Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 666/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi powódki
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Okręgowego w B.
z dnia 17 maja 2012 r.,
w sprawie z powództwa E. S.
przeciwko M. G. i S. G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 lipca 2014 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w B.
z dnia 14 marca 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania wraz z
rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 14 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił skargę powódki
E. S. o wznowienie postępowania w sprawie … 874/12, zakończonej
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 17 maja 2012 r., wydanym
w sprawie z powództwa E. S. przeciwko M. G. i S. G. o zapłatę przez pozwanych
solidarnie 65.000 złotych, na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego
w B. z dnia 28 października 2011 r. Przyczyną oddalenia skargi było, zdaniem Sądu,
nie istnienie podstawy wznowienia, gdyż powódka mogła powołać dowody
wskazane w skardze w postępowaniu zakończonym wydaniem zaskarżonych
wyroków.
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie
przepisów postępowania, tj. art. 403 § 2 k.p.c. poprzez niewłaściwe przyjęcie,
że mogła skorzystać ze środka dowodowego w postaci zaświadczenia banku
o zakończonym prawomocnie postępowaniu, mimo że istnienie tego środka nie
było jej znane. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu
kosztów dotychczasowego postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania,
zakończonego prawomocnym wyrokiem, m.in. w razie późniejszego wykrycia takich
środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których
strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Jak wynika z ustaleń w sprawie podstawę rozstrzygnięcia Sądów obu instancji
stanowiło nie dysponowanie przez powódkę dowodem potwierdzającym
przekazanie pieniędzy dochodzonych od pozwanych. Wprawdzie powódka zwróciła
się w toku postępowania o wydanie zaświadczenia potwierdzającego dokonanie
takiej operacji bankowej, ale Bank PKO BP S.A. pismem z dnia 27 grudnia 2012 r.
poinformował powódkę, że nie dysponuje dokumentami z lat 2001-2003, które
umożliwiłyby udzielenie informacji zgodnie z wnioskiem powódki. Jednak po
3
dokonanej weryfikacji ten sam Bank, pismem z dnia 15 maja 2012 r. potwierdził
przekazanie kwoty 45.000 złotych z rachunku bankowego powódki na rachunek
bankowy J. G., którego następcami prawnymi są pozwani. Zaświadczenie
potwierdzające dokonanie wpłaty zostało zatem doręczone powódce już po
zapadnięciu wyroku Sądu drugiej instancji.
Sąd Okręgowy wywodzi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że podstawę
wznowienia według art. 403 § 2 k.p.c. mogą stanowić środki dowodowe nie tylko
nieujawnione w toku postępowania sądowego, ale jednocześnie nieujawnialne, tzn.
takie, o których istnieniu strona nie tylko nie wiedziała, ale wiedzieć nie mogła. Na
poparcie tego, trafnego stanowiska Sąd powołał orzecznictwo Sądu Najwyższego,
w tym postanowienie z dnia 5 października 2012 r., IV CZ 54/12 (niepubl.).
W postanowieniu tym zostało stwierdzone, że podstawę wznowienia z art. 403 § 2
k.p.c. stanowią okoliczności faktyczne i środki dowodowe, które zostały wykryte po
prawomocnym zakończeniu poprzedniego postępowania, a więc takie okoliczności
lub środki dowodowe, o których strona dopiero wówczas powzięła wiadomość
w sposób pozwalający na ich powołanie. Jak twierdzi Sąd na gruncie
rozpoznawanej sprawy, powołane przez powódkę w skardze o wznowienie
postępowania środki dowodowe istniały w chwili wydawania wyroku objętego
skargą, mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a powódka mogła je uzyskać, gdyby
złożyła odpowiedni wniosek. Nieodpowiedniość wniosku powódki polegała na tym,
że jej pełnomocnik kilkakrotnie składając przed Sądem pierwszej instancji wnioski
o przedłożenie wyciągów bankowych niewłaściwie oznaczył ich zakres, wskutek
czego wykonując w tym względzie obowiązki nakładane przez Sąd na pozwanych
składali oni zaświadczenia wydawane przez banki o stanie rachunku ojca
pozwanych, z których nie wynikało przelanie przez powódkę na to konto środków
pieniężnych. Jak więc stwierdził Sąd powódka nie przeprowadziła skutecznie
dowodu przekazania pieniędzy na rzecz ojca pozwanych, a dowód ten był
ujawnialny w toku prowadzonego postępowania.
Jednakże uznać należy, że stanowisko Sądów obu instancji zbyt wąsko
traktuje przesłankę wznowienia postępowania, o której mowa w rozpoznawanej
sprawie na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. oraz zbyt surowo ocenia zachowanie
4
powódki w toku postępowania rozpoznawczego. Jest to widoczne tym bardziej,
że Sąd drugiej instancji powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
21 czerwca 2012 r., II CZ 16/12 (niepubl.), w którym za nieusprawiedliwione
zostało uznane prowadzenie nowych dowodów, chociażby wcześniej stronie
nieznanych, na okoliczność, której strona nie wykazała w prawomocnie
zakończonym postępowaniu na skutek własnej niestaranności w prowadzeniu
sprawy. Ten trafny pogląd nie jest właściwie powoływany w niniejszej sprawie, gdyż
trudno powódce zarzucać niestaranność we własnych interesach. Skoro złożyła
ona wymagany wniosek dowodowy i uzyskała negatywną odpowiedź od banku,
to czy nie jest zbyt daleko idącym oczekiwaniem, żeby wskazała bezbłędnie czas
w dalszej przeszłości, z którego ma pochodzić zaświadczenie banku o przelaniu
środków pieniężnych z jej konta na konto ojca pozwanych. Okazało się zresztą,
że już po wydaniu orzeczenia w sprawie, Bank PKO BP S.A. dokonał weryfikacji
ustaleń i wydał powódce, niecałe pół roku po poprzednim zaświadczeniu nowe,
które potwierdziło dokonanie wpłaty. Byłoby niesprawiedliwe uznanie,
że zaświadczenie to jest zbyt późne, a powódka powinna o nie postarać się
wcześniej, bo skoro była przekonana o dokonanej przez siebie wpłacie na rzecz
ojca pozwanych, to musiała wiedzieć, że zostało to odnotowane w dokumentach
Banku i stosowny dowód musi istnieć na okoliczność tego faktu. Przyczyny, na
wystąpienie których nie miała żadnego wpływu sprawiły, że Bank nie potwierdzał
dokonanej wpłaty stosownym zaświadczeniem, a od tego zaświadczenia, wobec
stanowiska pozwanych zależało powodzenie wniesionego powództwa. Gdyby Bank
dołożył należytej staranności i miał uporządkowaną dokumentację, to powinien był
od razu po pierwszym wezwaniu ujawnić wpłatę dokonaną przez konkretnie
wskazaną osobę na konkretnie wskazany rachunek poprzednika prawnego
pozwanych. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że zasadnie
wąskie rozumienie przesłanek określonych przez art. 403 § 2 k.p.c. nie oznacza,
aby odmawiać słuszności skardze o wznowienie postępowania wtedy, kiedy strona,
obiektywnie to oceniając nie mogła wykorzystać środków dowodowych, jako dla niej
niedostępnych, a oddalenie skargi przeczy poczuciu sprawiedliwości (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., III CZ 38/12, z dnia
5
21 sierpnia 2013 r., II CZ 31/13 i z dnia 19 grudnia 2013 r., II CZ 87/13, wszystkie
niepubl.).
Z tych względów należało na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. uwzględnić
skargę kasacyjną, rozstrzygając o kosztach postępowania na podstawie art. 108
§ 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.