Pełny tekst orzeczenia

.
Sygn. akt II PK 310/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa T. Ł.
przeciwko Urzędowi Skarbowemu w S.
o przywrócenie poprzednich warunków pracy i płacy, wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 kwietnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w S.
z dnia 3 czerwca 2009 r.,
I. oddala skargę kasacyjną,
II. zasądza od powódki T.Ł. na rzecz strony pozwanej Urzędu
Skarbowego w S. 900 zł (dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 3 czerwca 2009 r. oddalił apelację powódki
T. Ł. od wyroku Sądu Rejonowego w S. z 6 stycznia 2009 r., którym w części
uwzględniono powództwo i przywróconą ją do pracy w pozwanym Urzędzie
Skarbowym w S. „na warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia z 12 września
2006 r.” oraz oddalono powództwo w pozostałym zakresie, dotyczącym żądania
wyrównania wynagrodzenia za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 2007 r.
Powództwo kwestionowało przeniesienie powódki ze stanowiska kierownika
działu podatków pośrednich na stanowisko starszego komisarza skarbowego w
dziale kontroli podatkowej. Pozwany uzasadniał je reorganizacją urzędu, w tym
likwidacją działu podatków pośrednich - art. 10 ust. 1a ustawy z 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych (dalej jako „ustawa”).
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka jest zatrudniona w pozwanym urzędzie od
1994 r., wpierw na umowę o pracę, a potem jako urzędnik mianowany. W 2003 r.
została kierownikiem działu podatków pośrednich. Na podstawie nowego
regulaminu z 21 lipca 2006 r. w miejsce działu podatków pośrednich z dniem 1
września 2006 r. wprowadzono dwa referaty - referat podatków pośrednich i VIES
oraz referat podatków pośrednich i kas fiskalnych. Pracownicy działu powódki
zostali rozdzieleni pomiędzy utworzone referaty. Naczelnik pozwanego uznała, że
powódka pomimo spełniania warunków formalnych do objęcia stanowiska
kierownika referatu, nie posiada wystarczających kompetencji, gdyż negatywnie
oceniła je w zakresie kształtowania relacji interpersonalnych, organizacji pracy oraz
umiejętności podejmowania decyzji w krótkim czasie. U podstaw tej oceny leżały
wyniki kontroli przeprowadzonej na przełomie maja i czerwca 2006 r. przez Izbę
Skarbową. W lipcu 2006 r. pozwany wypowiedział powódce warunki umowy o
pracę, a po jej pozwie cofnął to wypowiedzenie. Pozwany pismem z 12 września
2006 r. przeniósł powódkę z dniem 1 października 2006 r. do pracy w dziale kontroli
podatkowej na stanowisko starszego komisarza skarbowego z zachowaniem
dotychczasowego wynagrodzenia przez sześć miesięcy. Przeniesienie uzasadnił
reorganizacją urzędu z dniem 1 sierpnia 2006 r. obejmującą likwidację działu
którym powódka kierowała (art. 10 ust. 1a ustawy pracownikach urzędów
państwowych w związku z art. 138 ust. 1 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o służbie
3
cywilnej). Stanowiska kierowników referatów podatków pośrednich (pierwszego i
drugiego) utworzonych po likwidacji działu podatków pośrednich powierzono
zatrudnionym uprzednio w urzędzie A. S. (z dniem 1 sierpnia 2006 r.) i A. C.
(pismem z 1 września 2006 r.). Referaty te w październiku 2006 r. zostały
przekształcone w działy (dział podatków pośrednich i VIES oraz dział podatków
pośrednich i kas fiskalnych). Zmiany te zostały dokonane bez odpowiedniej zmiany
regulaminu organizacyjnego. W kwietniu 2007 r. uchylono poprzedni regulamin i w
miejsce działu kierowanego przez A. S. wprowadzono kilkuosobowy referat i
została ona przeniesiona na stanowisko kierownika referatu. Powódka w związku z
przeniesieniem na inne stanowisko od 1 kwietnia 2007 r. otrzymywała niższe
wynagrodzenie.
Sąd Rejonowy za zasadne uznał żądanie przywrócenia do pracy na
warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia z 12 września 2006 r. Natomiast za
nieuzasadnione ocenił żądanie zasądzenia 19.722,50 zł tytułem wyrównania
wynagrodzenia za pracę od 1 kwietnia do 31 grudnia 2007 r. W zakresie orzeczenia
przywracającego warunki pracy i płacy sprzed przeniesienia z 12 września 2006 r.
stwierdził, że przeniesienie powódki na inne stanowisko wynikało ze zmian
struktury organizacyjnej urzędu (regulaminu organizacyjnego i powołania dwóch
referatów podatków pośrednich). Jednakże zmiany te nie doprowadziły do
faktycznej likwidacji stanowiska pracy powódki. Szybka zmiana wyodrębnionych
referatów w działy, jak również zmiany statusu referatów w sposób
pozaregulaminowy wskazywały, iż nie doszło do faktycznej likwidacji stanowiska
powódki w toku procesu reorganizacji. Likwidację stanowiska powódki - kierownika
działu podatków pośrednich - Sąd uznał za pozorną. Przeciwna ocena zdarzeń
byłaby sprzeczna z art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych i
prowadziłaby do obejścia przepisów ustanawiających szczególną ochronę stosunku
pracy nawiązanego z urzędnikiem mianowanym. Pozwany nie był więc uprawniony
do przeniesienia powódki na inne stanowisko na podstawie tego przepisu. W takiej
sytuacji pracownikowi zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej przysługują
roszczenia z art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. i dlatego Sąd Rejonowy
orzekł o przywróceniu powódki do pracy na warunkach płacy i pracy sprzed
przeniesienia z 12 września 2006 r. Oddalenie żądania wyrównania wynagrodzenia
4
za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 2007 r. wynikało z tego, że powódka negując
zastosowanie art. 10 ust. 1a ustawy jednocześnie wskazywała, że pracodawca
mógł przenieść ją na inne stanowisko w oparciu o przepis art. 10 ust. 1b ustawy z
zapewnieniem równorzędnego wynagrodzenia w stosunku do pobieranego na
stanowisku kierownika działu. Sąd Rejonowy zauważył jednak, że pozwany odwołał
się jedynie do art. 10 ust. 1a i przepis ten nie zapewnia „równorzędności”
wynagrodzenia po upływie 6 miesięcy od przeniesienia. Czynność pracodawcy
okazała się wprawdzie wadliwa, jednak Sąd rozpoznając sprawę był zobowiązany
wyłącznie do badania przesłanek, o których mowa w art. 10 ust. 1a ustawy.
Czynność pracodawcy wyznaczyła więc reżim, w zakresie którego dopuszczalne
było badanie sprawy. Pozwany nie naruszył art. 10 ust. 1b ustawy, albowiem nie
stosował tego przepisu i powódka na jego podstawie nie może żądać wyrównania
wynagrodzenia.
W apelacji powódka zarzuciła naruszenie prawa materialnego i
procesowego. Wniosła o zasądzenie wyrównania wynagrodzenia za okres od 1
kwietnia do 31 grudnia 2007 r. w kwocie 19.722,50 zł z odsetkami. Kwestionowała
stanowisko Sądu o niemożności badania innych podstaw prawnych niż podane w
przeniesieniu. Zastosowany powinien być przede wszystkim przepis art. 10 ust. 1b
ustawy. Wobec obejścia prawa należało również rozważyć przepisy art. 5, 8, 9, 113
i 18 k.p. oraz art. 58 k.c. jako podstawę nieważności czynności pracodawcy.
Obowiązkiem Sądu było zastosowanie podstawy prawnej odpowiedniej do stanu
faktycznego i dochodzonych roszczeń. Skoro wykazała, że inny pracownik w
analogicznej jak ona sytuacji faktycznej jest lepiej od niej wynagradzany, to sprawa
o wypłatę wyższego wynagrodzenia powinna zostać rozpoznana również w oparciu
o przepisy o równym wynagradzaniu pracowników. Skarżąca wniosła o
przeprowadzenie dowodów z zeznań pracowników, byłych kierowników działów
przeniesionych na stanowisko starszego komisarza skarbowego, na okoliczność jej
dyskryminacji w zatrudnieniu.
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu oddalenia apelacji wskazał przede wszystkim
na prawomocną część wyroku Sądu Rejonowego, przesądzającą, że przeniesienie
powódki na inne stanowisko służbowe było niezgodne z prawem. Prawidłowo
jednak Sąd Rejonowy odmówił zasądzenia powódce różnicy w wynagrodzeniu na
5
stanowisku kierownika działu i na stanowisku starszego komisarza skarbowego.
Ustalenia faktyczne przeprowadzono bez naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Nie można
było stwierdzić nieważności czynności prawnej pracodawcy na podstawie art. 58
k.c. Dalszej ochrony apelującej nie uzasadniał też art. 8 k.p. Przywrócenie do pracy
ma skutek konstytutywny i orzeczenie takie prowadzi do nawiązania stosunku pracy
na dotychczasowych warunkach z mocą ex nunc. Stwierdzenie niezgodnego z
prawem zachowania pracodawcy, godzącego w przepis art. 10 ust. 1a ustawy o
pracownikach urzędów państwowych, nie oznacza, że sankcji za to naruszenie
można poszukiwać w art. 10 ust. 1b ustawy. Przepisy art. 10 ust. 1a i art. 10 ust. 1b
obejmują całkowicie odmienne sytuacje faktyczne i wyznaczają odrębne reżimy
prawne. Naruszenie art. 10 ust. 1a nie uprawniało do zastosowania art. 10 ust. 1b i
gwarancji równorzędności wynagrodzenia. Wobec braku odrębnych uregulowań, w
razie naruszenia przez pracodawcę art. 10 ust. 1a zastosowanie znajdują przepisy
Kodeksu pracy (na podstawie odesłania z art. 7 ustawy o służbie cywilnej).
Chybiony był zatem zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 5, 42, 45 k.p.
Ustawa o pracownikach urzędów państwowych nie określa sankcji za naruszenie
art. 10 ust. 1a i stąd na podstawie art. 7 ustaw o służbie cywilnej (z 18 grudnia 1998
r. i z 24 sierpnia 2006 r.) znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Skoro
powódka wniosła o przywrócenie jej poprzednich warunków zatrudnienia to Sąd
Rejonowy zasadnie rozstrzygnął o przywróceniu jej do pracy na poprzednich
warunkach pracy i płacy (odpowiednio do art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1
k.p.). Brak było natomiast podstaw do przyznania jej wyrównania wynagrodzenia w
spornym okresie jako różnicy pomiędzy zarobkami na stanowisku pracy po
przeniesieniu i przed przeniesieniem. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy jest świadczeniem pieniężnym, które spełnia funkcję kompensacyjną, tak jak
odszkodowanie (art. 47 k.p.). Uznając nawet, że przepis art. 47 k.p. miałaby
odpowiednie zastosowanie, to mógłby kompensować utratę części wynagrodzenia,
jednak nie więcej niż za okresy w nim przewidziane, czyli nie dłuższe niż okres
sześciu miesięcy z art. 10 ust. 1a ustawy. Przy odpowiednim zastosowaniu art. 47
k.p. w przypadku powódki wynagrodzenie mogłoby odpowiadać różnicy za 1
miesiąc, natomiast przez 6 miesięcy otrzymywała wynagrodzenie w pełnej
wysokości, a zatem „zniweczony” został cel kompensacyjny art. 47 k.p. Zasada, że
6
pracownik po przywróceniu do pracy nie ma prawa do odszkodowania na
podstawie przepisów Kodeksu cywilnego ponad przysługujące mu na podstawie
art. 47 k.p. wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (uchwała Sądu
Najwyższego z 18 czerwca 2009 r., I PZP 2/09), dotyczy również pracowników
mianowanych korpusu służby cywilnej. Powódka nie wnosiła przy tym o
odszkodowanie na zasadach ogólnych. Nie dochodziła naprawienia szkody i nie
prezentowała okoliczności zmierzających do wykazania przesłanek
odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie Kodeksu cywilnego (art. 415 lub
art. 471), ani na podstawie art. 18 k.p. (w związku z art. 113
k.p.). Nie dowodziła
też, iżby była dyskryminowana w zakresie wynagrodzenia. Nowe okoliczności
faktyczne, łączone z dyskryminacją, powołane zostały przez skarżącą dopiero w
postępowaniu apelacyjnym i dlatego były spóźnione na podstawie art. 383 k.p.c.
Oddalono zatem wniosek powódki o przeprowadzenie postępowania dowodowego
(wbrew twierdzeniom apelacji wniosek taki nie został zgłoszony przed Sądem
Rejonowym). Nie zamyka to powódce prawa do wystąpienia z roszczeniami
odszkodowawczymi w nowym postępowaniu.
Skarga kasacyjna zarzuciła naruszenie:
I. prawa materialnego - 1) art. 137 ust. 1 i 2 i art. 138 ust. 1 ustawy z 18
grudnia 1998 r. o służbie cywilnej oraz art. 10 ust. 1b ustawy z 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych przez przyjęcie, że przeniesienie
zastosowane przez pozwanego nie wyczerpuje dyspozycji art. 10 ust. 1b ustawy o
pracownikach urzędów państwowych w zakresie prawa do uzyskiwania
równorzędnego wynagrodzenia; 2) art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych w związku z art. 137 ust. 1 i 2 i art. 138 ust. 1 ustawy o służbie
cywilnej z 18 grudnia 1998 r. oraz art. 110 ust. 1 i 2 i art. 111 ust. 1 ustawy o
służbie cywilnej z 24 sierpnia 2006 r. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie z uwagi na przyjęcie, że przeniesienie zastosowane przez
pozwanego dawało podstawę do obniżenia (ustalenia) wynagrodzenia powódki po
upływie 6 miesięcy od przeniesienia w odniesieniu do wynagrodzenia dotychczas
otrzymywanego; 3) art. 5, 8, 9, 113
, 13 k.p. poprzez ich niezastosowanie; 4) art. 42 i
45 k.p. poprzez błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że mają zastosowanie w
sprawie wbrew szczególnym unormowaniom odnoszącym się do stosunku pracy
7
(gwarancji wynagrodzenia) zwartego na podstawie mianowania; 5) art. 18 § 3 w
związku z art. 18-183d
k.p. poprzez nieukształtowanie przez sąd pracy
wynagrodzenia za pracę w sytuacji stwierdzenia naruszenia zasady równego
traktowania w zatrudnieniu w zakresie wysokości wynagrodzenia za pracę; 6) art.
58 k.c. poprzez błędną wykładnię i nieuznanie czynności dokonanej w celu obejścia
ustawy, jak również sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, za czynności
nieważnej; 7) art. 415 i 471 k.c. poprzez ich niezastosowanie, a przez to
niezasądzenie roszczenia objętego powództwem;
II. przepisów postępowania - art. 381 i 382 k.p.c. (według uzasadnienia
skargi zapewne chodzi o art. 383 k.p.c.) poprzez pominięcie dowodów
potwierdzających dyskryminację w zatrudnieniu powódki, co miało wpływ na wynik
sprawy.
Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania lub o zmianę wyroku i zasądzenie 19.722,50 zł z odsetkami i kosztami.
We wniosku o przyjęcie skargi wskazano na istotne zagadnienie prawne
polegające na ustaleniu, czy mianowany urzędnik państwowy przeniesiony na inne
stanowisko w urzędzie z naruszeniem art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach
urzędów państwowych na skutek braku likwidacji jego dotychczasowego
stanowiska (w szczególności w przypadku pozornej likwidacji dotychczasowego
stanowiska celem obejścia przepisów ustanawiających szczególną ochronę
stosunku pracy) zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia
bezterminowo (art. 10 ust. 1b ustawy o pracownikach urzędów państwowych), czy
jedynie przez okres 6 miesięcy wynikający z art. 10 ust. 1a tej ustawy.
Pozwany w odpowiedzi wniósł o oddalenie skargi i zasądzenie kosztów.
Wskazał, że zachodziła sprzeczność żądań z art. 10 ust. 1a i z art. 10 ust. 1b
ustawy oraz iż nie było podstaw do stosowania art. 58 k.c., a żądanie
odszkodowania za dyskryminację zgłoszono dopiero w apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej nie uzasadniają jej wniosków.
Spór granicach podstaw skargi kasacyjnej (art. 39813
§ 1 k.p.c.) w istocie
sprowadza się do pytania czy prócz orzeczenia o przywróceniu powódki do pracy
„na warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia z 12 września 2006 r.” powinno
8
być zasądzone jej również wyrównanie wynagrodzenia za okres „po przeniesieniu”,
czyli od 1 kwietnia do 31 grudnia 2007 r. do wysokości na stanowisku kierownika
działu.
Chodzi więc o podstawę materialnoprawną tego roszczenia i zarzuty skargi
pokazują, że powódka upatruje jej w różnych przepisach. Na pewno tym przepisem
nie jest art. 8 k.p., gdyż nie stanowi źródła roszczeń materialnoprawnych, podobnie
jak przepis art. 58 k.c.
Ocena roszczenia musi uwzględniać, że orzeczenie przywracające ją do
pracy „na warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia z 12 września 2006 r.”
zakwestionowało przeniesienie jej na inne stanowisko w oparciu o przepis art. 10
ust. 1a ustawy, natomiast powódka od początku argumentuje, że podstawą jej
roszczenia jest przepis art. 10 ust. 1b ustawy. Twierdzi przy tym, że pracodawca
„ukrył” jej przeniesienie odpowiadające w istocie sytuacji z art. 10 ust. 1b pod
podstawą prawną przeniesienia z art. 10 ust. 1a.
Zgodnie z art. 10 ust. 1a ustawy - w razie reorganizacji urzędu urzędnika
państwowego mianowanego można przenieść na inne stanowisko służbowe,
odpowiadające kwalifikacjom pracownika, jeżeli ze względu na likwidację
stanowiska zajmowanego przez urzędnika nie jest możliwe dalsze jego
zatrudnienie na tym stanowisku. Po przeniesieniu przysługuje wynagrodzenie
stosowne do wykonywanej pracy, lecz przez okres sześciu miesięcy nie niższe od
dotychczasowego.
Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 1b ustawy – jeżeli jest to konieczne ze
względu na szczególne potrzeby urzędu, urzędnika państwowego mianowanego
można przenieść na inne stanowisko, odpowiadające kwalifikacjom urzędnika i
równorzędne pod względem wynagrodzenia.
Rzecz więc w tym, że skoro powódka została prawomocnie przywrócona do
pracy na poprzednie stanowisko (sprzed przeniesienia), to nie może dochodzić
roszczenia w oparciu o art. 10 ust. 1b ustawy, który odnosi się do nowego
stanowiska (czyli po przeniesieniu).
Zachodzi zatem kolizja między prawem (prawomocnym orzeczeniem) do
poprzedniego stanowiska („warunków pracy i płacy sprzed przeniesienia z 12
września 2006 r.”) i żądaniem wyrównania wynagrodzenia na innym stanowisku po
9
przeniesieniu w oparciu o art. 10 ust. 1b. Łącznikiem, lecz tylko o znaczeniu
faktycznym, zmiany stanowiska urzędnika państwowego na podstawie art. 10 ust.
1a i na podstawie art. 10 ust. 1b jest przeniesienie na inne stanowisko, natomiast w
pozostałym zakresie, czyli co do przyczyn i warunków przeniesienia, zachodzą
istotne różnice. Skarga kasacyjna nie kwestionuje w tej części ustaleń stanu
faktycznego, na których oparto zaskarżony wyrok (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Z ustaleń
tych wynika sekwencja zdarzeń, która nie pozwala stwierdzić, że nie było żadnej
reorganizacji, w szczególności, iżby w ramach zmian w urzędzie nie doszło co
najmniej do czasowej likwidacji stanowiska pracy powódki (kierownika działu).
Można więc ocenić, że Sąd pierwszej instancji orzekł o przywróceniu powódki do
pracy na warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia ze względu na „pozorność”
likwidacji stanowiska, lecz nie dlatego że pozorna była sama czynność prawna
przeniesienia, gdyż łączyły się z nią realne zmiany w zatrudnieniu i organizacji
pracy urzędu, ale dlatego iż zmiany te po krótkim czasie powróciły do sytuacji
wyjściowej (zbliżonej do pierwotnej). Przedmiotem oceny nie była zatem jedna
czynność prawna lecz szereg zdarzeń i działań pracodawcy i stąd zarzut
naruszenia art. 58 k.c. nie jest uprawniony, gdyż przepis ten odnosi się do jednej
czynności prawnej. Innymi słowy, wszystkie przeprowadzone w ramach
reorganizacji zmiany nie były podejmowane jako realizacja zamiaru ukrycia
przeniesienia powódki w trybie art. 10 ust. 1b. Takiego celu wprowadzanych zmian i
zamiaru pracodawcy w sprawie nie ustalono (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Inną kwestią
było uznanie przez Sąd pierwszej instancji iż w efekcie nie doszło do istotnych
zmian w porównaniu do stanu poprzedniego, co uzasadniało orzeczenie o
przywróceniu powódki do pracy na warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia.
Orzeczenie to już na etapie postępowania przed Sądem drugiej instancji stało się
prawomocne (apelacja pozwanego została odrzucona). Ustalone w sprawie
następstwo zdarzeń nie pozwala więc potwierdzić zasadności zarzutu, że pozwany
ukrył rzeczywistą podstawę prawną przeniesienia, czyli tę z art. 10 ust. 1b, aby
przenieść powódkę ze stanowiska kierownika działu na stanowisko starszego
komisarza skarbowego, czyli iżby działał instrumentalnie i tylko fikcyjnie zastosował
art. 10 ust. 1a, aby nie płacić powódce po przeniesieniu wynagrodzenia
10
równorzędnego z dotychczasowym, czyli odpowiadającego wynagrodzeniu na
stanowisku kierownika działu a nie starszego komisarza skarbowego.
Innymi słowy, podstawy prawnej dochodzonego żądania wyrównania
wynagrodzenia nie mógł stanowić przepis art. 10 ust. 1b, gdyż do sytuacji powódki
nie miał zastosowania. Tak samo przepis art. 10 ust. 1a, albowiem przeniesiony na
jego podstawie pracownik ma zagwarantowane wynagrodzenie nie niższe od
dotychczasowego tyko przez 6 miesięcy. W sprawie prawomocnym orzeczeniem
Sądu pierwszej instancji stwierdzono naruszenie art. 10 ust. 1a, stąd również i z tej
przyczyny przepis ten nie mógł mieć zastosowania jako podstawa prawna żądania
zapłaty dotychczasowego albo równorzędnego wynagrodzenia po upływie 6
miesięcy od przeniesienia.
Zasadnie zwrócił też uwagę Sąd Okręgowy, powołując orzecznictwo, że nie
można było zastosować art. 58 k.c. Czynności pracodawcy rozwiązujące albo
modyfikujące stosunek pracy w ramach przewidzianej w ustawie podstawy prawnej
nie mogą być oceniane jako nieważne z mocy prawa. Sankcja ta należy do
wyjątków w prawie pracy, gdyż ewentualną wadliwość czynności pracodawcy
ocenia się na podstawie przewidzianej dla niej regulacji prawnej. Uprawniona jest
więc również i ta uwaga, że w tej sprawie nie stwierdzono nieważności decyzji o
przeniesieniu na inne stanowisko a zatem nie ma podstaw do przyjęcia, że
orzeczenie przywracające do pracy miało charakter deklaratoryjny i skutek
wsteczny, a więc reaktywowało stosunek pracy (ex tunc) na stanowisku kierownika
działu
Należy podkreślić, że powódka dochodziła wyrównania wynagrodzenia a nie
odszkodowania za naruszenie przepisu o przeniesieniu służbowym. Po
przeniesieniu nie wykonywała już obowiązków kierownika działu, lecz starszego
komisarza skarbowego. Prawo do wynagrodzenia nie wynikało więc z wykonywania
pracy na stanowisku kierownika działu.
Natomiast inną kwestią jest to, czy powódka będzie egzekwować
prawomocny wyrok przywracający ją do pracy na warunkach pracy i płacy sprzed
przeniesienia, gdyż w sprawie nie odstępuje od przeciwnego twierdzenia, że to
właśnie przepis art. 10 ust. 1b winien gwarantować jej równorzędne z
dotychczasowym wynagrodzenie.
11
Skarga przeczy potrzebie zastosowania art. 42 k.p. i 45 k.p. do oceny
dochodzonego wyrównania wynagrodzenia i można by się z tym zgodzić. Przede
wszystkim przepisy te nie stały w sprzeczności z art. 10 ust. 1b ustawy, gdyż są to
regulacje odrębne i samodzielne. Wobec szczególnej regulacji dotyczącej
przeniesienia urzędnika na innego stanowisko nie było konieczne założenie, że
sytuacja ta nie jest wystarczająco uregulowana i dlatego wymaga stosowania
przepisów prawa pracy o wypowiedzeniu zmieniającym na podstawie art. 7 ustawy
o służbie cywilnej. Przeniesienie pracownika na inne stanowisko służbowe, o
którym stanowi art. 10 ust. 1a jest samodzielną konstrukcją prawną uregulowaną w
tym przepisie, odmienną od unormowanego w kodeksie pracy wypowiedzenia
warunków pracy lub płacy (wyroki Sądu Najwyższego z 6 września 2005 r., I PK
52/05, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 204 i z 4 listopada 2008 r., II PK 81/08,
niepublikowany). Skoro do przeniesienia powódki na inne stanowisko nie
stosowano art. 42 k.p. ani przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, to przepisy
art. 42 i 45 k.p. nie mogły stanowić podstawy prawnej oddalenia spornego
roszczenia. Niemniej w ujęciu systemowym przepisy prawa pracy nie byłyby w
ogóle bez znaczenia dla oceny spornego roszczenia.
Nawet bowiem w przypadku rozwiązania stosunku pracy z mianowanym
urzędnikiem z naruszeniem art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych, który podjął pracę po przywróceniu do pracy,
nie przysługuje mu przewidziane w art. 47 wynagrodzenie za cały czas
pozostawania bez pracy (wyrok z 19 sierpnia 1999 r., I PKN 210/99, OSNP 2000 nr
23, poz. 854). Podobnie po przywróceniu do pracy po bezprawnym wypowiedzeniu
zmieniającym wynagrodzenie również byłoby limitowane i nie przekraczałoby
wysokości wynagrodzenia za 6 miesięcy (art. 10 ust. 1a ustawy, art. 47 k.p.). Zarzut
naruszenia art. 42 i 45 k.p. nie uzasadnia zatem uchylenia czy zmiany
zaskarżonego rozstrzygnięcia, gdyż przepisy te nie stanowią podstawy prawnej
roszczenie o wynagrodzenie za czas po przeniesieniu urzędnika mianowanego na
inne stanowisko w trybie art. 10 ust. 1a albo ust. 1b.
Poszukiwanie podstaw roszczenia o wyrównanie wynagrodzenia w art. 415 i
471 k.c. nie jest uprawnione. Przede wszystkim z tej racji, że przepisy Kodeksu
cywilnego stosuje się odpowiednio do stosunku pracy tylko w sprawach nie
12
unormowanych przepisami prawa pracy (art. 300 k.p.). Przepisy art. 10 ust. 1a i ust.
1b stanowią właśnie takie unormowanie. Kompensata nawet w przypadku
naruszenia przepisów prawa pracy o rozwiązywaniu umów o pracę nie idzie dalej
jak tylko do roszczeń przewidzianych w prawie materialnym (por. uchwała Sądu
Najwyższego z 18 czerwca 2009 r., I PZP 2/09, OSNP 2010 nr 1-2, poz. 1). Nie ma
więc podstaw, iżby stosować przepisy o niewykonaniu lub o nienależytym
wykonaniu zobowiązania z art. 471 (i następne) k.c. ani przepisów o
odpowiedzialności odszkodowawczej za czyn niedozwolony z art. 415 k.c., którego
w tej sprawie nie stwierdzono.
Wyrok Sądu Najwyższego w innej sprawie - z 11 czerwca 2003 r., I PK
273/02, OSNP 2004 nr 16, poz. 279 - nie stanowi źródła prawa i podstawy
dochodzenia roszczenia w innej sytuacji faktycznej i prawnej. Nie inaczej jest w
odniesieniu do eksponowanego w skardze wyroku Sądu Najwyższego z 6 września
2005 r., I PK 52/05, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 204, gdyż w tej sprawie pracodawca
nie stosował art. 10 ust. 1b ustawy i co ważniejsze, to prawomocne orzeczenie Sąd
pierwszej instancji przywracające powódkę do pracy na warunkach pracy i płacy
sprzed przeniesienia z 12 września 2006 r. w ogóle wykluczało jakiekolwiek
kształtowanie treści stosunku pracy w zakresie wynagrodzenia na podstawie art. 10
ust. 1b, gdyż stałoby w sprzeczności z tym orzeczeniem.
Zarzut naruszenia art. 113
k.p. nie został jasno umotywowany. Również w
nim ujawnia się wątpliwość czy powódce chodzi o wyrównanie jej wynagrodzenia
na stanowisku po przeniesieniu (na podstawie tego przepisu) czy o wynagrodzenie
na stanowisku na które została przywrócona (poprzednie). To ostatnie nie powinno
być sporne, wszak istnieje prawomocny wyrok przywracający ją do pracy na
poprzednich warunkach pracy i płacy sprzed przeniesienia, przy czym skuteczność
tego wyroku zależy od jego realizacji, czyli, tak jak wyżej wskazano, nie ma tu
stwierdzenia nieważności decyzji o przeniesieniu ze skutkiem wstecznym (ex tunc
lecz ex nunc), gdyż w przeciwnym razie nie byłoby przedmiotu sporu (zachodziłaby
rzecz osądzona) co do wynagrodzenia za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 2007 r.
Żądanie wyrównania wynagrodzenia według reżimu z art. 10 ust. 1b ustawy z
zastosowaniem art. 113
k.p. ujawnia sprzeczność powództwa, gdyż pierwszy
przepis nie miał zastosowania, a po przeniesieniu w trybie art. 10 ust. 1a
13
wynagrodzenie dotychczasowe jest limitowane. Z uzasadnienia wniosku o przyjęcie
skargi do rozpoznania wynikałoby, że przy stosowaniu art. 113
k.p. chodziłoby o
porównanie z innym pracownikiem przeniesionym w trybie art. 10 ust. 1b z
zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia, co ma stanowić o naruszeniu
zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu powódki. Nie jest to jednak założenie
prawidłowe, przede wszystkim z tego względu, że w sprawie stwierdzono, iż
powódka nie została przeniesiona w trybie art. 10 ust. 1b, lecz przeciwnie zostały
jej przywrócone warunki pracy i płacy sprzed przeniesienia. Po wtóre nie ma
ustaleń do rozważenia takiego zarzutu, które pozwalałyby stwierdzić, że zasada
równej płacy za równą pracę została naruszona (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Problem naruszenia przepisów materialnoprawnych z „art. 18 § 3 w związku
z art. 18 - 183d
” k.p. wyprzedza pytanie, czy odszkodowanie za dyskryminacje było
przedmiotem sprawy (powództwa) w postępowaniu przed Sądem pierwszej
instancji. Z oceną tej kwestii ściśle wiążą się również zarzuty naruszenia prawa
procesowego - art. 381 i 382 k.p.c. (a według uzasadnienia skargi zapewne chodzi
o art. 383 k.p.c.). Sąd Okręgowy dostrzegł ten problem i rzeczowo go rozważył w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Skoro ustalił i przyjął, że powódka dopiero w
apelacji rozszerzyła powództwo o odszkodowanie za dyskryminację, to Sąd
Okręgowy jako sąd drugiej instancji nie mógł rozstrzygać o nowym przedmiocie
sprawy, gdyż byłoby to sprzeczne z art. 187, 321 i 383 k.p.c. Innymi słowy,
odmienne stanowisko skarżącej, czyli o zgłoszeniu żądania przed Sądem pierwszej
instancji nie przekłada się na wskazanie konkretnej czynności procesowej
potwierdzającej takie stanowisko (pisma procesowego albo zgłoszenia żądania do
protokołu). Zasada iura novit curia obowiązuje w granicach zgłoszonego żądania
(art. 187 k.p.c.). Żądanie wyrównania wynagrodzenia na podstawie art. 10 ust. 1b
ustawy różni się istotnie od żądania odszkodowania za nierówne traktowanie na
podstawie art. 113
k.p. czy „art. 18-183d
” k.p.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c.
O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 i 39821
k.p.c. oraz § 6 pkt 5, § 11
ust. 1 pkt 2 i § 12 ust. 4 pkt 2 (odpowiednio dla odpowiedzi na skargę kasacyjną)
14
rozporządzenia z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych.