Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 559/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 sierpnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa "R. D. Spółka z o.o." Spółki komandytowej z siedzibą w W.
przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 sierpnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 kwietnia 2013 r.
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Zawiadomieniem z dnia 4 grudnia 2007 r. Agencja Nieruchomości Rolnych
Skarbu Państwa w W. (dalej ANR), powołując się na art. 17b ust. 2a ustawy z 19
października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
(jedn. tekst: Dz. U. z 2012 r., poz. 1187, dalej: „u.g.n.r.S.P.) dotychczasową opłatę
roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej o powierzchni
0,8916 ha, położonej w W., w dzielnicy W., oznaczonej w ewidencji gruntów jako
działka nr 4/69, w obrębie 1 - 10 - 26 i zaoferowała z dniem 1 stycznia 2008 r. nową
opłatę roczną w wysokości 320 708,52 zł, tj. 3 % wartości nieruchomości. ANR w
piśmie tym wskazała, że opłatę roczną zaktualizowano w związku ze zmianą
wartości nieruchomości przy uwzględnieniu dotychczasowej stawki procentowej.
We wniosku z dnia 2 stycznia 2008 r. R. D. sp. z o.o. w W. wniosła do
Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. o ustalenie, że aktualizacja opłaty
rocznej z tytułu oddania przedmiotowej nieruchomości w użytkowanie wieczyste
przy zastosowaniu stawki procentowej 3% była nieuzasadniona. Spółka wskazała,
że jej zdaniem należna opłata powinna była zostać obliczona przy zastosowaniu
stawki procentowej wynoszącej 1% z uwagi na wykorzystywanie przedmiotowej
nieruchomości na cele mieszkaniowe. Spółka nie kwestionowała natomiast operatu
szacunkowego, na którym oparła się ANR dokonując wypowiedzenia opłaty, ani w
jakikolwiek inny sposób nie kwestionowała przyjętej przez pozwaną wartości
nieruchomości.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W., orzeczeniem z dnia 9 grudnia
2011 r., oddaliło wniosek. W uzasadnieniu podniosło, że ANR zawiadomieniem z
dnia 24 stycznia 2008 r. zmieniła z dniem 1 stycznia 2008 r., wysokość stawki
procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej
nieruchomości z 3% na 1%. Od tego orzeczenia spółka R. D. wniosła w terminie
sprzeciw, który Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. przekazało Sądowi
Okręgowemu na podstawie art. 80 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce
nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 81, dalej: „u.g.n.”).
3
Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo
oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej ANR kwotę 7 200 zł. tytułem zwrotu
kosztów procesu.
Ustalił, że nieruchomość gruntowa położona w W., w Dzielnicy W.,
oznaczona w ewidencji gruntów jako działka nr 4/69, w obrębie 1 - 10 - 26 o
powierzchni 0,8916 ha, stanowi własność Skarbu Państwa i znajduje się w Zasobie
Własności Rolnej Skarbu Państwa, którym zarządza ANR. Jej użytkownikiem
wieczystym jest R. D. sp. z o.o. w W. Wartość tej nieruchomości w grudniu 2007 r.
wynosiła 10 690 284 zł.
Sąd Okręgowy podniósł, że wysokość opłaty rocznej co do nieruchomości
wchodzących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa ustalana jest według
stawek procentowych wartości nieruchomości, określonych w art. 17b ust. 1
u.g.n.r.S.P. Stosownie do tego przepisu o ustaleniu nowej albo zmianie
dotychczasowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego,
o której mowa w ust. 1, Prezes ANR zawiadamia na piśmie użytkownika
wieczystego. Do obu rodzajów zawiadomień stosuje się odpowiednio przepisy
ustawy o gospodarce nieruchomościami, dotyczące postępowania w razie
wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości.
Z kolei według art. 77 ust. 1 u.g.n. w brzmieniu mającym w sprawie zastosowanie,
wysokość tej opłaty może być aktualizowana, nie częściej niż raz w roku, jeżeli
wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się,
przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości
określonej na dzień aktualizacji opłaty. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się
z urzędu albo na wniosek użytkownika wieczystego nieruchomości gruntowej,
na podstawie jej wartości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego (art. 77
ust. 3 u.g.n.). Zgodnie z art. 78 ust. 1 u.g.n. właściwy organ zamierzający
zaktualizować opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości
gruntowej powinien wypowiedzieć na piśmie wysokość dotychczasowej opłaty do
dnia 31 grudnia roku poprzedzającego, przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia
jej nowej wysokości. W wypowiedzeniu należy wskazać sposób obliczenia nowej jej
wysokości i pouczyć użytkownika wieczystego o sposobie zakwestionowania
wypowiedzenia. Ciężar dowodu, że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty,
4
spoczywa na właściwym organie (art. 78 ust. 3 u.g.n.). Użytkownik wieczysty może
w terminie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia złożyć do Samorządowego
Kolegium Odwoławczego (dalej SKO) wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty
jest nieuzasadniona albo uzasadniona w innej wysokości (art. 78 ust. 2 u.g.n.).
Złożenie wniosku nie zwalnia z obowiązku uiszczenia opłat w dotychczasowej
wysokości. W wypadku niezłożenia wniosku obowiązuje nowa wysokość opłaty
zaoferowana w wypowiedzeniu.
Sąd Okręgowy podkreślił, że w tym trybie ANR złożyła w dniu 4 grudnia
2007 r. powódce oświadczenie o zmianie wysokości dotychczasowej opłaty za
użytkowanie wieczyste działki ewidencyjnej nr 4/69, z czym wieczysty użytkownik
nie zgodził się składając wniosek, o jakim mowa w art. 78 ust. 2 u.g.n. Wydane
w sprawie orzeczenie SKO w W. również nie spotkało się z aprobatą R. D. sp. z o.o.
w W., która złożyła sprzeciw, na skutek czego sprawa została przekazana do sądu.
Sąd pierwszej instancji wskazał, odwołując się do judykatury (uchwały Sądu
Najwyższego z 23 czerwca 2005 roku, III CZP 37/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 82
oraz wyroku Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2007 r., IV CSK 326/07, LEX nr
485878), że w sprawie tego rodzaju badaniu przez sąd podlega tylko prawidłowość
wypowiedzenia i to w zakresie wskazanego w nim elementu mającego wpływ
na zaoferowaną wysokość opłaty. Podkreślił, że ANR aktualizowała wysokość
opłaty za użytkowanie wieczyste, powołując się na wzrost wartości przedmiotowej
nieruchomości, natomiast wniosek użytkownika wieczystego (stanowiący pozew)
w ogóle tej okoliczności nie kwestionował, natomiast wskazywał na to, że stawka
procentowa opłaty wynosić powinna 1%, a nie 3% wartości nieruchomości.
Wyraził pogląd, że skoro wartość przedmiotowej nieruchomości przyjęta
dla potrzeb aktualizacji opłaty za użytkowanie wieczyste była tylko przedmiotem
wypowiedzenia, to - zdaniem Sądu Okręgowego - wniosek użytkownika
kwestionującego wypowiedzenie ze względu na zawyżoną stawkę procentową,
stanowiący w sprawie pozew, podlegał oddaleniu. Wypowiedzenie dotyczyło
bowiem tylko wzrostu wartości nieruchomości, nie zaś zmiany stawki procentowej.
Jego zdaniem, nie może budzić zastrzeżeń teza, że w wypowiedzeniu
dotychczasowej wysokości opłaty, wynikającym tylko ze wzrostu wartości
5
nieruchomości, obliczenie nowej opłaty powinno być dokonane zgodnie
z dotychczasową stawką, gdyż pozostaje ona niezmienna. Podzielił pogląd
pozwanej Agencji, że skoro jedynym powodem wypowiedzenia opłaty
użytkownikowi wieczystemu był wzrost wartości nieruchomości, to postępowanie
aktualizacyjne dotyczyć może jedynie tego elementu, nie zaś kwestii prawidłowości
określenia stawki procentowej.
Wyraził też zapatrywanie, że użytkownik wieczysty, który nie kwestionuje
wzrostu wartości nieruchomości, natomiast kwestionuje dotychczasową stawkę
procentową, powinien samodzielnie dążyć do zmiany wysokości dotychczasowej
opłaty, inicjując odrębne postępowanie aktualizacyjne i złożyć w tym przedmiocie
stosowny wniosek, zgodnie z art. 73 w zw. z art. 78 - 81 u.g.n. Sąd pierwszej
instancji podkreślił przy tym, że argumentacja strony powodowej jest niezrozumiała,
gdyż jak wynika z bezspornych okoliczności wniosek taki został przez powodową
spółkę złożony, i co więcej uwzględniony przez ANR, która pobiera od powódki
opłaty opierające się na stawce w wysokości 1%.
W wyniku apelacji powódki Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 18 kwietnia
2013 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustalił, iż opłata roczna z tytułu
użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę oznaczoną
numerem ewidencyjnym 4/69, od dnia 1 stycznia 2008 roku wynosi 106 902,84 zł.
Podniósł, że Sąd Okręgowy powołał się na właściwą procedurę aktualizacji
opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, jednakże dokonał błędnej
interpretacji unormowań mających w sprawie zastosowanie. Przede wszystkim
w sposób nieuzasadniony nie uwzględnił oświadczenia ANR, ustalającego opłatę
za użytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości według stawki 1%,
uznając tym samym zmianę przeznaczenia gruntu. Podniósł, że Sąd pierwszej
instancji nietrafnie skupił się wyłącznie na tym, że wysokość stawki procentowej
nie stanowiła przedmiotu wypowiedzenia przez pozwaną i nietrafnie uznał,
że na etapie postępowania sądowego niedopuszczalne jest objęcie nim także
zmiany stawki procentowej tej opłaty, choć odwołał się do wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., IV CSK 326/07.
6
Podkreślił, że stosownie do art 73 ust. 2 u.g.n., jeżeli po oddaniu
nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nastąpi trwała zmiana sposobu
korzystania z nieruchomości, powodująca zmianę celu, na który nieruchomość
została oddana w użytkowanie wieczyste, stawkę procentową opłaty rocznej
zmienia się stosownie do tego celu. Za trafny, co do zasady, uznał także pogląd,
że obowiązek uprzedniego wyczerpania etapu postępowania przed SKO w kwestii
zmiany stawki procentowej sprawia, że występuje wtedy wypadek czasowej
niedopuszczalności drogi sądowej, który uzasadnia odrzucenie takiego żądania.
Według jednak oceny Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy nie odniósł tych
rozważań do stanu faktycznego sprawy. Zwrócił uwagę, że nie można było zarzucić
powodowi, iż nie skorzystał z drogi administracyjnej przysługującej mu
na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami, celem zakwestionowania
opłaty ze względu na zmianę przeznaczenia gruntu. Powódka wystąpiła bowiem do
ANR o ustalenie nowej opłaty rocznej, obowiązującej strony od 1 stycznia 2008 r.,
przy zastosowaniu stawki 1 % z uwagi na zmianę przeznaczenia gruntu. Wniosek
ten, złożony pozwanej, został przez ANR uwzględniony, która oświadczeniem woli
zawartym w zawiadomieniu z dnia 24 stycznia 2008 r. go uwzględniła, ustalając dla
działki nr 4/69 nową stawkę procentową opłaty rocznej w wysokości 1%.
Okoliczność ta zdaniem Sądu Apelacyjnego była istotna dla rozstrzygnięcia sprawy
i powinna być przez sąd uwzględniona na podstawie unormowania zawartego w art.
316 k.p.c., którego naruszenie skarżąca powódka zasadnie zarzuciła w apelacji.
Wskazał ponadto, że powódka korzystając z przysługującego jej prawa,
okoliczność tę podniosła we wniosku do SKO, gdzie zakwestionowała wysokość
opłaty rocznej ustalonej przez ANR przy zastosowaniu dotychczasowej 3% stawki,
powołując się na przeznaczenie gruntu na cele budowlane oraz treść oświadczenia
pozwanej z dnia 24 stycznia 2008 r., uwzględniającego wniosek powódki o zmianę
stawki opłaty. Stwierdzając, że pozwem jest w istocie wniosek do SKO, a nie
sprzeciw od jego orzeczenia, podkreślił, że zakres żądania w sprawie (art. 321 § 1
k.p.c.) wyznaczają stanowiska stron co do sposobu i wysokości stawek wskazane
w tym wniosku przez wieczystego użytkownika.
7
Podniósł, że w okolicznościach sprawy, powódka nie musiała „uruchamiać"
procedury odwoławczej, co do wniosku o zmianę stawki procentowej należnej
opłaty, gdyż ANR go uwzględniła i ustaliła stawkę opłaty od 1 stycznia 2008 r.
w wysokości 1% wartości nieruchomości. Fakt ten zdaniem Sądu Apelacyjnego
powinien być wzięty pod uwagę przy rozstrzyganiu sprawy. Sąd rozpoznający
sprawę na skutek złożonego sprzeciwu nie sprawuje funkcji kontrolnej nad SKO,
lecz samodzielnie rozstrzyga spór o zasadność dokonanej aktualizacji opłaty
rocznej ustalając, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona, bądź że aktualizacja
jest uzasadniona w innej kwocie, którą sąd powinien określić. Przy czym zgodnie
z treścią art. 316 k.p.c., sąd rozstrzyga na podstawie stanu istniejącego w dacie
zamknięcia rozprawy, a zatem powinien wziąć był pod uwagę okoliczności, które
uległy zmianie w stanie faktycznym i prawnym sprawy. W chwili wyrokowania,
wobec oświadczenia pozwanej z dnia 24 stycznia 2008 roku, stawka opłaty rocznej,
obowiązującej od 1 stycznia 2004 roku, wynosiła 1% wartości nieruchomości.
Poza tym Sąd Apelacyjny podniósł, że z uwagi na to, iż w dacie zamknięcia
rozprawy strony zgodne były zarówno co do wysokości stawki procentowej jak
i wartości nieruchomości, wysokość opłaty rocznej powinna wynosić kwotę
106 902,84 zł (1 % z 10 690 284 zł).
Pozwana skargę kasacyjną oparła na obu podstawach. Zarzuciła naruszenie
przepisów postępowania tj. art. 199 § 1 pkt 1 w zw. z art. 202 zd. 3 w zw. z art. 391
§ 1 w zw. z art. 379 pkt. 1 i 386 § 3 oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.,
przez nieuwzględnienie nieważności postępowania z uwagi na niedopuszczalność
drogi sądowej, a także brak rozważań w tym zakresie i przyjęcie, że w sprawie
aktualizacji, wywołanej wzrostem wartości nieruchomości, przy dotychczasowej
stawce procentowej, dopuszczalna jest droga sądowa dla orzekania w przedmiocie
wyłącznego kwestionowania stawki procentowej, co miało wpływ na wynik sprawy
i skutkowało ustaleniem opłaty w oparciu o stawkę procentową ustaloną wcześniej
przez organ w odrębnym postępowaniu (pkt 1a); art. 382 w zw. z art. 227, 316 § 1
i art. 189 w zw. z art. 391 oraz w zw. z art. 328 § 2 w zw. art. 391 § 1 k.p.c. przez
pominięcie faktu, że w odrębnej sprawie powód złożył w dniu 18 grudnia 2007 r.
wniosek o obniżenie stawki procentowej oraz że w sprawie niniejszej na rozprawie
przed SKO, w dniu 18 września 2008 r., powód nie wyraził zgody na zawarcie
8
ugody, pomimo zgody obu stron na wysokość stawki procentowej opłaty rocznej;
pominięcie istotnego faktu, że sprzeciw powoda z dnia 29 stycznia 2012 r.
od orzeczenia SKO z dnia 29 grudnia 2011 r., został złożony po uwzględnieniu
przez organ wniosku o obniżenie stawki oświadczeniem ANR z dnia 24 stycznia
2008 r.; pominięcie jako materiału procesowego, istotnego faktu, że na skutek
zbycia udziałów w prawie użytkowania wieczystego przez powoda, opłata roczna
za 2011 r. wynosiła jedynie kwotę 1 786,97 zł, co skutkowało brakiem oceny
prawnej, że powód nie miał interesu prawnego w żądaniu ustalenia przez Sąd
opłaty od 1 stycznia 2008 r. i za lata następne w wysokości 106.902,84 zł (pkt 1b);
art. 316 § 1 i 321 w zw. z art. 391 § 1 w zw. z art. 189 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
oraz w zw. z przepisami art. 78 - 81 u.g.n. przez objęcie przedmiotem
orzekania i udzielenie ochrony prawnej powodowi kwestionującemu wysokość
stawki procentowej, co miało wpływ na wynik sprawy (pkt c); art. 383 k.p.c. w zw.
z art. 80 ust. 2 zd. 2 u.g.n. przez brak uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny,
że w postępowaniu apelacyjnym nie można występować ze zmienionym żądaniem,
którym jest - zastępujący pozew - wniosek do SKO, co miało wpływ na wynik
sprawy i skutkowało ustaleniem opłaty w sposób kwotowy, zgodnie z wnioskiem
apelacyjnym (pkt 1d); art. 385 i 386 § 1 w zw. z art. 189 i art. 316 § 1 w zw. z art.
391 § 1 k.p.c. przez zmianę wyroku Sądu Okręgowego, pomimo braku interesu
prawnego powoda w dacie orzekania, któremu na podstawie odrębnego
wypowiedzenia w ustawowym trybie organ ustalił stawkę opłaty rocznej
w wysokości 1%, co miało wpływ na wynik sprawy i skutkowało ustaleniem opłaty
w sposób kwotowy według tej stawki (pkt 1e).
Pozwana zarzuciła także naruszenie prawa materialnego oraz przepisów
postępowania zawartych w ustawie o gospodarce nieruchomościami, tj.: art. 73
ust. 2 w zw. z art. 78-81 u.g.n. przez przyjęcie, że użytkownik wieczysty
w zastępującym pozew wniosku skierowanym do SKO, złożonym w związku
z aktualizacją, wywołaną wzrostem wartości nieruchomości, może wystąpić
z żądaniem obniżenia stawki procentowej, z uwagi na zmianę dotychczasowego
sposobu korzystania z nieruchomości, dla którego przewidziany jest odrębny tryb
zmiany stawki procentowej, określony w przepisach art. 73 ust. 2 w zw. z art. 81
u.g.n. (pkt 2 a); art. 78 ust. 1 i 2 w zw. z art. 80 ust. 1 i 2 u.g.n. przez przyjęcie,
9
że w sprawie wszczętej w trybie aktualizacji opłaty, w związku ze wzrostem
wartości nieruchomości, przy dotychczasowej stawce procentowej, przedmiotem
żądania może być żądanie powoda ustalenia opłaty w związku z kwestionowaniem
i żądaniem obniżenia stawki procentowej, przy jednoczesnym braku
kwestionowania wzrostu wartości gruntu, jako jedynego elementu wypowiedzenia;
art. 80 ust. 2 w zw. z art. 78 ust. 1 u.g.n., przez przyjęcie, że Sąd jest zobowiązany
do uwzględnienia żądania powódki dotyczącego elementu, który nie był objęty
przedmiotem wypowiedzenia; art. 78 ust. 1 i 2 u.g.n. przez przyjęcie, że przepisy
stanowiące podstawę aktualizacji wartości nieruchomości uprawniają użytkownika
wieczystego do żądania w sprawie zmiany stawki procentowej, która nie podlegała
wypowiedzeniu; art. 79 ust. 5 i 8 oraz 80 ust. 1 u.g.n. przez wydanie wyroku
ustalającego niesporne i niekwestionowane fakty, które mogły być przedmiotem
ugody przed SKO (pkt 2b); art. 78 ust. 2 w zw. z art. 79 ust. 4, 5 i 8 i 80 ust. 1 i 2
u.g.n. przez przyjęcie, że pozew użytkownika wieczystego z dnia 2 stycznia 2008 r.,
kwestionujący wysokość stawki procentowej w związku z aktualizacją wartości
gruntu, należy uwzględnić, pomimo jej obniżenia przez organ na skutek odrębnego
wniosku użytkownika wieczystego złożonego organowi przed 31 grudnia 2007 r.
w trybie zmiany stawki, określonym w art. 73 ust. 2 w zw. z art. 81 u.g.n.; przyjęcie,
że przedmiot wniosku w sprawie stawki procentowej złożonego w odrębnym
postępowaniu może być jedynym, wyłącznym elementem kwestionowanym
przez użytkownika wieczystego w ramach procedury aktualizacji opłaty
w rozpoznawanej sprawie; brak przyjęcia, że w wyniku oddalenia powództwa,
określona w wypowiedzeniu Agencji z dnia 4 grudnia 2007 r. stawka 3%, która
nie była elementem wypowiedzenia, nie byłaby stawką obowiązującą od 1 stycznia
2008 r., z uwagi na oświadczenie organu ustalającego stawkę 1% za ten sam okres,
na skutek uwzględnienia wniosku użytkownika wieczystego, złożonego w ramach
odrębnej procedury zmiany stawki procentowej (pkt 2c); art. 78 ust. 2 w zw. z art.
79 ust. 4-5 i 8 u.g.n. w zw. z art. 316 § 1 i 321 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c.
przez przyjęcie, że przedmiotem orzeczenia uwzględniającego powództwo może
być żądanie obniżenia stawki procentowej, zgłoszone w ramach aktualizacji opłaty,
wszczętej w związku ze wzrostem wartości nieruchomości (pkt 2d); art. 189 w zw.
10
z art. 391 § 1 k.p.c. przez brak zastosowania i udzielenie ochrony prawnej, pomimo
braku interesu prawnego (pkt 2 e).
We wniosku kasacyjnym ANR wniosła o stwierdzenia nieważności
postępowania, uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu Okręgowego w W. i odrzucenie pozwu; ewentualnie o jego uchylenie
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania; alternatywnie, o uchylenie
zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów procesu
według norm przepisanych. We wniosku restytucyjnym wniosła o zasądzenie od
powódki na rzecz pozwanej kwoty 33 999 zł z tytułu spełnionych a zasądzonych
zaskarżonym wyrokiem kosztów procesu
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 17b ust. 2a u.g.n.r.S.P. przewiduje, że o ustaleniu nowej lub zmianie
dotychczasowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego,
o której mowa w jego ust. 1, Prezes ANR zawiadamia na piśmie użytkownika
wieczystego. Do obu rodzajów zawiadomień (o ustaleniu nowej albo o zmianie
dotychczasowej wysokości opłaty rocznej) stosuje się odpowiednio przepisy ustawy
o gospodarce nieruchomościami, dotyczące postępowania w razie wypowiedzenia
opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej w brzmieniu
obowiązującym w czasie dokonanego wypowiedzenia przez Agencję, tj. w grudniu
2007. r. Nastąpiło zatem odpowiednie odesłanie do art. 73 i 78-81 u.g.n. Oznacza
to, że ANR, wykonująca na rzecz Skarbu Państwa przysługujące mu prawa
własności i inne prawa rzeczowe w stosunku do mienia, które tworzą
Zasób Własności Rolnej - SP (art. 5 ust. 1 i art. 12 ust. 1 u.g.n.r.S.P.), także
pozostaje związana tą procedurą, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej.
Odpowiednie zastosowanie (a nie wprost) wynika przede wszystkim
z odmienności instrumentu prawnego, który inicjuje (otwiera) stosowne
postępowanie aktualizacyjne ("zawiadomienie na piśmie" - w ustawie
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa i "wypowiedzenie
wysokości opłaty rocznej" w ustawie o gospodarce nieruchomościami). Poza tym
w judykaturze trafnie zwrócono uwagę, że art. 17b u.g.n.r.S.P. jest przepisem
szczególnym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2011 r., I CSK
11
98/10, LEX nr 724986 i z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CSK 607/10, OSNC 2012, nr 3,
poz. 36). Z wykładni językowej art. 17b ust. 2a u.g.n.r.S.P. wynika, że Prezes
Agencji zawiadamia użytkownika wieczystego, a więc ma obowiązek wszczęcia tej
procedury, jeżeli tylko zaistnieją przesłanki materialne zarówno ustalenia nowej
albo zmiany dotychczasowej wysokości opłaty rocznej. Także według art. 73 ust. 2
u.g.n., jeżeli po oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nastąpi
trwała zmiana sposobu korzystania z nieruchomości powodująca zmianę celu, na
który nieruchomość została oddana, stawkę procentową opłaty zmienia się (a więc
powinno się ją zmienić) stosownie do tego celu. Z unormowań tych wynika,
że Prezes ANR w tych zawiadomieniach powinien, w razie wystąpienia przesłanek
materialnych, ustalać nową albo zmienioną wysokość opłaty rocznej zgodną
z obowiązującymi co do jej wysokości unormowaniami, bez względu na to, czy
dotychczasowa była niższa bądź wyższa od zaoferowanej.
Wymiar opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości wyznaczają
dwa czynniki. Pierwszym jest wartość nieruchomości ustalona w sposób
w określony w art. 30 u.g.n.r.S.P. Drugim jest stawka procentowa, której wysokość
ustawodawca zróżnicował odpowiednio do określonego w umowie celu, na jaki
nieruchomość została oddana. Stosownie do art. 17b ust. 1 u.g.n.r.S.P.
z zastrzeżeniem ust. 2, w zależności od przeznaczenia nieruchomości stawka
ta wynosi: 0,1%, 1%, lub 3% tej wartości.
W sprawie postępowanie rozpoczęła ANR twierdząc, że wartość
nieruchomości znacznie wzrosła. Zawiadomienie z dnia 4 grudnia 2007 r. nazwała
wypowiedzeniem wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego działki nr 4/69
ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2007 r., oferując z dniem 1 stycznia 2008 r. nową
opłatę w wysokości 320 708,52 zł stanowiącą 3 % wartości tej nieruchomości,
w związku z czym wypowiedziała powódce dotychczasową wysokość opłaty,
proponując jednocześnie opłatę w tej znacznie wyższej kwotowo wysokości.
Niezależnie od zasygnalizowanych, znajdujących podstawę w treści art. 17b
ust. 2a u.g.n.r.S.P. obowiązków, także z unormowania zawartego w art. 77 u.g.n.,
stosowanego w sprawie odpowiednio, wynika, że Prezes ANR, aktualizując opłatę
roczną w stosunku do wartości nieruchomości, powinien był zastosować aktualną
12
stawkę procentową, tj. dostosowaną do celu wykorzystania nieruchomości w tym
czasie, a więc obniżyć ją ze wskaźnika 3% do wskaźnika 1%, skoro działka nr 4/69
służyła już wtedy celowi mieszkaniowemu. Poza tym, także z wykładni logicznej
wprost wynika, że stawka procentowa „dotychczasowa” powinna być aktualna, gdyż
w przeciwnym wypadku proces aktualizacji mijałby się z celem, albowiem
prowadziłby do wyniku sprzecznego z prawem. W razie gdy występują przesłanki
ustalenia nowej wysokości opłaty i zmiany dotychczasowej wysokości opłaty,
Prezes ANR powinien najpierw zawiadomić o wypowiedzeniu nieaktualnej stawki
procentowej, a w każdym razie - co najmniej jednocześnie dokonać i zawiadomić
użytkownika wieczystego o ustaleniu nowej stawki procentowej i zmianie
dotychczasowej wysokości opłaty rocznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
8 maja 2008 r., V CSK 569/07, OSNC-ZD 2009, nr 1, poz. 10).
Nowa, ustalona stawka nie może obowiązywać od daty wcześniejszej niż
dzień 1 stycznia roku następnego po roku, w którym Prezes ANR dokonał
zawiadomienia o jakim mowa w art. 17b ust. 2a u.g.n.r.S.P. (por. art. 81 ust. 4
u.g.n.). Skoro umowa użytkowania wieczystego, w tym opłata roczna, jest instytucją
prawa cywilnego i ma charakter umowy cywilnoprawnej, to strony muszą uzgodnić
wszystkie jej istotne elementy, także np. datę początkową i wysokość
obowiązywania nowej stawki procentowej opłaty rocznej. W razie sporu, co do
każdego ze wskazanych elementów możliwe jest uruchomienie trybu jego
rozstrzygania przewidzianego w art. 78-81 u.g.n., także wtedy, gdy przedmiotem
sporu jest tylko kwestia wysokości stawki procentowej opłaty rocznej w chwili jej
aktualizacji ze względu na wzrost wartości nieruchomości. Mieści to się
w przewidzianej w art. 78 ust. 2 u.g.n. możliwości kwestionowania zasadności
samej zmiany opłaty od określonej daty i Sąd rozpoznaje wówczas sprawę
tylko w zakresie wskazanym we wniosku użytkownika wieczystego złożonym do
SKO (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 418/07,
LEX nr 465920).
W świetle tych uwag, wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, powodowa spółka
we wniosku do SKO z dnia 2 stycznia 2008 r., odwołując się od wypowiedzenia
z dnia 4 grudnia 2007 r. mogła zaskarżyć stawkę w wysokości 3%, skoro Prezes
ANR - wbrew obowiązkowi ustawowemu - jej nie zredukował, a już wtedy istniały do
13
tego podstawy, do wysokości 1%. Innymi słowy, zakres kognicji sądu wyznacza
w takim wypadku stanowisko wyrażone we wniosku użytkownika wieczystego
do SKO. Z tych więc względów nie były uzasadnione zarzuty zawarte w pkt 2 a, b, c
i d skargi kasacyjnej.
Zauważyć należy, że w sądownictwie administracyjnym także przyjęto,
że spór powstały na gruncie opłat z tytułu użytkowania wieczystego jest typowym
sporem cywilnym dotyczącym należności pieniężnej (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 25 maja 2011 r., I OSK 1127/10, LEX nr 1080880). Poza tym wyjaśniono,
że skoro postępowanie przed SKO jest koniecznym elementem,
otwierającym drogę do ewentualnego przeniesienia sporu przed sąd powszechny,
to okoliczność, że w ocenie samorządowego kolegium odwoławczego, spór nie
dotyczy podwyższenia opłaty (jej aktualizacji), lecz jej ustalenia, nie upoważnia
kolegium do uznania postępowania za bezprzedmiotowe i umorzenia postępowania
na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 25 maja 2011 r., OSK 1219/10, LEX nr 1080898).
Ze wskazanych względów, należało też dojść do wniosku, że nie był
uzasadniony zarzut nieważności postępowania z uwagi na czasową
niedopuszczalność drogi sądowej. Powódka już bowiem we wniosku do SKO z dnia
2 stycznia 2008 r. zakwestionowała stawkę w wysokości 3% i ten wniosek został
przez ten organ oddalony, a po złożeniu sprzeciwu przez powódkę w takich właśnie
granicach rozpoznały go Sądy meriti.
Dodać należy, że powołana na uzasadnienie przeciwnego od przyjętego
przez Sąd pierwszej instancji poglądu uchwała Sądu Najwyższego z dnia
23 czerwca 2005 r., III CZP 37/05, nie odnosi się do nieruchomości wchodzącej
w skład Zasobu Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, a poza tym dotyczy innej
kwestii, tj. konstytutywnego charakteru wyroku sądowego rozstrzygającego sprawę
po złożeniu sprzeciwu od orzeczenia SKO. Także nie może stanowić argumentu,
co do przyjęcia w sprawie braku czasowej niedopuszczalności drogi sądowej,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r. IV CSK 326/07, gdyż zapadł on
na gruncie innego stanu faktycznego. Po pierwsze, spór w tej sprawie rozpoczął
Skarb Państwa, a nie ANR, wypowiadając powodowej spółce dotychczasową
14
wysokość opłaty i proponując ją w znacznie wyższej wysokości ze względu na
wzrost wartości nieruchomości. We wniosku o rozpoznanie sprawy przez SKO,
powódka w sprawie IV CSK 326/07 nie podnosiła w ogóle kwestii zmiany stawki
procentowej opłaty, a więc nie była ona objęta postępowaniem administracyjnym,
tj. na jego gruncie przedmiotem rozpoznania sprawy była tylko okoliczność,
czy rzeczywiście wzrosła wartość nieruchomości. Dopiero w postępowaniu
sądowym powódka podniosła kwestię zmiany stawki procentowej opłaty, twierdząc,
że w związku ze zmianą dotychczasowego korzystania z nieruchomości
i przeznaczeniem jej na cele mieszkaniowe, powinna zostać obniżona stawka
procentowa opłaty rocznej z 3% do 1%. Oczywiście w takim wypadku zachodziła
czasowa niedopuszczalność drogi sądowej, skoro kwestia procentowej wysokości
opłaty nie była przedmiotem postępowania administracyjnego.
Dla rozpoznania zarzutu nieważności postępowania, należało także zwrócić
uwagę na to, że powódka, niezależnie od zakwestionowania we wniosku z dnia
2 stycznia 2008 r. stawki procentowej w wysokości 3%, wcześniejszym odrębnym
wnioskiem, z dnia 18 grudnia 2007 r., skierowanym do ANR zakwestionowała
tę stawkę i jej Prezes w zawiadomieniu z dnia 24 stycznia 2008 r. poinformował R.
D. sp. z o.o. o zmianie stawki opłaty rocznej z 3% na 1%. - począwszy od dnia 1
stycznia 2008 r. Skoro więc ta oferta powódki z dnia 18 grudnia 2007 r. została
przyjęta przez pozwaną już dnia 24 stycznia 2008 r., zgodnie z żądaniem od dnia 1
stycznia 2008 r., to ustalenie stawki 1 % nastąpiło w trybie umownym i nie było w
tej sytuacji podstawy do składania w tym postępowaniu wniosku o wszczęcie
postępowania przez SKO. W tym stanie rzeczy, bezpodstawny był zarzut skarżącej
ANR, że pozew powinien być odrzucony z uwagi na powagę rzeczy osądzonej. To
ustalenie nie nastąpiło bowiem wyrokiem sądowym, a ze względu na zawarcie tylko
umowy brak jakiejkolwiek podstaw do wniosku, że sprawa została prawomocnie
osądzona (art. 366 k.p.c.).
Nietrafny był także zarzut naruszenia art. 383 k.p.c. w zw. z art. 80 ust. 2 zd.
2 u.g.n., gdyż wbrew stanowisku skarżącej w postępowaniu apelacyjnym powódka
nie wystąpiła w istocie ze zmienionym żądaniem w porównaniu z żądaniem
wniosku do SKO. Wypowiedzenie przez ANR dotychczasowej wysokości opłaty
z tytułu użytkowania wieczystego działki nr 4/69 z dnia 4 grudnia 2007 r. było
15
połączone z ofertą nowej opłaty rocznej w kwocie 320 708 zł stanowiącej 3%
wartości tej nieruchomości. Skoro więc we wniosku o ustalenie tej opłaty do SKO,
będącym zakwestionowaniem tej oferty, powódka zażądała zmiany opłaty według
stawki 1% z uwagi na wykorzystywanie tej nieruchomości gruntowej na cele
mieszkaniowe, to w istocie żądanie dotyczyło opłaty w wysokości kwoty trzykrotnie
mniejszej, czyli 106 902, 84 zł. Brak określenia kwotowego tej opłaty nie był
istotnym brakiem wniosku zastępującego pozew, gdyż żądanie to wskazywało
pośrednio jej wysokość, a zatem była to oczywista niedokładność wniosku,
nieuniemożliwiająca nadania sprawie biegu. Sama ANR w odpowiedzi na apelację
podniosła, że obliczenie opłaty rocznej jest jedynie czynnością techniczną, a zatem
w takim zakresie sąd mógł żądanie odpowiednio kwotowo określić, zwłaszcza,
że było to niewątpliwie zgodne z wolą powódki (por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 19 stycznia 2006 r., IV CSK 376/05, MoP 2006, nr 4, s. 170 i z dnia 9 maja
2008 r., III CSK 17/08, LEX Polonica nr 2019491).
Artykuł 189 k.p.c. jest przepisem materialnym i dlatego zarzuty dotyczące
jego naruszenia zostaną omówione w ramach oceny podstawy obrazy prawa
materialnego. Ani Sąd pierwszej instancji ani Sąd Apelacyjny nie pominęły
w ustaleniach i rozważaniach wniosku powódki z dnia 18 grudnia 2007 r. do ANR
o obniżenie stawki opłaty rocznej z wysokości 3% do wysokości 1%, oraz jego
uwzględnienia przez Prezesa ANR i zawiadomienia o tym powódki pismem z dnia
24 stycznia 2008 r. Z kolei fakt, że na rozprawie przed SKO w dniu 18 września
2008 r. powódka nie zgodziła się na zawarcie ugody, pomimo zgody obu stron
na wysokość stawki procentowej, nie mógł wywrzeć wpływu na wynik sprawy, gdyż
zawarcie ugody jest tylko uprawnieniem strony, a nie jej obowiązkiem.
Ani w toku postępowania przed Sądem pierwszej ani drugiej instancji, strony
nie podnosiły okoliczności zbycia udziałów przez powódkę w prawie użytkowania
wieczystego działki nr 4/69, w wyniku czego opłata roczna R. D. sp. z o.o. za 2011
r. wynosiła 1 786 zł. Pomijając fakt, że zaskarżonym wyrokiem opłata w kwocie
106 902,84 zł została ustalona od dnia 1 stycznia 2008 r. nie od udziału, lecz od
całego prawa wieczystego użytkowania tej nieruchomości, należy podnieść, iż w
skardze kasacyjnej nie można powoływać nowych faktów i dowodów (art. 39813
§ 2
k.p.c.).
16
Skoro Sąd Apelacyjny przytoczył ustalenia Sądu pierwszej instancji,
a w dodatku były one niesporne, przy czym rozważania prawne oparł na tej
podstawie faktycznej, to należało dojść do wniosku, że uzasadnienie zaskarżonego
wyroku zawiera nie mającą wpływu na wynik sprawy niedokładność (por art. 350
§ 1 k.p.c.) w postaci braku stwierdzenia przyjęcia za własną podstawy faktycznej
wyroku Sądu Okręgowego. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że obraza art.
328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. może stanowić uzasadnioną podstawę
skargi kasacyjnej wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera
wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera tak kardynalne braki, które
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia
8 października 1997 r., I CKN 312/97, z 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, z dnia
18 marca 2003 r., IV CKN 11862/00, z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, z dnia
22 maja 2003 r., II CKN 121/01, niepublikowane i z dnia 10 listopada 1998 r.,
III CKN 792/98,OSNC 1999, nr 4, poz. 83). Uzasadnienie zaskarżonego
orzeczenia nie jest dotknięte wadami uniemożliwiającymi kontrolę kasacyjną.
W tym stanie rzeczy bezpodstawne okazały się zarzuty procesowe zawarte w pkt
1b skargi kasacyjnej.
Jak wynika z poczynionych na wstępie uwag powódka mogła we wniosku do
SKO z dnia 2 stycznia 2008 r. zakwestionować wysokość nieadekwatnej już do
rzeczywistości dotychczasowej stawki procentowej, choć nie była ona elementem
wypowiedzenia przez pozwaną dotychczasowej opłaty i zaoferowania jej nowej
opłaty w kwocie 320 708,52 zł, począwszy od dnia 1 sierpnia 2008 r.,
w zawiadomieniu z dnia 4 grudnia 2007 r. Artykuł 321 § 1 k.p.c. określając granice
wyrokowania wskazuje, że nie może ono obejmować przedmiotu, który nie był
objęty żądaniem, a wniosek powódki do SKO z dnia 2 stycznia 2008 r. wprost
zawierał żądanie obniżenia stawki procentowej z 3 % do 1% i niezależnie od tego
powódka zgłosiła już takie żądanie wcześniej ANR w piśmie z dnia 18 grudnia
2007 r. O tym żądaniu z dnia 2 stycznia 2008 r. orzekało SKO, jak i Sądy meriti,
a zatem o naruszeniu tego przepisu mowy być nie może.
Sąd wydaje wyrok biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.). Jak jednak wynika z dokonanej na
wstępie wykładni art. 17b ust. 2a u.g.n.r.S.P., do stanu rzeczy istniejącego w tym
17
czasie, a w zasadzie w chwili wyrokowania, należały zdarzenia faktyczne w postaci:
zawiadomienia w wypowiedzeniu Prezesa ANR z dnia 4 grudnia 20007 r.
dotychczasowej wysokości opłaty rocznej i zaoferowanie opłaty w kwocie
320 708,52 zł, jak również zakwestionowanie przez powódkę we wniosku do SKO
z dnia 2 stycznia 2008 r. stawki 3% i żądanie ustalenia kwoty opłaty przy
uwzględnieniu właściwej wtedy stawki 1%, a także wcześniejsze żądanie powódki
z dnia 18 grudnia 2007 r. złożone ANR kwestionujące stawkę 3% i domagające się
pomniejszenia stawki do 1 %. Ponieważ zdarzenia te mieściły się w przedmiocie
postępowania, to chybiony był także zarzut obrazy art. 316 § 1 k.p.c.
Skoro więc nie została wykazana podstawa naruszenia prawa procesowego
w stopniu mogącym wywrzeć istotny wpływ na wynik sprawy, to należało przystąpić
do oceny materialnego zarzutu naruszenia art. 189 k.p.c. W tym celu trzeba było
wstępnie rozważyć, z jakim charakterem powództwa w sprawie mamy do czynienia,
tj. czy jest to powództwo o ustalenie, czy też powództwo o ukształtowanie stosunku
prawnego. Ustawa o gospodarce nieruchomości nie określa jednoznacznie treści
ani charakteru roszczenia, z którym użytkownik wieczysty może wystąpić przeciwko
właścicielowi, czy też ANR. Kwestię tę poddał analizie Sąd Najwyższy w powołanej
już uchwale z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 37/05, dokonując w tej materii
przeglądu judykatury.
Należy zgodzić się z zawartym w niej zapatrywaniem, że charakteru
orzeczenia sądu - deklaratywnego lub prawotwórczego - nie przesądza rodzaj ani
nazwa dochodzonego powództwa, lecz treść norm materialnoprawnych,
które podlegają konkretyzacji i wskazują na kontrolną lub kształtującą rolę sądu.
Istota orzeczenia konstytutywnego polega na wprowadzeniu zmiany do
istniejącego stanu prawnego przez utworzenie, zniesienie albo zmianę treści
istniejącego stosunku prawnego lub prawa. Odbyć się to może wyłącznie na
podstawie ustawowego upoważnienia do ingerencji sądu między innymi w takie
stosunki, które strony mogłyby utworzyć, znieść lub przekształcić, ale nie
ma pomiędzy nimi zgody wyrażonej w sposób przewidziany w ustawie i dlatego
zwracają się do sądu o zastąpienie ich czynności prawotwórczych lub czynności
jednej z nich. W zależności od treści lub charakteru stosunku prawnego, który
18
orzeczeniem sądu ma być ukształtowany, orzeczenie konstytutywne wywiera
skutek od chwili jego uprawomocnienia się albo z mocą wsteczną (ex tunc).
Ustalenie nowej albo zmiana dotychczasowej wysokości opłaty rocznej
z tytułu użytkowania wieczystego nie zmierzają do ustania stosunku użytkowania
wieczystego, ale do zmiany treści tego stosunku w części dotyczącej wysokości
opłaty rocznej. Żaden jednak przepis nie przewiduje automatycznej
materialnoprawnej skuteczności oświadczenia woli strony użytkowania wieczystego
w przedmiocie ustalenia nowej albo zmiany dotychczasowej wysokości opłaty
rocznej w chwili , gdy oświadczenie woli doszło do wiadomości kontrahenta (art. 61
k.c.). Wypowiedzenie, o jakim mowa w art. 78 ust. 1 u.g.n., nie zostało więc
wyposażone w prawną skuteczność. Nie można więc uznać, że jednostronne
oświadczenie organu przewidziane w tym unormowaniu wywołało skutek w postaci
zmiany treści umowy użytkowania wieczystego; do jego zaistnienia wymagane jest
przyjęcie oferty przez użytkownika wieczystego (art. 78 ust. 4 u.g.n.) albo
w razie wniesienia wniosku do SKO i wydania orzeczenia tego organu, oraz
złożenia sprzeciwu konieczny jest wyrok sądu. Innymi słowy, oświadczenie woli
organu w kształcie w jakim zostało unormowane w ustawie o gospodarce
nieruchomościami, może być postrzegane jako skuteczny akt jednostronny organu
tylko w zakresie wyrażenia woli rezygnacji z opłaty dotychczasowej oraz zamiaru
pobierania nowej lub zmienionej opłaty, natomiast nie może być traktowane jako
źródło powstania prawa do podwyższonej opłaty.
Zważywszy, że przedmiotem badania sądu jest zasadność oferty co do
opłaty rocznej, oraz uwzględniając to, iż użytkownik wieczysty nie może skutecznie
przeciwstawić się aktualizacji czy wymierzeniu opłaty, należało dojść do wniosku,
że ustalając nową wysokość opłaty rocznej sąd wydaje wyrok prawokształtujący
określający kwotowo jej wysokość. Swoim orzeczeniem sąd zastępuje bowiem
odpowiednie oświadczenie woli stron użytkowania wieczystego (por. także wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 18 września 2003 r., I CK 66/02, OSNC 2004, nr 11,
poz. 177, z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CSK 607/10, OSNC 2012, nr 3, poz. 36
i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2011 r., III CZP 3/11,
nie publ.).
19
Powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego różni się od powództwa
o ustalenie (art 189 k.p.c.) tym, że powód nie potrzebuje wykazywać swego
interesu prawnego, jaki ma w jego wytoczeniu; wystarczy tu legitymacja powoda
wynikająca z prawa materialnego. Wyrok zapadły w rezultacie powództwa
o ukształtowanie wywiera zawsze skutek konstytutywny. Zarzut obrazy art. 189
k.p.c. okazał się więc także bezpodstawny.
W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 39814
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł,
jak w sentencji.