Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 58/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 sierpnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. Zakładów Usługowo-Produkcyjnych D. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością we W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 sierpnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 grudnia 2012 r.
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na rzecz
D. Zakładów Usługowo-Produkcyjnych D. Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością we W. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z 31 grudnia
2009 r. orzekł, że D. Zakłady Usługowo-Produkcyjne D. Sp. z o.o. z/s we W.(powód)
nie wywiązały się w I półroczu 2007 roku z określonego w art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2007 r.
obowiązku zakupu oferowanej energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła w przyłączonych do sieci źródłach energii znajdujących się na
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej oraz wymierzył powodowi karę pieniężną w
kwocie 288.878,22 zł, tj. w wysokości 5,114% przychodu z działalności
koncesjonowanej w 2008 r.
Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 9 marca 2012 r., uchylił zaskarżoną decyzję
oraz zasądził od Prezesa Urzędu na rzecz powoda koszty postępowania. W ocenie
Sądu Okręgowego odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ kara
pieniężna została nałożona na powoda przez Prezesa Urzędu bez podstawy
prawnej. Sąd pierwszej instancji wskazał, że Prezes Urzędu nałożył na powoda
karę pieniężną na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego za
niewypełnienie przez powoda w okresie rozliczeniowym obejmującym I półrocze
2007 r. obowiązku określonego w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu
sprzed 1 lipca 2007 r., podczas gdy niewykonanie obowiązku zakupu oferowanej
energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytworzeniem ciepła przestało
być zagrożone karą pieniężną z dniem 24 lutego 2007 r. Przepis art. 56 ust. 1 pkt
1a Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym od tego dnia, uprawniający
Prezesa Urzędu do nałożenia kary pieniężnej z tytułu nie wywiązania się przez
przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku określonego w art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2007 r., nie mógł znaleźć
zastosowania w niniejszej sprawie. Uznając, że czyn objęty postępowaniem nie jest
już zagrożony pod rządami nowej ustawy żadną sankcją, Sąd Okręgowy przyjął, że
nie można ukarać powoda karą pieniężną. Art. 11 ustawy nowelizującej dopuszcza
bowiem stosowanie przez Prezesa Urzędu przepisów Prawa energetycznego w
brzmieniu sprzed 24 lutego 2007 r. jedynie w zakresie wypełnienia i oceny
wypełnienia obowiązku. Nie dopuszcza jednak stosowania przepisów prawa
3
energetycznego w brzmieniu sprzed 24 lutego 2007 r. w zakresie nakładania kar za
nieprzestrzeganie obowiązku.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w W. apelacją zarzucając
naruszenie art. 11 ustawy nowelizującej w związku z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu sprzed 1 lipca 2007 r. oraz art. 56 ust. 1 pkt 1 a i ust.
2a pkt 3 Prawa energetycznego w brzmieniu sprzed 24 lutego 2007 r. oraz 1 lipca
2007 r.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 10 grudnia 2012 r. oddalił apelację Prezesa
Urzędu.
Według Sądu Apelacyjnego, zgodnie z art. 9a ust. 8 prawa energetycznego
w brzmieniu przed zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 12 stycznia 2007 r. o
zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska i
ustawy o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr 21, poz. 124, dalej jako ustawa
nowelizująca) obowiązek powoda polegał na zakupie oferowanej energii
elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu. Obowiązek ten uściśliło rozporządzenia
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego
obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem
ciepła (Dz. U. Nr 267, poz. 2657). Obowiązek ten uznawano za spełniony, jeżeli
udział ilościowy zakupionej energii elektrycznej ze skojarzonych źródeł energii
wynosił nie mniej niż 15,2% wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii
elektrycznej przez dane przedsiębiorstwo odbiorcom dokonującym zakupu energii
na własne potrzeby (odbiorcy końcowi). Za niewykonanie tego obowiązku Prezes
Urzędu wymierzał karę na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego.
Ustawa nowelizująca wprowadziła zmianę zarówno do art. 9a ust. 8 (w zakresie
obowiązku) jak i art. 56 ust. 1 pkt 1a (w zakresie kary) polegającą na zastąpieniu
obowiązku zakupu oferowanej energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu
obowiązkiem uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu
świadectw pochodzenia energii z kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej. Do
treści nowego obowiązku dostosowano treść art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa
energetycznego. Ustawa nowelizująca weszła w życie po 14 dniach od ogłoszenia,
to jest 24 lutego 2007 r. W myśl art. 14 ust. 1 ustawy nowelizującej przepisy art. 9a
ust. 8-8d Prawa energetycznego w nowym brzmieniu weszły w życie w dniu 1 lipca
4
2007 r. Nowo sformułowany obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia
świadectwa pochodzenia energii obowiązywał w konsekwencji od 1 lipca 2007 r., a
do tej daty, to jest w okresie od 1 stycznia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r. na
przedsiębiorstwie energetycznym takim jak powód ciążył obowiązek zakupu energii
elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła.
Do rozstrzygnięcia pozostało, czy zgodnie z nowym brzmieniem art. 56 ust. 1
pkt 1a Prawa energetycznego, który na podstawie art. 14 ustawy nowelizującej
wszedł w życie 24 lutego 2007 r., Prezes Urzędu uprawniony był do nałożenia na
powoda kary pieniężnej za niezrealizowanie obowiązku zakupu energii
wynikającego z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w starym brzmieniu. W ocenie
Sądu Apelacyjnego zasadnicze znaczenie dla prawidłowej odpowiedzi na to pytanie
ma ustalenie do kiedy powód mógł zrealizować obowiązek zakupu energii.
Zachowanie powoda polegało na zaniechaniu, ponieważ nie dopełnił on
określonego przepisami ustawy - Prawo energetyczne obowiązku. Zgodnie z
zasadami wypracowanymi w tym zakresie w prawie karnym, czyn polegający na
zaniechaniu uznaje się za popełniony w pierwszym momencie, w którym sprawca
nie jest już zdolny do wykonywania nałożonego na niego obowiązku. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego działanie Prezesa Urzędu polegające na nałożeniu na powoda
kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w starym
brzmieniu należy uznać za działanie bez podstawy prawnej, ponieważ przepis ten
przestał obowiązywać w dniu 24 lutego 2007 r. Wymierzenie kary na podstawie
tego przepisu w nowym brzmieniu nie jest możliwe, ponieważ kara tam
przewidziana dotyczy zaniechania wykonania obowiązku wynikającego z art. 9a pkt
8 w nowym brzmieniu.
Odnosząc się do art. 11 ustawy nowelizującej Sąd Apelacyjny wskazał, że
przepis ten należy interpretować w ten sposób, że przepisy obowiązujące do 30
czerwca 2007 r. stosuje się jedynie do oceny, czy nałożony obowiązek został
zrealizowany, czy też nie. Skutki, w tym nałożenie kary pieniężnej, nie mogą być
oceniane na podstawie przepisów dotychczasowych dzięki zastosowaniu
rozszerzającej wykładni art. 11 ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. Prawodawca
wyraźnie wyłączył bowiem kwestię kary za zaniechanie wykonania starego
obowiązku spod reżimu dotychczasowych przepisów. Nieuprawnione jest w
5
konsekwencji twierdzenie Prezesa Urzędu, zgodnie z którym z art. 11 ustawy
nowelizującej wynika, że do naruszeń obowiązków wynikających z art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w starym brzmieniu, w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca
2007 r., w całości należy stosować przepisy wówczas obowiązujące, w tym
przepisy zawierającej normę sankcjonującą. Zdaniem Sądu drugiej instancji kwestia
sankcji musi być rozpatrywana na podstawie innych przepisów przejściowych, to
jest art. 14 ustawy nowelizującej. Bez znaczenia pozostaje, że prawodawca
zdecydował o pozostawieniu do dnia 1 lipca 2007 r., na mocy art. 14 ust. 1 ustawy
nowelizującej przepisu art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego w starym
brzmieniu, regulującego kwestię wysokości kary pieniężnej za zaniechanie
wykonania obowiązku wynikającego z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 11 ustawy z dnia 12
stycznia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy – Prawo
ochrony środowiska oraz ustawy o systemie zgodności (Dz. U. z 2007 r., nr 21, poz.
124) w związku z art. 9a ust. 8 oraz art. 56 ust. 1 pkt 1a i ust. 2a pkt 3 Prawa
energetycznego w brzemieniu sprzed 24 lutego 2007 r. oraz sprzed 1 lipca 2007 r.
poprzez błędną wykładnię polegająca na przyjęciu, że brak podstawy prawnej do
wymierzania kary w zakresie wypełniania obowiązku zakupu energii elektrycznej
wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła za okres I półrocza 2007 r. oraz
art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu od 24 lutego 2007 r.
poprzez uznanie, że brak jest podstaw prawnych do wymierzenia kary w zakresie
obowiązku wskazanego w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego. W ocenie Prezesa
Urzędu pod pojęciem przepisów dotychczasowych z art. 11 ustawy nowelizującej
należy rozumieć nie tylko przepisy dotyczące obowiązku ale także przepisy
regulujące sankcję administracyjną skorelowaną z tym obowiązkiem.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezesa Urzędu wniósł o jej
oddalenie powielając argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu drugiej
instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
6
Konsekwencje zmiany obowiązku unormowanego w art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego dla kompetencji Prezesa Urzędu do nakładania kar pieniężnych
oraz przepisy intertemporalne ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. były już
przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego w uchwale z 6 listopada 2009 r., III SZP
2/09 (OSNP z 2010 nr 7-8, poz. 105), w której przyjęto, że przepis art. 56 ust. 1
pkt 1a w związku z art. 9a ust. 8 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo
energetyczne w brzmieniu sprzed wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 12
stycznia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony
środowiska i ustawy o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr 21, poz. 124) stosuje
się do oceny wykonania w 2006 r. przez przedsiębiorstwo energetyczne obowiązku
zakupu energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła w
przyłączonych do sieci źródłach energii znajdujących się na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, nawet jeżeli postępowanie w tej sprawie zostało
wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki po wejściu w życie ustawy
nowelizującej.
Problem prawny rozstrzygnięty w powołanej powyżej uchwale Sądu
Najwyższego dotyczył dopuszczalności karania przedsiębiorstw energetycznych
przez Prezesa Urzędu w 2007 r. za niewykonanie w 2006 r. obowiązku z art. 9a
ust. 8 w starym brzmieniu, w sytuacji gdy ustawa nowelizująca zmodyfikowała treść
obowiązku uregulowanego w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego z zakupu
oferowanej energii wytworzonej w skojarzeniu na zakup i umorzenie świadectw
pochodzenia energii z kogeneracji. Podjęte w tej uchwale rozstrzygnięcie oparto na
założeniu, zgodnie z którym „derogowanie określonych przepisów ze względu na
zastąpienie ich nowymi przepisami nie powoduje utraty zastosowalności dawnych
norm prawnych do stosunków prawnych, których te normy dotyczyły”. Skoro w
2006 r. obowiązywały przepisy, na podstawie których można było odkodować
normę sankcjonowaną (obowiązek zakupu) i normę sankcjonującą (kara pieniężna
za niedochowanie obowiązku), to zmiana normatywna w zakresie treści obowiązku
i sankcji za jego niewykonanie nie skutkowała w 2007 r. lub 2008 r. depenalizacją
zaniechania przedsiębiorstwa energetycznego z 2006 r. Żadne obowiązki nie
zostały na przedsiębiorstwa energetyczne nałożone ex post, w okresie, kiedy ciążył
na nich obowiązek z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w starym brzmieniu,
7
obowiązek ten był zagrożony sankcją w postaci kary pieniężnej, której wymierzenie
miało zawsze miejsce w kolejnych latach, po zamknięciu sprzedaży za rok, za który
należało wykonać obowiązek oraz opracowaniu i kontroli danych istotnych z punktu
widzenia obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w
starym brzmieniu.
Dla rozstrzygnięcia o zasadności skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu w
niniejszej sprawie zasadnicze znaczenie mają jednak zawarte w uzasadnieniu
uchwały w sprawie III SZP 2/09 wywody odnoszące się do unormowania
wynikającego z art. 11 ustawy nowelizującej, zgodnie z którym „wypełnienie i ocena
wypełnienia obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca 2007 r.
nałożonego na podstawie art. 9 ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu
dotychczasowym, następuje na podstawie przepisów dotychczasowych”. W
powołanej uchwale przepis art. 11 został zinterpretowany przez Sąd Najwyższy w
ten sposób, że wyrażona w tym przepisie zasada zastosowania dotychczasowych
przepisów „odnosi się do bardzo ogólnie określonych regulacji prawnych, tych
mianowicie, które dotyczą – „wypełnienia i oceny wypełnienia obowiązku....”. W tak
ogólnym określeniu mieszczą się także te regulacje „oceny wypełnienia obowiązku”,
które ustanawiają sankcje za jego niewykonanie, w tym art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy
Prawo energetyczne w brzmieniu sprzed nowelizacji”. W tym ujęciu zastosowanie
znajdują łącznie przepisy określające obowiązek oraz przepisy określające sankcje
z tytułu niewykonania tego obowiązku. Takie rozwiązanie zostało uznane przez Sąd
Najwyższy za odpowiadające zasadom państwa prawnego, ponieważ
„odpowiedzialność za niewykonanie określonego obowiązku zostaje zrealizowana
stosownie do prawa obwiązującego i znanego podmiotom zobowiązanym”.
Podczas gdy uchwała III SZP 2/09 opiera się na założeniu, zgodnie z którym
to art. 11 ustawy nowelizującej rozstrzyga o tym, jakie przepisy regulują treść,
zakres oraz konsekwencje niewykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2007 r., zaskarżony
wyrok Sądu Apelacyjnego opiera się na przeciwnym rozumowaniu. Mianowicie w
uzasadnieniu orzeczenia Sądu drugiej instancji przyjęto, że o ile w I półroczu 2007 r.
na przedsiębiorstwach energetycznych takich jak powód nadal ciążył obowiązek
8
zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu, to od 24 lutego 2007 r. obowiązek ten
nie był obwarowany sankcją w postaci kary pieniężnej z uwagi na zastąpienie
art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu skorelowanym z art. 9a
ust. 8 do dnia 30 czerwca przez przepis art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego
w brzmieniu dostosowanym do treści obowiązku wynikającego z art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2007 r. Założenie to
jest konsekwencją przyznania przez Sąd drugiej instancji priorytetowego znaczenia
unormowaniu wynikającemu z art. 14 ustawy nowelizującej dla określenia
przepisów, na podstawie których należało odkodować unormowania wiążące
przedsiębiorstwa energetyczne takie jak powód i przyznające kompetencję
Prezesowi Urzędu do nakładania kar za niewykonanie obowiązku z art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w I półroczu 2007 r.
Rozumowanie Sądu Apelacyjnego zakłada, że art. 11 ustawy nowelizującej
rozstrzyga, jakie przepisy ma stosować Prezes Urzędu w latach 2008-2009, kiedy
będzie weryfikował dane przedkładane przez adresatów obowiązku z art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. Zgodnie z
jednoznacznym brzmieniem tego przepisu należy stosować „przepisy
dotychczasowe”. Dokonując wykładni tego przepisu Sąd drugiej instancji przyjął, że
przepisy dotychczasowe to te przepisy, które obowiązywały w I połowie 2007 r.,
kiedy to na przedsiębiorstwach takich jak powód ciążył obowiązek zakupu energii w
skojarzeniu. Dlatego Sąd Apelacyjny zestawił ze sobą art. 9a ust. 8 w brzmieniu
obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r. z art. 56 ust. 1 pkt 1a
Prawa energetycznego, który to przepis brzmiał inaczej w okresie od 1 stycznia
2007 r. do 23 lutego 2007 r., a inaczej od 24 lutego do 30 czerwca 2007 r.
(i później). Dlatego też w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podkreślono, że na
powodzie ciążył obowiązek, który musiał (i mógł) wykonać najpóźniej w dniu 30
czerwca 2007 r. Jednakże powód nie musiał zrealizować tego obowiązku w okresie
do 1 stycznia 2007 r. do 23 lutego 2007 r. (kiedy to zachowanie z art. 9a ust. 8 w
brzmieniu relewantnym dla okresu 1 stycznia 2007 – 30 czerwca 2007 r.
obwarowane było sankcją w postaci kary pieniężnej z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego). W okresie zaś od 24 lutego 2007 r. do 30 czerwca 2007 r.
obowiązek z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu wiążącym dla
9
rozstrzygnięcia niniejszej sprawy przestał być objęty sankcją z art. 56 ust. 1 pkt 1a
Prawa energetycznego z uwagi na wprowadzone zmiany w treści tego przepisu.
Powyższe doprowadziło Sąd drugiej instancji do konkluzji, zgodnie z którą
ewentualne niewykonanie przez powoda obowiązku, o którym mowa w art. 9a
ust. 8 Prawa energetycznego w starym brzemieniu w okresie od 1 stycznia 2007 r.
do 30 czerwca 2007 r. nie podlegało karze pieniężnej.
Akceptując leżącą u podstaw poglądów prawnych Sądu Apelacyjnego
potrzebę zapewnienie odpowiedniego standardu ochrony praw przedsiębiorców w
postępowaniach, w których nakładane są dolegliwe kary pieniężne, Sąd Najwyższy
stwierdza, że konkluzje wysunięte przez Sąd drugiej instancji w niniejszej sprawie
co do depenalizacji zachowania powoda nie mają należytego oparcia w treści i
funkcji unormowania wynikającego z art. 11 ustawy nowelizującej. Regulacja art. 11
ustawy nowelizującej rozstrzyga pozytywnie o tym, że ocena wykonania w I
półroczu 2007 r. obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w starym
brzmieniu, dokonana już po zmianie treści przepisów kreujących ten obowiązek,
będzie odbywała się na podstawie przepisów obowiązujących w okresie, kiedy
przedsiębiorstwa energetyczne były zobowiązane do zakupu energii wytworzonej w
skojarzeniu, mimo iż ocena ta będzie dokonywana w okresie, gdy na
przedsiębiorstwach energetycznych będzie już ciążył obowiązek przedstawienia do
umorzenia świadectw pochodzenia energii z kogeneracji. W ocenie Sądu
Najwyższego brak jednak podstaw dla podzielenia stanowiska, zgodnie z którym
art. 11 ustawy nowelizującej odnosi się tylko do samego obowiązku, a nie obejmuje
jakiejkolwiek sankcji za jego niewykonanie. Ratio legis art. 11 ustawy nowelizującej
niewątpliwie polega na utrzymaniu obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w dotychczasowym kształcie i podkreśleniu związania
przedsiębiorstw energetycznych tym obowiązkiem oraz zasadami jego egzekucji w
I półroczu 2007 r., a tym samym nie wyraża zamiaru depenalizacji zachowania
przedsiębiorstwa energetycznego takiego jak powód. Taki zamiar legislacyjny
wynika także z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, w którym zakładano,
że nowelizacja wejdzie w życie najpóźniej z dniem 1 stycznia 2007 r., więc treść
art. 11 projektu ustawy odwoływała się do 2006 r. (a nie do okresu 1 stycznia 2007–
30 czerwca 2007).
10
Przede wszystkim jednak to wykładnia językowa i systemowa art. 11 ustawy
nowelizującej dostarcza argumentów przeciwko interpretacji przyjętej w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Art. 11 w swej treści rozstrzyga, że do oceny
wypełnienia przez przedsiębiorstwa energetyczne obowiązku zakupu energii
wytworzonej w skojarzeniu w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2007 r. należy
stosować przepisy dotychczasowe. Nie są to przepisy, które obowiązują w dacie 30
czerwca 2007 r., ani w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2007 r., lecz przepisy
obowiązujące przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, czyli przed 24 lutego
2007 r. Zwrot „przepisów dotychczasowych” odnosi się bowiem, co jest zgodne z
zasadami techniki prawodawczej, do przepisów w brzmieniu poprzedzającym
wejście w życie ustawy nowelizującej. Ustawa ta weszła w życie w dniu 24 lutego
2007 r., zatem „przepisami dotychczasowymi” są przepisy w brzmieniu
obowiązującym do 23 stycznia 2007 r. Dlatego przepis art. 14 ustawy nowelizującej
nie powinien mieć znaczenia przy wykładni art. 11 ustawy nowelizującej i przy
rozpoznawaniu odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu wydanej w niniejszej
sprawie. Okoliczność, że na podstawie art. 14 ustawy nowelizującej część
przewidzianych w niej nowych przepisów weszła w życie dopiero 1 lipca 2007 r.,
zaś znowelizowany art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego wszedł w życie w
dniu 24 lipca 2007 r., nie zmienia zakresu i treści przepisów wchodzących w skład
„przepisów dotychczasowych” w rozumieniu art. 11 ustawy nowelizującej.
Rozumowanie Sądu Apelacyjnego zasługiwałoby natomiast na pełną akceptację w
braku art. 11 ustawy nowelizującej.
Dokonana przez Sąd Najwyższy wykładnia art. 11 ustawy nowelizującej,
odmienna od zaprezentowanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie
przesądza jednak o uznaniu skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu za zasadną, gdyż w
świetle dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego
nakładania kar pieniężnych za niewykonanie obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. należy przyjąć, że wyrok Sądu
drugiej instancji odpowiada prawu. W uchwale w sprawie III SZP 2/09 przyjęto, że
w braku regulacji intertemporalnej dotyczącej postępowań za 2006 r. prowadzonych
po wejściu w życie ustawy nowelizującej stosować należy nowe przepisy dotyczące
sankcji, jeżeli nowa sankcja jest względniejsza dla przedsiębiorstwa
11
energetycznego. Wymierzona w niniejszej sprawie przez Prezesa Urzędu kara
pieniężna została obliczona w oparciu o wzór i zmienne na podstawie art. 56
ust. 2a pkt 3 w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. Przedstawiona powyżej wykładnia
„przepisów dotychczasowych” z art. 11 ustawy nowelizującej mogłaby sugerować,
że sposób działania Prezesa Urzędu w niniejszej sprawie był prawidłowy. Jednakże,
zasada równości wobec prawa powoduje, że konieczne jest zmodyfikowanie
wyników tej wykładni na użytek samego wymiaru kary pieniężnej. W uchwale
III SZP 2/09 przyjęto bowiem, że skutkiem rażących niedoskonałości regulacji
intertemporalnej wprowadzonej ustawą nowelizującą jest zasada stosowania
„nowych” przepisów w zakresie wysokości kary do zachowań z 2006 r. Dlatego
zasada równego traktowania uzasadnia zastosowanie analogicznego rozumowania
w odniesieniu do sposobu ustalania kar pieniężnych za I półrocze 2007 r. W
przeciwnym razie przedsiębiorstwa energetyczne, które dopuściły się takich
samych uchybień w 2006 r. oraz w 2007 r. byłyby karane w zróżnicowany sposób
(por. wyrok SN z 14 grudnia 2012 r., III SK 12/12; a także postanowienia z 26
listopada 2012 r., III SK 18/12 oraz z 4 kwietnia 2013 r., III SK 40/12,
potwierdzające sposób wymiaru kary pieniężnej przyjęty w wyrokach Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2011 r., VI ACa 621/11 oraz z 13
października 2011 r., VI ACa 969/11).
Dodatkowo za takim ukształtowaniem mechanizmu wymiaru kar pieniężnych
za niedochowanie w I półroczu 2007 r. obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. przemawia kolejna
niedoskonałość normatywnej regulacji zagadnień międzyczasowych. Należy
bowiem mieć na uwadze, że przed 2007 r. obowiązek o którym mowa w art. 9a
ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. wykonywany był
przez przedsiębiorstwo energetyczne za okres pełnego roku kalendarzowego.
Ustawa nowelizująca reguluje zaś jedynie, że wykonanie i ocena wykonania w
okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2007 r. obowiązku nałożonego na
przedsiębiorstwa energetyczne na podstawie art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego
w brzmieniu dotychczasowym następuje na podstawie przepisów dotychczasowych.
Ustawa nowelizująca weszła w życie w dniu 24 lutego 2007 r., a zatem już po
upływie ponad 7-miu tygodni przypadającego na 2007 r. sezonu grzewczego, co
12
dodatkowo mogło utrudnić wykonanie obowiązku zakupu energii wytworzonej w
skojarzeniu w ilościach odpowiadających odpowiedniemu udziałowi wykonanej
sprzedaży energii odbiorcom końcowym w kolejnych miesiącach I półrocza 2007 r.
W ten sposób z mocą wsteczną skróciła okres referencyjny, za który do tej pory
obowiązek z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego był rozliczany. Jednocześnie
regulacja intertemporalna ustawy nowelizującej nie narzucała Prezesowi Urzędu w
sposób bezwzględny rozliczenia za 2007 r. wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w starym i nowym brzmieniu odrębnie za I i II półrocze
2007 r.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uznaje, że wyrok Sądu
Apelacyjnego utrzymujący w mocy wyrok Sądu Okręgowego uchylający decyzję
Prezesa Urzędu wydaną w niniejszej sprawie odpowiada prawu. Za niecelowe
należało uznać uchylenie zaskarżonego orzeczenia i skierowanie sprawy do
ponownego rozpoznania celem modyfikacji wysokości kary pieniężnej przez Sąd
drugiej instancji, skoro uchylenie decyzji Prezesa Urzędu nakładającej karę
pieniężną skutkuje koniecznością zakończenia postępowania administracyjnego
(por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 lutego 2009 r., III SK 31/08 oraz decyzja
Prezesa UOKiK z 30 grudnia 2010 r., RPZ-33/2010), chociażby w drodze wydania
decyzji uwzględniającej przedstawione powyżej zapatrywania.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.