Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 129/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
SSN Andrzej Ryński
Protokolant Teresa Jarosławska
w sprawie K. B.
skazanego z art. 226 § 1 k.k.; art. 224 § 2 k.k. w zb. z art. 226 § 1 k.k. w zw. z art.
11 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
w dniu 10 czerwca 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w Z.
z dnia 30 grudnia 2009 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w Z. do ponownego rozpoznania;
2. obciąża Skarb Państwa wydatkami za postępowanie
kasacyjne.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem nakazowym z dnia 30 grudnia 2009 r., uznał K.
B. za winnego tego, że:
1. w dniu 12 września 2009 roku w Z. znieważył funkcjonariuszy policji sierż. A.
M. i sierż. K. C. słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, podczas i w
związku z wykonywaniem przez nich czynności służbowych , to jest
występku z art. 226 § 1 k.k. i za to na podstawie tego przepisu skazał go na
karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,
2. w czasie i w miejscu jak w pkt I, stosując przemoc fizyczna w postaci
wyrywania się i szarpania za umundurowanie zmuszał funkcjonariuszy policji
sierż. A. M. i sierż. K. C. do odstąpienia od prawnej czynności służbowej
zatrzymania, a nadto znieważył w/w funkcjonariuszy słowami powszechnie
uznanymi za obelżywe, podczas i w związku z wykonywaniem przez nich
czynności służbowych , to jest występku z art. 224 § 2 k.k. w zb. z art. 226 §
1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 224 § 1 k.k. w zw. z art.
224 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 11 miesięcy
pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzone oskarżonemu kary połączył
i orzekł jako karę łączną 1 (jeden ) rok pozbawienia wolności, której wykonanie, na
podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 2 k.k. i z art. 73 § 2 k.k., warunkowo
zawiesił na okres lat 3, oddając oskarżonego na czas trwania okresu próby pod
dozór kuratora. Nadto na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu
grzywnę w ilości 50 stawek dziennych, po 10 zł. każda, a także na podstawie art.
63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej oskarżonemu kary grzywny zaliczył mu okres
rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniach 13 i 14 września 2009 r.,
przyjmując, że jeden dzień pozbawienia wolności równa się dwóm dziennym
stawkom grzywny.
Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 22 stycznia 2010 r., to jest po upływie
terminu w ciągu którego oskarżony mógł wnieść od niego sprzeciw.
W dniu 16 kwietnia 2014 r. do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja od tego
wyroku Prokuratora Generalnego , który zaskarżył ten wyrok w całości na korzyść
skazanego i zarzucił mu :
3
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
karnego procesowego - art. 500 § 1 k.p.k., polegające na orzeczeniu wobec
oskarżonego w postępowaniu nakazowym kary pozbawienia wolności, podczas
gdy w przypadku wydania wyroku nakazowego możliwym jest jedynie orzeczenie
kary ograniczenia wolności lub grzywny, co wyłączało możliwość rozpoznania
sprawy w tym trybie i nakazywało skierowanie sprawy do rozpoznania na
rozprawie w trybie uproszczonym.
Podnosząc ten zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest w sposób oczywisty zasadna, co pozwoliło na rozpoznanie jej w
trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Zaskarżony kasacją wyrok wydano z rażącą obrazą przepisu prawa karnego
procesowego wskazanego w jej zarzucie. Zgodnie z treścią tegoż art. 500 § 1 k.p.k.
dopuszczalność postępowania nakazowego (a zatem i możliwość wydania w tym
trybie wyroku) ograniczona jest m.in. tylko „do wypadków pozwalających na
orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny”.
Zasadnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2011 r., sygn. akt III KK
117/11 (OSNKW 2011, z. 9, poz. 80), zauważył, że ten, tak określony warunek
wydania wyroku nakazowego nie oznacza, że wydanie takiego wyroku jest
dopuszczalne tylko wtedy, gdy któraś z tych kar jest wymieniona w sankcji przepisu
określającego czyn zabroniony. „Wypadek pozwalający na orzeczenie kary
ograniczenia wolności lub grzywny” jest pojęciem, szerszym i zachodzi również
wtedy, gdy mimo sankcji przewidującej wymierzenie sprawcy tylko kary
pozbawienia wolności zastosowanie określonego unormowania ustawy karnej
stwarza możliwość orzeczenia kary o charakterze wolnościowym.
Niemniej jednak – w świetle przywołanej regulacji – nie ulega wątpliwości, że
nie jest dopuszczalne orzeczenie wyrokiem nakazowym kary pozbawienia wolności,
i to niezależnie od tego czy wymierza się ją w postaci bezwzględnej, czy też z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
Tym samym, orzekając zaskarżonym wyrokiem nakazowym karę
pozbawienia wolności, za obydwa przypisane oskarżonemu czyny, Sąd Rejonowy
4
w Z. rażąco naruszył przepis art. 500 § 1 k.p.k., co zważywszy na charakter tego
uchybienia, miało jednoznacznie istotny wpływ na treść tego orzeczenia.
Uwzględnienie bowiem przez Sąd Rejonowy wszystkich wskazanych w tym
przepisie ograniczeń co do dopuszczalności wydania wyroku nakazowego, byłoby
równoznaczne z niemożnością w ogóle wydania wyroku w tym trybie.
Zauważyć więc wypada, że Sąd Rejonowy o ile uznał zasadność
wymierzenia oskarżonemu innej kary, jak ta określona w art. 500 § 1 k.p.k., to
powinien był odstąpić od rozpoznania sprawy w trybie nakazowym i przekazać ją
do postępowania na zasadach określonych w art. 468 – 484 k.p.k.
Poza granicami podniesionego w kasacji zarzutu podnieść należy, że Sąd
Rejonowy powinien był też rozważyć, czy możliwość wydania zaskarżonego wyroku
nie wyklucza treść art. 501 pkt 1 k.p.k.
Zgodnie z tym przepisem wydanie wyroku nakazowego nie jest
dopuszczalne „w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie”.
Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach stwierdzał, że nie ma znaczenia –
dla określenia zakresu owego ustanowionego w art. 501 pkt 1 k.p.k. zakazu –
podstawa prawna danego pozbawienia wolności, a istotny i wystarczający dla
zastosowania tej normy jest sam fakt, że dana osoba jest (była) pozbawiona
wolności w tej lub w innej sprawie. Wspomniany zakaz wydania wyroku
nakazowego nie ogranicza się do osoby pozbawionej wolności (w tej lub innej
sprawie) w czasie wyrokowania. Ma on zastosowanie również do osoby, która w
tym czasie nie jest pozbawiona wolności, lecz była jej pozbawiona wcześniej, w
toku prowadzonego w sprawie postępowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 22
sierpnia 2013 r., II KK 186/13, Lex nr 1350541; 12 lipca 2007 r., IV KK 142/07, Lex
nr 296712; 13 grudnia 2010 r., IV KK 294/10, Lex nr 683113).
Tymczasem z protokołu zatrzymania K. B. z dnia 13 września 2009 r. (k. 12)
wynika, że – w toku prowadzonego przeciwko niemu w niniejszej sprawie
postępowania – był on zatrzymany od dnia 13 września 2009 r. do dnia 14 września
2009 r.
Dla pełnej oceny znaczenia tej okoliczności zauważyć nadto wypada, że w
piśmiennictwie są też jednak prezentowane przeciwne poglądy, od tych które
konsekwentnie prezentuje Sąd Najwyższy, w przywołanych powyżej orzeczeniach,
5
co do rozumienia zawartego w przepisie art. 501 pkt 1 k.p.k. zwrotu: „w stosunku do
osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie”. Ograniczają one
niedopuszczalność wydania – z tego tytułu – wyroku nakazowego tylko do sytuacji
pozbawienia wolności w chwili wyrokowania w postępowaniu nakazowym (zob. J.
Grajewski, S. Steinborn, Komentarz do art. 501, teza 3, Lex/el. 2013; P. Hofmański,
S. Zabłocki, Wydanie wyroku nakazowego (art. 500 k.p.k.), w: Elementy metodyki
pracy sędziego w sprawach karnych, Zakamycze 2006, teza 4; D. Drajewicz –
Glosa do wyroku SN z dnia 13 grudnia 2010 r., IV KK 294/10, Lex/el. 2011).
Wskazane powyżej okoliczności zadecydowały o uznaniu oczywistej
zasadności kasacji Prokuratora Generalnego i – w konsekwencji – doprowadziły do
konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Orzekając ponownie Sąd ten będzie miał na uwadze powyższe wnioski i
spostrzeżenia, unikając uchybień, które doprowadziły do uchylenia poprzednio
wydanego wyroku.
Orzeczenie o kosztach uzasadnia treść art. 638 k.p.k.
Z tych wszystkich względów, orzeczono jak wyżej.