skargi zarzucała naruszenie prawa materialnego, to jest art. 54 § 1 zd.
drugie ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz. U. z
2003 r., nr 188, poz. 1848 ze zm.) oraz naruszenie przepisów procesowych, tj. art.
68 i art. 130 k.p.c. W skardze wskazała, że orzeczenie jest niezgodne ze
wskazanymi wyżej przepisami, a także z art. 78 Konstytucji, art. 55 § 1 pr. spółdz.
oraz z art. 504 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
3
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
Pojęcie postanowienia kończącego postępowanie w sprawie było
wielokrotnie przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego, w tym także na tle
przepisów o dopuszczalności kasacji na podstawie art. 392 § 1 k.p.c.,
obowiązującego przed dniem 6 lutego 2005 r. (np. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 14 listopada 1996 r., I CKN 7/96, OSNC 1997, nr 3, poz. 31,
z dnia 22 stycznia 1997 r., I CKN 48/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 107, z dnia
8 kwietnia 1997 r., I CZ 22/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 147, z dnia 5 lipca 2006 r.,
IV CNP 25/06, OSNC 2007/3/48). Jak wskazano w ostatnim z przytoczonych
orzeczeń, tak samo, jak w wypadku kasacji, również w odniesieniu do analizowanej
skargi, z punktu widzenia jej dopuszczalności zasadnicze kryterium odróżniające od
postanowień niekończących postępowania w sprawie stanowi to, czy orzeczenie
kończy postępowanie jako całość poddaną pod osąd, czy też kończy jedynie
fragment sprawy lub rozstrzyga kwestię wpadkową. W innym ujęciu zaś, orzeczenia
kończące postępowanie to takie, których uprawomocnienie się trwale zamyka
drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instancji (por.
uzasadnienia uchwał składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 22 i z dnia 31 maja
2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1).
Nie może budzić wątpliwości, że zaskarżone analizowaną skargą
postanowienie trwale zamknęło stronie skarżącej drogę do wydania wyroku.
Konstatacja ta nie jest jednak wystarczająca do uznania, że wniesiona skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest
dopuszczalna. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 lipca
2006 r., V CNP 86/06 (OSNCP nr 3, poz. 347), Sąd Najwyższy nie ma kognicji do
zastępowania sądu drugiej instancji i rozstrzygania, jakiej treści orzeczenie powinno
zapaść w następstwie nieodrzucenia apelacji. Pozostaje bowiem nieobjęty skargą
prawomocny wyrok sądu pierwszej instancji, korzystający z powagi rzeczy
osądzonej. W takiej zaś sytuacji, bezzasadne uniemożliwienie stronie kontroli
instancyjnej wyroku, niezgodne z prawem zamknięcie drogi do instancji
odwoławczej, będące naruszeniem uprawnień chronionych Konstytucją, uprawnia
4
stronę do złożenia skargi na niezgodność z prawem orzeczenia sądu pierwszej
instancji (art. 4241
§ 2 k.p.c.), a przesłanki bezprawności orzeczenia formalnego
uniemożliwiającego kontrolę apelacyjną orzeczenia pierwszoinstancyjnego
podlegają ocenie przy rozpoznaniu skargi równi z innymi przesłankami
przewidzianymi w tym przepisie.
Podobna sytuacja zachodzi w rozpoznawanej sprawie, w której poprzestano
jedynie na ocenie przesłanek umożliwiających wydanie nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym. Cechą tego postępowania jest to, że po
prawidłowym wniesieniu sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc w części nim objętej,
a sprawa podlega automatycznemu rozpoznaniu w trybie dla niej właściwym.
Kwestionowane przez skarżącą postanowienie zamknęło stronie pozwanej
możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy i wydania wyroku, który także
mógłby zostać poddany kontroli instancyjnej. Konsekwencją jego wydania jest
istnienie nakazu zapłaty, który ma skutki prawomocnego wyroku (art. 504 § 2
k.p.c.), korzystającego z powagi rzeczy osądzonej (art. 365 i 366 k.p.c.). Wniesiona
skarga go nie dotyczy, wobec czego nie ma możliwości poddania go jakiejkolwiek
weryfikacji. Sąd Najwyższy nie ma kognicji do zastępowania w tej sprawie sądu
pierwszej czy drugiej instancji i rozstrzygania, jakie orzeczenie w sprawie powinno
zapaść.
Należy zatem uznać, że niezgodne z prawem, bezzasadne odrzucenie
sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, a następnie
oddalenie zażalenia od takiego postanowienia, które zamknęło stronie pozwanej
możliwość obrony swych praw w postępowaniu po wydaniu nakazu zapłaty,
w następstwie czego nie mogło dojść do wydania wyroku i jego ewentualnej kontroli
instancyjnej, uprawnia stronę do wniesienia skargi od prawomocnego orzeczenia
sądu pierwszej instancji, jakim jest nakaz zapłaty (art. 4241
§ 2 k.p.c.).