Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 77/13
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa P. T. C. Spółki Akcyjnej w W. (obecnie T-M. S.A.)
przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej
z udziałem zainteresowanej M. Spółki Akcyjnej w W.
o zmianę umowy,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 15 maja 2014 r.,
na skutek skarg kasacyjnych strony pozwanej i strony zainteresowanej od wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 kwietnia 2013 r.,
1. odmawia przyjęcia obu skarg kasacyjnych do rozpoznania,
2. zasądza od pozwanego i od zainteresowanego na rzecz
powoda kwoty po 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem
kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2013 r. oddalił apelacje Prezesa
Urzędu Komunikacji Elektronicznej (Prezes Urzędu) oraz M. Polska S.A. w W.
(zainteresowany) od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 20 grudnia 2011 r. w
sprawie z odwołania P. T. C. S.A. (obecnie T-M. P. S.A., powód) od decyzji
Prezesa Urzędu z dnia 1 lipca 2009 r. zmieniającej postanowienia umowy o
wzajemnej współpracy i zasadach rozliczeń, zawartej między zainteresowanym a
powodem w zakresie stawek za usługi dostępu do sieci ruchomej powoda w ten
2
sposób, że wysokość stawki MTR określona w umowie została dostosowana do
poziomu wynikającego z decyzji Prezesa Urzędu z dnia 22 października 2008 r.
(decyzja MTR 2008).
Sąd pierwszej instancji uwzględnił odwołanie powoda i uchylił zaskarżoną
decyzję, wyjaśniając, że z sentencji zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji
wynika, iż Prezes Urzędu zmieniał umowę między przedsiębiorcami
telekomunikacyjnymi w celu wdrożenia postanowień decyzji MTR 2008. Decyzja ta
została zaś prawomocnie uchylona, co z kolei skutkuje koniecznością
wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji wykonującej decyzję MTR 2008.
Oddalając apelacje Prezesa Urzędu i zainteresowanego Sąd Apelacyjny
podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji. W uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku Sąd drugiej instancji wyjaśnił, że rozmaitość materii regulowanej decyzjami,
o których mowa w art. 206 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, wyklucza arbitralne
opowiedzenie się za jednym z możliwych skutków uchylenia zaskarżonej decyzji
organu regulacyjnego. Specyfiką decyzji MTR 2008 było nałożenie na powoda
obowiązku regulacyjnego w zakresie stosowania stawek MTR do poziomu
wskazanego w przyjętym w decyzji harmonogramie. Nie była to decyzja
zamykająca dotychczas istniejący stan faktyczny, lecz rozstrzygnięcie nakładające
na powoda obowiązek konkretnego działania na przyszłość. Była to ponadto
decyzja ograniczająca w istotnym stopniu swobodę działalności gospodarczej
powoda. Decyzja nie była ostateczna, lecz zaczęła wywoływać skutki za sprawą
rygoru natychmiastowej wykonalności z art. 206 ust. 2a Prawa
telekomunikacyjnego. Dlatego brak podstaw do przyjęcia, że wyrok sądu
powszechnego uchylający decyzję MTR 2008 wywiera skutek jedynie na
przyszłość. Taki wniosek prowadziłby do uznania, że prawo przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego do odwołania się od takiej decyzji do sądu powszechnego
byłoby w znacznym stopniu iluzoryczne, a rozmiar skutków funkcjonowania w
obrocie nieostatecznej decyzji MTR 2008 byłby uzależniony od czasu trwania
postępowania odwoławczego. Dlatego Sąd Okręgowy był zobowiązany do
uwzględnienia w toku postępowania faktu wyeliminowania z obrotu decyzji MTR
2008, a w konsekwencji do oceny, czy zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja
Prezesa Urzędu miała oparcie w przepisach prawa materialnego oraz ustaleniach
3
faktycznych. Skoro zaś z uzasadnienia decyzji wynika, że podstawę jej wydania
stanowiły obowiązki nałożone w decyzji MTR 2008, to nie sposób uznać, że nie
istniał związek między uchyloną decyzją MTR 2008 a decyzją wydaną w niniejszej
sprawie. Z kolei bez przeprowadzenia analizy kosztów ponoszonych przez powoda
w związku ze świadczeniem usługi MTR nie jest możliwe stwierdzenie, że stawki
wskazane w spornej decyzji rzeczywiście służą realizacji obowiązku, o którym
mowa w art. 40 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego i spełniają kryteria określone w
art. 40 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego. Uchylenie decyzji MTR 2008 oznaczało
w rezultacie odpadnięcie przesłanek wydania decyzji zaskarżonej w niniejszej
sprawie.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz
art. 233 § 1 k.p.c. i art. 16 k.p.a., a także art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a. Wnosząc o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania Prezes Urzędu powołał się na potrzebę
rozstrzygnięcia dwóch zagadnień prawnych: 1) czy wyeliminowanie z obrotu
prawnego decyzji administracyjnej wydanej przez Prezesa UKE na skutek
prawomocnego wyroku sądu następuje ze skutkiem ex tunc, czy też ze skutkiem ex
nunc?; 2) czy wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnej (decyzja
I) skutkuje równocześnie koniecznością uchylenia przez Sąd decyzji (decyzja II)
wydanej w oparciu o tę decyzję I, która w momencie wydawania decyzji
pozostawała w obrocie prawnym i była wykonalna?
Zainteresowany również zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą
kasacyjną w całości, zarzucając naruszenie art. 47964
§ 2 k.p.c. w związku z
art. 385 i art. 391 k.p.c.; art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 29 Prawa
telekomunikacyjnego oraz naruszenie art. 47964
§ 1 k.p.c. w związku z art. 385
k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.
Zainteresowany wnosząc o przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
wskazał na potrzebę rozstrzygnięcia następujących zagadnień prawnych: 1) czy
Sąd rozpatrujący odwołanie od decyzji Prezesa UKE wydanej na podstawie art. 29
ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (dalej Pt) powinien
badać spełnienie przesłanek tam określonych według stanu na dzień wydania
decyzji czy na dzień wyrokowania?; 2) czy prawomocny wyrok wydany na
4
podstawie art. 47964
§ 2 k.p.c. uchylający decyzję Prezesa UKE (w tym wydaną na
podstawie art. 40 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego) powoduje, że zostały
uchylone skutki tej decyzji?; 3) czy w przypadku wniesienia odwołania od decyzji i
zaistnienia sytuacji, w której po dniu wydania decyzji (wydanej na podstawie art. 29
Prawa telekomunikacyjnego) została uchylona inna decyzja w oparciu o którą
decyzja została wydana, Sąd na podstawie art. 47964
§ 2 k.p.c. winien uchylić tę
decyzję, czy tez na podstawie art. 47964
§ 1 k.p.c. oddalić odwołanie (w przypadku
brak niestwierdzenia innych wad decyzji uzasadniających jej uchylenie)?; 4) Jaka
jest relacja między uchyleniem decyzji na podstawie art. 47964
§ 2 k.p.c. na skutek
uchylenia innej decyzji, w oparciu o którą została ona wydana, a instytucją, o której
mowa w art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a.?; 5) czy sąd rozpatrujący odwołanie od decyzji
Prezesa UKE wydanej na podstawie art. 29 Prawa telekomunikacyjnego w
przypadku stwierdzenia, że decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję, która
została następnie uchylona, co stanowi podstawę do wznowienia postępowania
(art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a.) powinien na podstawie art. 47964
§ 2 k.p.c. decyzję
uchylić, czy (ze względu na konkurencyjność trybów odwołania od decyzji Prezesa
UKE oraz wznowienie postępowanie) na podstawie art. 47964
§ 1 k.p.c. odwołanie
oddalić?
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obie skargi kasacyjne nie kwalifikowały się do przyjęcia celem ich
merytorycznego rozpoznania.
Wniosek Prezesa Urzędu o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
opiera się na potrzebie rozstrzygnięcia dwóch zagadnień prawnych (art. 3989
§ 1
pkt 1 k.p.c.). Jako takie Prezes Urzędu przedstawił dwa problemy prawne, które -
jak wynika to z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego – nie mogą zostać
uznane za istotne zagadnienie prawne sprawy, ponieważ nie zostały sformułowane
w oparciu o konkretny przepis (przepisy) prawa, w związku z którym dane
zagadnienie może powstać (zamiast wielu zob. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 27 marca 2014 r., III SK 69/13).
5
Odnosząc się do wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej
zainteresowanego Sąd Najwyższy stwierdza z kolei, że sformułowane w nim
zagadnienia prawne stanowią różne warianty zagadnień prawnych, co do których
potrzeby lub możliwości rozpoznania Sąd Najwyższy wypowiadał się już
wielokrotnie.
Pierwsze zagadnienie prawne wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej
zainteresowanego do rozpoznania dotyczy problemu, w stosunku do którego Sąd
Najwyższy wyraził swoje stanowisko m.in. w wyroku z dnia 4 marca 2014 r., III SK
35/13. Nie jest ono zatem zagadnieniem nowym. Ponadto podniesiony w nim
problem prawny pozostaje bez związku z przepisem, na tle którego został
sformułowany.
Kolejne przedstawione przez zainteresowanego zagadnienia prawne
ogniskują się wobec szerszego problemu prawnego, w jaki sposób Sądy
orzekające w sprawach z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu mają zapewnić
ochronę przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu wnoszącemu odwołanie od decyzji
zmieniających treść umowy zawartej z innym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 2013 r., III SK 64/12).
Sama istotność i złożoność tego szerszego problemu prawnego nie przesądza
jednak o potrzebie i możliwości przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania celem
rozstrzygnięcia tego problemu prawnego przy merytorycznym rozpoznawaniu
skargi kasacyjnej. Zasadniczą trudność w rozwiązaniu tego problemu prawnego,
który podnosi w skardze zainteresowany stanowi bowiem jego niedopasowanie do
podstaw skargi kasacyjnej i obiektywna trudność z przywołaniem takich przepisów
prawa, które - jednocześnie - zostałyby naruszone przez Sąd drugiej instancji i
stanowiłyby podstawę dla sformułowania zagadnień prawnych dotyczących
wspominanej wyżej kwestii.
Ten szerszy problem prawny w okolicznościach niniejszej sprawy sprowadza
się do kwestii interakcji między ogólną, regulacyjną decyzją MTR adresowaną do
powoda i nakładającą na niego określone obowiązki względem innych
przedsiębiorców telekomunikacyjnych a decyzją Prezesa Urzędu konkretyzującą te
obowiązki w odniesieniu do konkretnej umowy i przedziału czasu. Prezes Urzędu
wydał w niniejszej sprawie decyzję MTR, a następnie na jej podstawie, w toku
6
postępowania odwoławczego od tej decyzji i w oparciu o rygor natychmiastowej
wykonalności, wydał decyzję konkretyzującą obowiązki powoda w sposób
przewidziany w decyzji MTR w odniesieniu do umowy łączącej powoda z
zainteresowanym. Obie decyzje Prezesa Urzędu kształtowały zachowania
przedsiębiorców telekomunikacyjnych na przyszłość i obie stawały się dla powoda
wiążące mimo zainicjowania postępowania odwoławczego. Decyzja wydana w
niniejszej sprawie, jak wynika to z ustaleń Sądów obu instancji, pozbawiona była
przy tym własnego „samoistnego” substratu, gdyż sprowadzała się do
wyegzekwowania decyzji wcześniejszej. Ponieważ obie decyzje (MTR i wydana w
niniejszej sprawie) podlegały wykonaniu mimo wniesienia odwołań, nieuprawnione
jest kontestowanie sposobu rozstrzygnięcia sprawy przez Sądy obu instancji w
drodze odesłania do nadzwyczajnych trybów wzruszania decyzji ostatecznych.
Dlatego nieadekwatne jest wywodzenia argumentacji, zgodnie z którą
preferowanym rozstrzygnięciem tego problemu powinno być oddalenie odwołania
powoda, a następnie ewentualne wznowienie postępowania przez Prezesa Urzędu
na podstawie art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a., gdyż prowadziłoby to do utrzymania skutków
wywołanych przez decyzję nieostateczną. Stąd brak potrzeby rozstrzygnięcia
ostatniego zagadnienia prawnego, gdyż wznowienia postępowania na podstawie
art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a. dotyczy decyzji ostatecznych, a decyzja wydana w
niniejszej sprawie nie była decyzją ostateczną.
Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania w
zakresie drugiego i czwartego zagadnienia prawnego kontestuje sposób i podstawy
rozwiązania przez Sądy obu instancji kwestii wpływu uchylenia decyzji MTR w toku
postępowania odwoławczego od decyzji wydanej w niniejszej sprawie na byt tej
decyzji oraz wynikające z niej dla powoda obowiązki, kreujące z drugiej strony
pewne uprawnienia po stronie zainteresowanego. Są to zaś dwie różne kwestie,
przy czym ta druga nie jest przedmiotem niniejszego postępowania, choć jego
wynik może mieć wpływ na jej rozstrzygnięcie. Niemniej problem, z jakimi skutkami
dla zainteresowanego powód był zobowiązany wykonywać decyzję wydaną w
niniejszej sprawie, nie zależy od wyartykułowanych w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku poglądów na temat skutków temporalnych uchylenia decyzji, lecz po
pierwsze, od dalszych losów postępowania przed Prezesem Urzędu, które po
7
uchyleniu decyzji pozostaje niezakończone (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
19 lutego 2009 r., III SK 31/08 oraz decyzja Prezesa UOKiK z dnia 30 grudnia
2010 r., RPZ-33/2010), a po drugie od znaczenia, jakie należy przypisać rygorowi
natychmiastowej wykonalności decyzji takiej jak wydana w niniejszej sprawie. Z
powyższego wynika, że drugie i czwarte zagadnienia prawne nie są zagadnienia
prawnymi występującymi w niniejszej sprawie. Jej przedmiotem nie są
konsekwencje uchylenia decyzji Prezesa Urzędu z punktu widzenia wpływu na
obowiązki przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
Z kolei trzecie zagadnienie prawne dotyczy treści rozstrzygnięcia
wydawanego przez sąd orzekający w takiej sprawie, jak niniejsza. O tym, czy na
podstawie art. 47964
§ 2 k.p.c. sąd uchyli albo zmieni decyzję, bądź na podstawie
art. 47964
§ 1 k.p.c. odwołanie oddali decyduje to, czy uzna je za zasadne. Jeżeli
okoliczności sprawy oraz zarzuty powoda zostały uznane przez Sąd za słuszne,
jego zadaniem jest znaleźć w katalogu dostępnych rozstrzygnięć takie, które będzie
najlepiej dopasowane do żądania udzielenia odwołującemu się przedsiębiorcy
ochrony prawnej oraz rodzaju stwierdzonych uchybień. W niniejszej sprawie Sądy
miały zaś na względzie, że wykonawczy charakter zaskarżonej decyzji względem
decyzji MTR oraz brak ustaleń pozwalających na utrzymanie zaskarżonej decyzji w
mocy.
Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści art. 3989
§ 2 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 w związku z § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.